معرفی و دانلود کتاب ادبیات عهد مشروطیت ایران: مواد تدریس برای دانشجویان دانشکده شرق شناسی تاجیکستان

معرفی کتاب ادبیات عهد مشروطیت ایران: مواد تدریس برای دانشجویان دانشکده شرق شناسی تاجیکستان

کتاب ادبیات عهد مشروطیت ایران: مواد تدریس برای دانشجویان دانشکده شرق شناسی تاجیکستان نوشته‌ی عالم جان خواجه مراداف، به تحلیل پربارترین و مهم‌ترین دوره‌ی شکل‌گیری ادبیات نوین فارسی، یعنی ادبیات مشروطه می‌پردازد.

برای شناخت همه جانبه‌ی ‌فرهنگ و ادب ایران آشنایی با تاریخ ادبیات نو یک ضرورت واقعی بوده و جزء برنامه‌ی ‌تعلیمی دانشگاهی است. زیرا آموزش وضع ادبی بین دو‌ انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی ایران برای درک روند رشد فرهنگی جامعه می‌تواند افق‌های ‌تازه‌ای ‌را باز کند.

جنبش مشروطه خواهی در حوزه‌ی ادبی - فرهنگی کشور نیز نفوذ پیدا کرد و گروهی از ادیبان به جمع آزادی خواهان اضافه شدند. در این دوره از تاریخ مخصوصاً شاعران مانند جارچیان راه استقلال و آزادی کشور، دست به اقداماتی زدند و با شروع مشروطیت فرصت یافتند که آزادانه و آشکارا با استبداد و جهالت مقابله کنند.

مبارزات نوشتاری آزادی خواهان در صفحات روزنامه‌ها، انجمن و محفل‌ها تمرکز داشت. زیرا دولت دستگاه طبع، نشر و کاغذ را در اختیار گرفته بود. به همین دلیل ادبیات انقلابی و پیش رونده‌ی عهد مشروطه در چارچوب بسته‌ی جراید که تنها وسیله‌ی انتشار عقاید و افکار مشروطه خواهان بود، محدود شد و در این دوره هیچ گونه کتاب، مجموعه و رساله‌ای به چاپ نرسید.

جراید زمان مشروطه آیین تمام نمای ادبیات این دوره محسوب می‌شد. مخصوصاً بعد از اعلام مشروطیت و آزادی مطبوعات شمار روزنامه‌ها افزایش یافت و ده‌ها روزنامه و هفته نامه در تهران، رشت، تبریز و دیگر شهرستان‌های ایران منتشر شد. اولین روزنامه‌ی عهد مشروطه که بعد از افتتاح مجلس شورای ملی در تهران چپ شد، روزنامه‌ی «مجلس» بود.

در بخشی از کتاب ادبیات عهد مشروطیت ایران می‌خوانیم:

علی اکبر دهخدا در حدود سال 1297 ه. ق (‌1880 م‌) ‌در تهران در خانواده‌ای ‌زمین‌دار متوسط قزوینی خان بابا خان به دنیا آمده است. در سن ده سالگی از پدر یتیم می‌ماند. دهخدا زبان فارسی، عربی و علوم ادبی و دینی را در محضر علمای زمانش، از جمله شیخ غلامحسین بروجردی و آقا شیخ هادی نجم آبادی فرا گرفته، سپس دارالفنون را به پایان رسانده است. در ابتدای قرن بیست به یک قطار کشورهای اروپای (‌استرالیا و کشورهای نزد بالکان‌) مسافرت و زندگی کرده، از نزدیک با نظام دولت داری و حیات اقتصادی و مدنی آن‌ها ‌آشنا می‌شود. در آن جا معلومات سیاسی، علمی و زبان فرانسویش را تکمیل می‌کند. بازگشت او به وطن با اوج جنبش‌های ‌مشروطه (‌سال 1906‌) مطابق می‌افتد.

از این جاست که دهخدای جوان و وطن پرست به جرگه‌ی ‌آزادی خواهان و مشروطه چیان می‌پیوندد و به فعالیت روزنامه نگاری به نفع انقلابیون می‌پردازد. محض در همین دوره دهخدا با هم مسلکان خویش دست به تأسیس و نشر صوراسرافیل می‌زند. دیری نگذشته در دوران استبداد صغیر جریده‌ی صوراسرافیل در قطار دیگر روزنامه‌ها ‌بسته به جهانگیرخان شیرازی کشته می‌شود. از این رو، علی اکبر دهخدا به خارج از کشور مهاجرت می‌کند و چند مدت در اقامت می‌گزیند.

در دین به نشر دوره‌ی ‌دوم صوراسرافیل می‌پردازد. اما چون پهن و انتشار آن در ایران مشکلاتی ایجاد می‌کند، چاپ آن زود قطع می‌گردد. (‌تنها سی شماره از این جریده سال 1909 منتشر شده است.) ‌یادآور می‌شویم که دوره‌ی ‌اول این جریده سال‌های ‌1907 – 1908 در 32 شماره به دست چاپ رسیده بود. علی اکبر چندی بعد اقامت از اروپا به ترکیه می‌آید و در استانبول به چاپ روزنامه‌ای ‌با نام «سروش» کمر می‌بندد، اما بعد از نشر 15 شماره ورشکسته می‌شود و چاپ آن قطع می‌گردد.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
زمینه‌های ‌اجتماعی، فرهنگی و فکری انقلاب مشروطه
وضع ادبیات در عهد مشروطیت
اشرف الدین گیلانی و «نسیم شمال» او
علی اکبر دهخدا و جریده‌ی «صوراسرافیل»
عارف قزوینی - شاعر ملی دوران انقلاب
منابع