معرفی و دانلود کتاب حقوق شهروندی در اندیشه اسلامی

معرفی کتاب حقوق شهروندی در اندیشه اسلامی

کتاب حقوق شهروندی در اندیشه اسلامی نوشته سید جواد ورعی، مجموعه مقالاتی است که به مناسبت‌های مختلف در همایش‌ها و نشست‌های علمی، نشریات پژوهشی و تخصصی، یا فضای مجازی منتشر شده و در قالب 9 فصل به بررسی حقوق شهروندان در نظام اسلامی پرداخته است.

مقاله نخست نگاهی اجمالی به دو مفهوم مشهور «حق‌الناس» و «حق‌الله» در ادبیات دینی، مشخصات هر کدام و نسبت میان آن دو از نقطه نظر فقهی دارد. و در بخشی از مقاله دوم، «حقوق شهروندی» در سیره‌ی رسول خدا (ص) و ائمه هدی (ع) را بررسی می‌کند که در «همایش حقوق شهروندی در ایران 1404» به عنوان «مقاله برگزیده» ارائه شده است.

در فرهنگ اسلامی مردم در برابر حاکمان حق سوال، انتقاد، اعتراض و حتی شکایت دارند. و متقابلا دولت‌مردان «مسئول و مکلف به پاسخگویی»‌ هستند. زمانی که معصومین نیز خود را مقیّد بدانند که به سوالات، انتقادات و اعتراض‌ها و حتی شکایات مردم پاسخگو باشند و خود را بالاتر از سوال و اعتراض و شکایت ندانند، حاکمان غیر معصوم هم به همین صورت چنین وظیفه و مسئولیتی دارند. در گفتار معصومان هیچوقت «پاسخگویی» در برابر خداوند «رفع کننده مسئولیت پاسخگویی» در برابر مردم نخواهد بود.

سید جواد ورعی، فارغ‌التحصیل الهیات از دانشگاه تهران بوده است و سردبیری مجله «حکومت اسلامی» (ارگان رسمی مجلس خبرگان رهبری) را در سابقه علمی خود را داراست.

در بخشی از متن کتاب حقوق شهروندی در اندیشه اسلامی می‌خوانیم:

در رژیم گذشته یکی از دلایل توجیهی کارگزاران حکومتی در نهادهای مختلف برای اعمال و رفتاهای خود این بود که ما مأموریم و ناچاریم به دستور مافوق عمل کنیم. این استدلال در نهادهای نظامی بیش از نهادهای دیگر رایج بود. جمله معروف «المأمور معذور» از همین استدلال برخاسته است. پرسش این نوشته آن است که «المأمور معذور» در منطق اسلامی پایه و اساسی دارد یا نه؟

اگر کسی کمترین آشنایی با موازین اسلامی و معارف دینی داشته باشد، می‌داند که این شعار هیچ پایه و اساسی ندارد. در این مکتب هر کسی مسئول اعمال و رفتار خویش است. کسی نمی‌تواند به بهانه‌ی آنکه من دستور مافوق را اجرا کردم، از خود رفع مسئولیت کند. آیات و روایات متعددی وجود دارد که این حقیقت را اثبات می‌کند.

قرآن کریم از زبان اهل جهنم نقل می‌کند که وقتی آنان را بازخواست می‌کنند و از اعمال و رفتارشان می‌پرسند، می‌گویند: «ربنا انا اطعنا سادتنا و کبرائنا فاضلونا السبیلا» پروردگارا! ما از رؤسا و بزرگانمان پیروی کرده و در نتیجه راه را گم کردیم. اما این استدلال از جانب آنان پذیرفته نمی‌شود، بلکه به خاطر گمراهی و اعمال و رفتار نادرستشان که از روی اراده و اختیار انجام داده‌اند، گرفتار عذاب الهی می‌شوند. بر همین اساس بود که امیرمؤمنان علی (ع) در خطبه معروف به «قاصعه»، مردم را از پیروی رؤسا و بزرگانی که گرفتار کبر و غرور شده و بر اصل و حسب خود فخر کرده و نژاد خود را برتر پنداشتند و... برحذر می‌داشت.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
حق‌الناس
حقوق شهروندی درسیره‌ی معصومان
حق «انتخاب و تعیین سرنوشت» در قرآن
حق «اعتراض و انقلاب» در دولت جائر
مبنای قیام حسینی
امام خمینی و حق «تعیین سرنوشت»
حقوق‌شهروندی در فرمان هشت‌ماده‌ای امام‌خمینی
رعایت حقوق شهروندی؛ حدِّ اختیارات حکومت
مسؤولیت «آمر» و «مأمور»
آیا «قصد خیر» رافع مسؤولیت است؟
فهرست منابع