معرفی و دانلود کتاب آشنایی با دستور ساخت گروهی هسته‌ بنیان

معرفی کتاب آشنایی با دستور ساخت گروهی هسته‌ بنیان

کتاب آشنایی با دستور ساخت گروهی هسته‌ بنیان نوشته مژگان همایونفر، برای آشنایی فارسی‌ زبانان با دستور حاضر، یکی از دستورهای زایشی غیرگشتاری، تدوین شده است و ترجمه‌ای از تعدادی آثار برجسته در این دستور و در رأس آن‌ها اثر ساگ، واسو و بندر با نام نظریه‌ی نحوی، مقدمه‌ای صوری است.

دستور ساخت گروهی هسته‌ بنیان در سال 1987 بر پایه‌ی دستور ساخت گروهی تعمیم‌ یافته در کتاب کارل پولارد و ایوان ساگ به نام معنی‌ شناسی و نحو اطلاعات‌بنیاد معرفی شد. این دستور از جمله دستورهای محدودیت‌ بنیاد و واژگان‌گرا قلمداد می‌شود؛ ساختار زبان در آن چند سطحی (واج‌شناسی، نحو و معنی‌شناسی) است؛ به‌ طوری که همه‌ی سطوح موازی یکدیگرند و چیزی تحت عنوان خود مختاری نحو در آن مطرح نیست و تمامی سطوح دستور از طریق محدودیت‌ها به هم مرتبط‌اند، با این وجود، این دستور، نظریه‌ای نحوی است که به واسطه‌ی صورت‌ گرایی پرقدرت خود امروزه در میان زبان‌شناسان رایانشی با اقبال فراوان مواجه است.

اگر بخواهیم دستور ساخت گروهی هسته‌ بنیان را در یک جمله توصیف کنیم، می‌توان گفت این دستور در واقع چارچوب محدودیت‌ بنیاد واژگان‌گرا است. سه اصطلاح فنی «چارچوب»، «محدودیت بنیاد» و «واژگان‌گرا» به اندکی توضیح بیشتر نیاز دارد. نخست به تعریف چارچوب پرداخته خواهد شد. در مباحث نظری میان سه اصطلاح فنی نظریه، چارچوب و برنامه تمایز وجود دارد. گو این که در کاربردهای عام و سهل‌انگارانه، به جای یکدیگر به کار می‌روند.

«چارچوب»، مجموعه‌ای از فرضیه‌هاست که «نظریه» درون آن امکان اجرا می‌یابد. نظریۀ اصول و پارامترها در واقع چارچوب است با فرضیه‌هایی نظیر گشتارهای حرکتی و نمایه‌گذاری و دستور واژی نقشی با این فرض که روابط دستوری، (مانند فاعل و مفعول) از اصول بنیادین دستور زبان هستند و یا دستور ساخت گروهی هسته بنیان با فرضیه‌هایی نظیر محدودیت‌های حاکم بر نمودارهای درختی، چارچوب نظری هستند و نه نظریه.

«نظریه» طبق تعریف دارای روش‌شناختی علمی است که با مشاهده، جمع‌آوری داده و آزمون فرضیه‌ها سروکار دارد. فرضیه‌ها، پیشنهادهای خاصی در مورد حوزۀ خاصی از داده‌ها هستند. ویژگی اصلی هر فرضیه، ابطال‌پذیری آن است؛ یعنی باید بتوان درستی یا نادرستی آن را محک زد. فرضیه‌ها درون چارچوب‌های نظری ساخته می‌شوند و فرضیه‌ای ابطال‌پذیر است که قابلیت پیش‌بینی داشته باشد. فرضیه‌ها درون چارچوب‌های معین طرح و بر اساس داده‌های تجربی اثبات می‌شوند؛ پس از آن است که فرضیه می‌تواند به نظریه تبدیل ‌شود.

در بخشی از کتاب آشنایی با دستور ساخت‌گروهی هسته‌ بنیان (an introduction to head driven phrase structure grammar (HPSG)) می‌خوانید:

فعل کمکی در انگلیسی، نظامی قاعده‌مند دارد که در عین حال با ویژگی‌های منحصر به‌ فردی همراه است؛ از این قبیل که اختیاری است، قبل از فعل اصلی می‌آید، صورت فعل اصلی را تعیین می‌کند و اگر بیش از یک فعل کمکی در جمله باشد، ترتیب چینش ثابتی دارند. در تحلیلی که دستور ساخت گروهی هسته‌ بنیان از ساختار فعل کمکی به دست می‌دهد، تلاش شده است تمامی پیچیدگی‌های آن در نظر گرفته شود. در این تحلیل، به جای اینکه همانند دستورهای دیگر آن را مقوله‌ای (مقولۀ نقشی) متمایز بگیرد، تا جایی که می‌شود آن را در میان مقوله‌های موجود می‌گنجاند و هر آنچه دربارۀ آن متفاوت است در واژگان جای می‌دهد. به این ترتیب فعل کمکی در این دستور، دستۀ خاصی از فعل‌های ارتقایی یعنی ارتقای فاعلی (پس زیرشاخۀ نوع srv-lxm) هستند. قرار دادن نوع فعل کمکی در زیرشاخۀ نوع فعل ارتقای فاعلی این عواقب را برای دستور به همراه دارد:

1. فعل کمکی فعل تک موضوعی است؛
2. فعل کمکی می‌تواند در جایگاه فاعل خود، ضمیر غیرارجاعی it و یا there بپذیرد؛
3. مجهول کردن گروه فعلی متمم فعل کمکی، حافظ شرط صدق است؛

فهرست مطالب کتاب

فصل اول: مبانی نظری
فصل دوم: تحلیل مشخصه‌های مقوله‌های دستوری
فصل سوم: معنی‌شناسی
فصل چهارم: واژگان
فصل پنجم: تحلیل دستوری
فصل ششم: مرجع‌گزینی
فصل هفتم: حالت‌دهی و مطابقه
فصل هشتم: ساخت مجهول
فصل نهم: ساخت‌های ارتقایی و ساخت‌های نظارتی
فصل دهم: خروج سازه‌ها
فصل یازدهم: وابستگی‌های مسافت دور
فصل دوازدهم: فعل کمکی
فصل سیزدهم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری