معرفی و دانلود کتاب افسانۀ زبان: چرا زبان غریزی نیست؟

معرفی کتاب افسانۀ زبان: چرا زبان غریزی نیست؟

ویویان ایوانز در کتاب افسانۀ زبان: چرا زبان غریزی نیست؟، با بهره‌گیری از تفکرات رویکرد شناختی سعی دارد تا عملکرد واقعی زبان و ذهن را نشان دهد.

زبان نه یک توانایی غریزی بلکه حاصل هوش فرهنگی و ارتباطی انسان است. زبان معیار حیات انسان محسوب می‌شود و انسان بودن با آن معنا پیدامی‌کند. ویویان ایوانز (Vyvyan Evans)، در این کتاب با کنار گذاشتن تصورات مغرضانه‌ای که به عنوان افسانۀ زبان (The language myth) از آن‌ها یاد می‌شود، حقایقی در رابطه با زبان و سایر نظام‌های ارتباطی ارائه می‌دهد که این کار در نهایت درک درست‌تری از این قوۀ شناختی به دست می‌دهد.

این اثر نوشتاری است در مورد زبان و ارتباط آن با تفکر و ذهن. هدف از انجام این پژوهش پرداختن به مسائل مهمی است از این قبیل که زبان چگونه فرا گرفته می‌شود و چرا زبان‌ها در نظام آوایی، واژگان، و دستور با هم تفاوت دارند. زبان در حیات انسان نقش مهمی دارد؛ ابزاری است فرهنگی که او را از سایر گونه‌ها متمایز می‌سازد. زبان رفتاری است نمادین که منجر به پدیدآیی ویژگی‌های منحصر به فردی همچون هنر، مذهب و علم شده که فقط مختص انسان می‌باشند.

زبان در حیات انسان نقش مهمی دارد و در واقع ابزاری است فرهنگی که او را از سایر گونه‌ها متمایز می‌سازد. عده‌ای بر این باورند که زبان امری ذاتی و یک توانایی بالقوۀ غریزی است که از ابتدای تولد در انسان نهاده شده است. ایوانز، با ارائۀ شواهدی در این خصوص، نشان می‌دهد که این باورها افسانه‌ای بیش نیستند.

نویسندۀ کتاب در رد مفهوم غریزۀ زبان به مسائلی از این قبیل اشاره می‌کند: زبان با نظام‌های ارتباطی سایر موجودات شباهت‌هایی دارد. این قوه دارای گوناگونی‌های زیادی است. ما زبان مادری را از طریق توانایی‌های شناختی‌مان فرا می‌گیریم نه یک دستور همگانی ذاتی. زبان حوزه‌ای مستقل نیست و با سایر توانمندی‌های ذهنی انسان ارتباط دارد. زبان و ذهن، بازنمود عینی روابط و تعاملات انسانی‌اند.

افسانۀ زبان مناظره‌ای است که در نیمۀ دوم قرن اخیر میان دانشمندان علوم شناختی به‌ وقوع پیوسته است. آیا زبان ذاتی است و با آن متولد می‌شویم؟ یا در اثر استعمال آن و بر اساس توانایی‌ها و مهارت‌های کلی ذهن پدید آمده است؟ در دهه‌های اخیر نظریۀ غالب این بوده است که انسان با توانایی اولیۀ زبانی متولد می‌شود. در این کتاب خواهید دید که این نظریه از صحت و اعتبار چندانی برخوردار نیست.

اما ذاتی بودن زبان به چه معنا است؟ بدیهی است که گونۀ انسان - انسان امروزی - به لحاظ زیست‌شناختی، دارای ظرفیتی است برای فراگیری زبان که سایر گونه‌ها از آن بی‌نصیب‌اند. ما قادر به تولید واحد‌های آوایی مستقل از هم هستیم، که از زبانی به زبان دیگر متفاوت‌اند. ما از یک ساختار عضلانی برخورداریم که به‌ وسیلۀ آن می‌توان تولید این آواها را به‌ سادگی کنترل کرد. برای تولید و یادآوری اصوات، قدرت حافظه‌ای داریم که به سبب آن زنجیره‌ای از صدا‌ها و در نهایت جملات دستوری را پدید می‌آوریم.

در بخشی از کتاب افسانۀ زبان می‌خوانیم:

مطابق با رویکرد غریزی زبان، کودک انسان هر زبانی را می‌تواند فرا بگیرد زیرا همۀ زبان‌ها اساساً شبیه هم‌اند. کاملاً مشخص است کودکی که در شهر توکیو بزرگ می‌شود زبان ژاپنی را یاد می‌گیرد و کسی که در لندن زندگی می‌کند به زبان انگلیسی صحبت خواهد کرد. جدا از تفاوت‌های آوایی و واژگانی، همۀ کودکان ساختار هر زبانی که در معرض آن قرار می‌گیرند را به‌ خوبی می‌دانند. این دستور همگانی است که این امکان را برای کودک فراهم می‌کند تا هر زبانی که با آن مواجه می‌شود را به خوبی فرا گیرد.

اما تصور همگانی‌های زبانی یک فرضیه بوده و هیچ توصیف‌ دقیقی که بر مبنای مشاهده باشد در آن دیده نمی‌شود بلکه فقط یک اظهار نظر ساده است. چامسکی معتقد بود که دانش زبانی ما بخشی از موهبت ژنتیکی‌مان به‌ حساب می‌آید و بنا بر همین گفتۀ او طرفدارانش خود را از مطالعۀ زبان‌های دیگر مبرا ساخته‌اند. جالب اینجاست که رویکرد غریزی زبان هیچ‌گونه شواهدی برای ادعاهایش ندارد. چامسکی ایدئولوژی همگانی‌های زبانی را در نیمۀ قرن بیستم و از تفکّر عقل‌گرایی مرسوم در آن زمان به دست آورده است. بر مبنای این رویکرد انسان مجاب به درک این همگانی‌ها است و بر این اساس تفاوت‌های میان زبان‌ها از دید او خارج می‌گردند.

لازم است بدانیم که طرفداران این رویکرد چه تصوری از همگانی‌های زبانی، که درنهایت منجر به پدید آیی یک دستور همگانی شده‌اند، دارند؟ به عقیدۀ چامسکی همگانی‌ها دودسته‌اند؛ دستۀ نخست اجزاء تشکیل‌ دهندۀ زبان هستند که شامل عناصری از قبیل اسم، فعل، صفت و نقش‌های دستوری دیگری مانند فاعل و مفعول می‌باشند. انواع صداهای زبان یعنی واکه‌ها و همخوان‌ها هم جزو این دسته محسوب می‌گردند. دستۀ دوم شامل ساخت‌هایی است که همراه اجزاء تشکیل‌ دهندۀ زبان، در نهایت موجب شکل‌گیری خود زبان می‌شوند.

فهرست مطالب کتاب

افسانۀ زبان
پیشگفتار نویسنده
فصل یکم: بررسی زبان و ذهن
ماهیت زبان
افسانه‌ها و واقعیت‌ها
آیا زبان انسان با نظام‌های ارتباطی حیوانات شباهت دارد؟
همگانی‌های زبانی
آیا زبان ذاتی است؟
آیا زبان در ذهن حوزه‌ای مستقل است؟
زبانِ ذهن همگانی
آیا تفکّر، حوزه‌ای مستقل از زبان است؟
اقدامی بی‌اثر
مباحثی در باب تکامل
فصل دوم: آیا زبان انسان با نظام‌های ارتباطی حیوانات شباهت دارد؟
زنبورعسل و سار
نظام‌های ارتباطی حیات جانوری
حیوانات سخنگو
خصوصیات زبان
زبان و ویژگی‌های آن
ویژگی‌های ذهن
مقایسۀ زبان انسان و نظام ارتباطی شامپانزه‌ها
فصل سوم: همگانی‌های زبانی
گوناگونی زبانی، گذری کوتاه مدت
دستور همگانی و حقایق زبان
نظام آوایی
اجزاء کلام
ساخت‌واژه
نحو
مباحثی در خصوص رده‌شناسی زبان
زبان چگونه و چرا تغییر می‌کند؟
افسانۀ زبان فرضی
پایان دستور همگانی
فصل چهارم: آیا زبان ذاتی است؟
غریزۀ زبان
مطالبی در خصوص غریزۀ زبان
مطالعات زیست‌شناسیِ عصب‌شناختی
مطالبی در باب یادگیری زبان
یادگیری زبان به‌تدریج شکل می‌گیرد
کودکان زبان را بر مبنای آنچه می‌شنوند فرا می‌گیرند
کودکان همه‌چیز را نمی‌شنوند
کودکان چگونه زبان را فرامی‌گیرند؟
نظریه‌ای در رابطه با یادگیری زبان
یادگیری زبان از طریق ناشنیده‌ها
بکارگیری زبان
فصل پنجم: آیا زبان در ذهن حوزه‌ای مستقل است؟
انسان و ژن دستور
استدلال نادرست
حوزه‌های داروینی
جایگزینی مناسب برای رویکرد حوزه‌ای
چالش رویکرد حوزه‌ای ذهن
فصل ششم: زبانِ ذهن همگانی
زبان ذهن و ذهن محاسبه‌گر
خاستگاه معنا
پاسخ فودور
اندام‌های هوشمند و تاثیر آن‌ها بر عملکرد ذهن
استعاره‌های رایج در زبان
اثرات جسمی شدگی بر ذهن
زبان ذهن: بودن یا نبودن
فصل هفتم: آیا تفکّر و زبان حوزه‌های مستقل از هماند؟
مخالفت با فرضیۀ وورف
رشد فرضیۀ ساپیر- وورف
آیا توانایی تشخیص رنگ‌ها امری مادر زادی است؟
احیاء مجدد نسبیت زبانی
جزیرۀ راسِل
نحوۀ شناسایی رنگ‌ها توسط کودکان
جبهۀ پینکر
رنگ آبی در زبان یونانی
جنسیت در زبان‌ها
زمان و مکان
مفهوم حقیقی نسبیت زبانی
فصل هشتم: بررسی مجدد زبان و ذهن
هوش فرهنگی و تاثیر آن بر زبان
موتور ارتباطی انسان
پیدایش زبان
ماهیت دستور ذهنی
تجارب همگانی
علّت تعدد زبان‌ها
کلام آخر...
منابع
واژه‌نامه