معرفی و دانلود کتاب روش تحقیق در هنر

معرفی کتاب روش تحقیق در هنر

در کتاب روش تحقیق در هنر نوشته سحر مفیدی، به مهم‌ترین مولفه‌های تحقیق در هنر در سطح دانشگاهی اشاره شده، که شامل: تدوین طرح پیشنهادی یا پروپوزال، تدوین چکیده فرآیند پژوهش، مستند سازی مفاهیم نظری و ارزیابی مصادیق موردی و شیوه استناد به منابع مختلف علمی در غالب چهار فصل پیوسته، به اختصار گردهم آمده است.

گفته می‌شود که تحقیق، مجموعه فعالیت‌هایی است که به منظور حل یک یا چند مسئله، یا پاسخ دادن به یک یا چند سوال انجام می‌شود. بر همین قاعده، جان دیوئی الگویی را به عنوان چهارچوب روش علمی در حل پرسش‌های پژوهشی مطرح کرده، که شامل: «شناخت و بیان مسئله، ساختن فرضیه، جمع آوری اطلاعات، تجزیه و تحلیل داده‌ها، استنتاج برای تایید یا رد فرضیه» است و امروزه به عنوان یکی از روش‌های شناخته شده تحقیق به کار می‌رود. با این حال، به طور قاعده‌مند؛ مراحل تحقیق در بر گیرنده‌ی: انتخاب، تحلیل و تبیین مسئله، گزینش، طراحی و تشریح روش‌های کار، گردآوری اطلاعات و داده‌ها، طبقه بندی، تجزیه و تحلیل و تفسیر داده‌ها و تدوین گزارش تحقیق است. البته از حیث انواع مدل‌های تحقیقاتی اصلی در رشته‌ی هنر، نوعا مولفه‌های نظری و کاربردی به عنوان مرتبط‌ترین شرح وظیفه‌ی تحقیقی توسط پژوهشگران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

قبل از شروع فعالیت‌های پژوهشی، محقق باید یک طرح یا دستور کار برای انجام تحقیق خود تهیه و تنظیم کند. این دستور کار را اصطلاحا «طرح تحقیق یا طرح پژوهش» می‌نامند. محقق، در این طرح، تصویری از آنچه می‌خواهد گام به گام انجام دهد، ترسیم کرده و چگونگی فعالیت‌های خود را به روشنی بیان می‌کند. در طرح پژوهش، باید این موارد به وضوح نوشته شود: عنوان طرح، بیان مسئله، اهداف، فرضیه‌ها، جامعه آماری یا جامعه هدف، نمونه و روش نمونه‌گیری، ابزار یا روش‌های جمع آوری اطلاعات، روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، زمان بندی اجرا و قلمرو فضایی اجرای طرح. پژوهشگری که قصد تحقیق دارد، ابتدا باید برای پژوهش مورد نظر خود، طرح تحقیق ارائه نماید. طرح تحقیق، در واقع، نقشه انجام تحقیق و راهنمای محقق برای عملیاتی کردن و اجرای تحقیق خواهد بود.

نیاز سنجی پژوهشی به فرآیند پیچیده‌ی شناسایی نیازهای پژوهشی بالقوه و تعیین اولیت در بین پروژه‌های مختلف تحقیقاتی اشاره می‌کند، تا از این رهگذر مبنای دفاعی، برای تخصیص موثر منابع فراهم آید. در عین حال، ضروری است تا از لحاظ مفهومی بین شناسایی نیازهای پژوهشی، تعیین اولویت‌های تحقیقاتی و نیز تخصیص منابع، تفاوت قایل شویم. این مفاهیم در حقیقت زیر مجموعه و بخش‌هایی از فرآیند نیاز سنجی پژوهشی هستند و به درک بهتر آن کمک می‌کنند. شناسایی نیازهای پژوهشی عبارتست از: فرآیند شناسایی تمام طرح‌ها و عناوین پژوهشی بالقوه، صرف نظر از کیفیت و اولویت آن‌ها. به عبارت روشن‌تر در شناسایی نیازهای پژوهشی، دستیابی به حداکثر عناوین و موضوعات تحقیقاتی هدف اصلی را تشکیل می‌دهد. نیاز سنجی پژوهشی دارای هدف‌های متعددی، از جمله موارد ذیل است:

- دستیابی به یک جهت گیری روشن، به منظور هدایت فرآیند برنامه ریزی پژوهش؛
- جلوگیری از اتلاف منابع پژوهشی و ممانعت از صرف این منابع در حوزه‌هایی که فاقد اولویت و اهمیت هستند؛
- بستر سازی لازم برای به کار گیری نتایج و یافته‌های تحقیقات از طریق اجرای طرح‌های پژوهشی ضروری و مورد نیاز؛
- آینده نگری در امر پژوهش و پرهیز از تصمیم گیری‌های لحظه‌ای و غیر استراتژیک در حوزه پژوهش؛
- زمینه سازی، برای ارتباط و اتصال هر چه بیشتر تصمیمات و تحقیقات، از طریق انجام تحقیقات اساسی مورد نیاز سازمان یا وزارتخانه.

تعیین الویت‌های نیاز سنجی پژوهشی، در عمل مستلزم به کار گیری رویکردهای متفاوتی است و از آن جا که رویکرد، نقش بارزی در جهت گیری فرآیند نیازسنجی دارد، برجسته سازی رویکرد به کار گرفته شده از اهمیت زاید الوصفی برخوردار است. در عین حال ذکر این نکته بسیار حیاتی است که آنچه در عمل اتفاق می‌افتد، استفاده از ترکیب رویکردهای مختلف در فرآیند نیاز سنجی پژوهشی به جای استفاده از یک رویکرد انحصاری و خاص است. به طور کلی مهم‌ترین رویکردهای نیاز سنجی پژوهشی را، می‌توان به شرح زیر برشمرد:

- رویکرد آسیب شناختی؛
- رویکرد موضوعی، محتوایی؛
- رویکرد تقاضا، عرضه محور؛
- رویکرد اداری، مدیریتی؛
- رویکرد نظام دار.

در بخشی از کتاب روش تحقیق در هنر (Research Methods in Art) می‌خوانید:

عنوان مقاله اولین قسمت یک مقاله است که خوانده می‌شود و از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در صورتی که عنوان مقاله مبهم باشد، مورد توجه قرار نمی‌گیرد. با توجه به حجم بالای انتشار مقالات علمی، در بسیاری از موارد، محققان فقط عنوان مقاله‌ها را از طریق سیستم‌های اطلاع رسانی بررسی می‌کنند، بنابراین باید عنوان مقاله به نحوی انتخاب شود که اطلاعات کافی و مناسب در اختیار خوانندگان قرار دهد تا آن‌ها را جذب کند، به صورتی که بدون مراجعه به متن مقاله، قادر به اتخاذ تصمیم در زمینه استفاده از مقاله باشند. یک عنوان مناسب باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

- باید جاذب و آموزنده باشد؛
- بسیار دقیق و شیوا، قابل فهم، ساده و چشمگیر باشد و کنجکاوی خواننده را بر انگیزد؛
- کوتاه، جامع و آگاهانه باشد؛
- باید محتوای مقاله را بیان کند و خواننده را از آنچه در مقاله خواهد یافت، به درستی آگاه سازد؛
- حداکثر به هشت کلید واژه ختم شود؛
- باید موجز، گویا و بیان کننده محتویات نوشتار باشد و باید از منابع جدید و معتبر استفاده شود؛
- باید غیر تکراری و ابتکاری باشد؛
- نباید حاوی کلمات اختصار و یا اعداد و ارقام باشد.

در صورتی که عنوان مقاله طولانی باشد، به دو بخش اصلی و فرعی تقسیم می‌شود. البته افزودن عنوان فرعی، به روش ساختن محتوای مقاله، باید کمک کند. برای کوتاه کردن عنوان مقاله مفاهیم بدیهی و کلماتی که به فهم موضوع کمکی نمی‌کنند حذف شود. برای مثال کلماتی مانند گزارش درباره یا بررسی، ضرورتی ندارد. در مواردی که عنوان مقاله طولانی باشد و امکان کوتاه نمودن آن وجود نداشته باشد، ترجیحا باید عنوان مقاله به دو بخش فرعی و اصلی تقسیم شود. به طور مثال: «مطالعه و شناخت نقوش جاندار بر روی سفالینه‌های نیشابور (در قرن سوم و چهارم ه. ق)». با توجه به حجم بالای انتشارات، در بسیاری از موارد مجلات و مقالات در دسترس محققان قرار نمی‌گیرد. بلکه فقط عنوان مقاله از طریق سیستم‌های اطلاع رسانی در اختیار خوانندگان و محققان قرار داده می‌شود. به همین علت باید از مهم‌ترین و پر معنی‌ترین واژه‌های کلیدی که بیانگر محتوا و موضوع مقاله باشد استفاده نمود. از طرف دیگر در بسیاری از سیستم‌های نمایه سازی کامپیوتری، واژه‌های کلیدی از عنوان مقالات استخراج می‌شود، بنابراین انتخاب و جایگزین پر محتوا‌ترین واژه‌های کلیدی در عنوان مقاله از اهمیت زیادی برخوردار است.

فهرست مطالب کتاب

فصل اول: مبانی پژوهش
1-1. نیاز سنجی پژوهش
1-2. عنوان پژوهش
1-3. بیان مسئله
1-3-1. تفکیک مسائل پژوهش
1-4. اهمیت و ضرورت پژوهش
1-5. مرور ادبیات یا پیشینه پژوهش
1-5-1. معیارهای سنجش کیفی پیشینه
1-5-2. انواع پیشینه پژوهش
1-5-3. منابع اطلاعاتی منحصر به پیشینه پژوهش
1-5-4. تفکیک منابع اطلاعاتی در پیشینه‌ی پژوهش
1-5-4-1. پایان نامه
1-5-4-2. مقاله
1-5-4-3. کتاب
1-5-5. فرآیند شکل گیری پیشینه پژوهش
1-5-6. تنظیم گزارش پیشینه‌ی پژوهش
1-6. اهداف پژوهش
1-6-1. ارزیابی اهداف
1-7. سوالات پژوهش
1-7-1. پرسش‌های توصیفی
1-7-2. پرسش‌های رابطه‌ای
1-7-3. پرسش‌های تفاوتی
1-8. فرضیات پژوهش
1-8-1. قالب‌های فرضیه سازی
1-8-2. انواع فرضیه
1-8-3. منابع فرضیه
1-8-4. ویژگی‌های فرضیه
1-9. متغیرهای پژوهش
1-9-1. انواع متغیر بر اساس ارزش
1-9-2. انواع متغیر بر اساس رابطه
1-9-3. انواع متغیر بر اساس تعداد ارزش
1-10. تعاریف مفهومی و عملیاتی واژه‌ها
1-10-1. تعریف مفهومی
1-10-2. تعریف عملیاتی
1-11. اندازه گیری
1-11-1. سطوح اندازه گیری
1-12. روش گردآوری اطلاعات
1-12-1. روش کتابخانه‌ای
1-12-2. روش میدانی
1-12-2-1. پرسشنامه
1-12-2-2. مصاحبه
1-12-2-3. مشاهده
1-13. تجزیه و تحلیل داده‌ها
1-14. قلمرو پژوهش
1-15. شناسنامه تحقیق
1-16. تدوین چکیده
1-16-1. تفسیر چکیده
1-16-2. کلید واژه‌ها
1-16-3. انواع چکیده
1-16-3-1. چکیده تمام نما
1-16-3-2. چکیده راهنما
1-16-3-3. چکیده ساخت یافته
فصل دوم: روش شناسی پژوهش
2-1. انواع پژوهش
2-1-1. دسته بندی تحقیق بر حسب چیستی
2-1-2. دسته بندی تحقیقات بر حسب هدف
2-1-3. دسته بندی تحقیقات بر حسب نحوه گردآوری داده‌ها
2-1-3-1. تحقیقات توصیفی (غیرآزمایشی)
2-1-3-2. تحقیق آزمایشی
2-2. روش گردآوری داده‌ها
2-2-1. بررسی اسناد و مدارک «آرشیو - کتابخانه‌ای»
2-2-2. مشاهده
2-2-2-1. ابزار مشاهده
2-2-2-2. انواع روش‌های مشاهده
2-2-3. مصاحبه
2-2-4. پرسشنامه
2-2-4-1. اجزای اصلی پرسشنامه
2-2-4-2. فرآیند تدوین پرسشنامه
2-3. جامعه آماری پژوهش
2-3-1. جامعه محدود
2-3-2. جامعه نامحدود
2-4. فرآیند نمونه گیری
2-4-1. انواع روش‌های نمونه گیری
2-4-1-1. نمونه گیری احتمالی
2-4-1-2. نمونه گیری غیر احتمالی
2-4-2. حجم نمونه
2-5-1. مقیاس‌ها
2-6. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها
2-6-1. تحلیل محتوا
2-6-1-1. روش کمی
2-6-1-2. روش کیفی
2-6-2. تحلیل‌های آماری
2-6-2-1. شاخص‌های آماری
2-6-2-2. انواع آمار
2-6-2-3. آزمون‌های آماری
فصل سوم: شیوه تدوین مقالات پژوهشی
3-1. تفکیک شیوه‌های مختلف نگارش مقاله
3-1-1. مقالات تحقیقی
3-1-2. مقالات تحلیلی
3-1-3. مقالات مروری
3-1-4. مقالات گردآوری
3-2. مراحل تدوین و نگارش مقالات
3-2-1. عنوان مقاله
3-2-2. چکیده مقاله
3-2-2-1. چکیده اختصاری
3-2-2-2. چکیده اطلاعاتی
3-2-3. واژه‌های کلیدی مقاله
3-2-5. مواد و روش‌ها
3-2-6. متن توصیفی «مبانی - آزمون‌ها - توضیحات»
3-2-7. نتایج
3-2-8. بحث
3-2-9. فهرست منابع
3-3. ارائه نتایج پژوهش
3-3-1. ارائه مقاله در کنفرانس ها
3-3-2. انتشار مقاله در مجلات تخصصی
فصل چهارم: شیوه استناد به منابع
4-2. استناد درون‌متنی
4-2-1. استناد درون‌متنی (نام‌ها)
4-3. پانویس (پانوشت)
4-3-1. پانویس توضیحی
4-3-2. پانویس ارجاعی
پیوست 1. پایگاه‌های جامع اطلاعاتی
منابع