معرفی و دانلود کتاب روش علم: بازخوانی اسلوب های اندیشه علمی از عصر روشنگری تاکنون

معرفی کتاب روش علم: بازخوانی اسلوب های اندیشه علمی از عصر روشنگری تاکنون

مطالب این کتاب ابتدا به شکل جزوه برای درس روش تحقیق دوره کارشناسی ارشد مهندسی سیستم‌های اقتصادی و اجتماعی موسسه عالی برنامه‌ریزی تهیه شد.

بیش از چهارصد سال پیش در سال 1605 میلادی فیلسوف انگلیسی فرانسیس بیکن [1] در کتاب «پیشرفت دانش» این شعار تاریخی را مطرح کرد که «علم قدرت است». آنچه از قدرت، مورد نظر وی بود آن توان و اقتداری است که امکان بهبود زندگی انسان‌ها را فراهم کند. وی یکی از اولین فلاسفه‌ای است که فلسفه خود را برای استفاده از علم برای بهبود زندگی بشر تنظیم کرد. در واقع نیز چنین قدرتی که بتواند زندگی ابنای بشر را بهبود بخشد فقط در سایه علم و توسعه آن فراهم می‌آید. اهمیت این نکته نه در شعارگونه بودن آن، بلکه در این است که بیکن کتاب‌های متعدد در شرح و بسط توجیه این شعار و روش‌های دستیابی به آن نوشت.

چنان‌که حتی برای خویش این هدف غیرممکن را تعریف کرد که تمام معارف عصر خود را بر مبانی جدیدی بازنویسی کرده و از نو پی افکند. آنچه درباره کتاب‌ها و نوشته‌های بیکن قابل‌توجه است این است که گرچه وی اولین کسی نبود که شعار فوق را مطرح نمود، اما اولین کسی بود که آغاز عصر خرد را اعلام کرد (ویل دورانت: 1368). عصری که در تاریخ تحول تمدن بشر به عنوان عصر روشنگری و روی آوری به روش‌های عقلی ثبت شده است.

گرچه در فلسفه بیکن مطالب جدید چندانی یافت نمی‌شود اما وی همان کاری را کرد که معمولاً فلاسفه انجام می‌دهند. یعنی زبان عصر و دوران خود شد و آنچه را که در جوّ و حال و هوای تاریخی و فرهنگی اروپا بعد از دوره رنسانس وجود داشت تنظیم کرد و به رشته تحریر درآورد و چون چراغی بر سر راه دانشمندان و متفکران دوران خود قرار داد. دورانی که شاهد ظهور افرادی چون کپلر، گالیله و دکارت در حیطه تفکر علوم طبیعی و ریاضی و همچنین ظهور افرادی چون توماس هابز، جان لاک و جرمی بنتام در حیطه تفکرات اجتماعی بود.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
فصل اول: عصر روشنگری
طلیعه عصر خرد و نقش فرانسیس بیکن
عصر خرد و نقش درست اندیشیدن در شناخت جهان از نظر دکارت
شناخت جهان از طریق ایجاد الگویی از واقعیت در ذهن
دستاورد عصر روشنگری در حیطه تفکر اجتماعی
نقش کانت در تدوین تفکر عصر روشنگری (خرد ناب)
پایان عصر خرد
ضمیمه فصل اول
نگاهی به دو اثر هنری گویا در ارتباط با مطالب فصل اول
فهرست منابع فصل اول
فصل دوم: چند نکته درباره اندیشیدن
محدودیت در اندیشه منطقی
چند ملاحظه مقدماتی
درست اندیشیدن
فهرست منابع فصل دوم
فصل سوم: شناخت علمی تا ظهور اثبات‌گراها
شناخت علمی از دیدگاه تاریخ روش‌شناسی
روش قیاس
روش استقراء
مکتب اثبات‌گرایی (احراز یقین) منطقی
مشکلات عملی و منطقی روش تأیید
فهرست منابع فصل سوم
فصل چهارم: روش علمی: اثبات‌گرایی و ابطال‌پذیری
اثبات‌گرایی منطقی
سابقه تاریخی
تأکید بر اهمیت کاربرد بیان و محاوره
فلسفه علم از نظر اثبات‌گرایی
نقش و کارکرد تئوری‌ها در سنت فکری حلقه وین
ذات تشریح علمی (تشریح چرایی یا چگونگی)
ابطال‌پذیری به عنوان ضابطه تمایز
فهرست منابع فصل چهارم
فصل پنجم: ویرایش‌های مختلف ابطال‌پذیری
ابطال در مقابل تأیید به عنوان یک محور سنجش کار علمی
تفسیر لاکوتاش از روش علمی
ابطال‌پذیری روش‌شناختی
ایمره لاکوتاش و روش‌شناسی برنامه‌های تحقیق علمی
آیا یک تئوری علمی را می‌توان رد کرد؟
فهرست منابع فصل پنجم
فصل ششم: نظریه انقلاب‌های علمی کوهن
برداشت کوهن از تحول علم
علم رایج یا علم عادی
نقش پارادایم‌ها در شکل‌بندی علوم
ظهور بحران در مرحله علم رایج و جابه‌جایی پارادایم‌ها
بحران‌ها و ظهور تئوری‌های علمی
پاسخ به بحران در علوم
ذات و ضرورت انقلاب‌های علمی
انقلاب به عنوان تغییر در جهان‌بینی
نامرئی بودن انقلاب‌ها
چگونگی نیل به سکون در انقلاب‌های علمی
پوپر، لاکوتاش وکوهن
فهرست منابع فصل ششم
فصل هفتم: تورش در ادراک و استنتاج: ملاحظاتی درباره پژوهش در علوم رفتاری
برخی ملاحظه‌های خاص مربوط به علوم رفتاری
ادراک و استنتاج توسط ذهن انسان
ذهن انسان؛ پردازنده‌ای با موجودی محدود «توجه‌»
اثر متقابل پیش ذهنیت و رفتار بر یکدیگر
پیش‌ذهنیت و اثر لنگر‌های ذهنی
مبانی که جمع‌بندی ذهن بر آن‌ها استوار است
در دسترس بودن اندیشه و خطر کرد
در دسترس‌بودن و هزینه نهایی یادآوری
استفاده ذهن از اطلاعات آماری و پیش‌بینی
ریسک‌گریزی
فهرست منابع فصل هفتم
فصل هشتم: ملاحظاتی درباره محدودیت‌های خردورزی
مسئله سازگاری درونی سیستم‌های رسمی و اثبات گودل
آیا همه گزاره‌های صحیح، قابل اثبات هستند؟
موارد غیر‌قابل تصمیم - مسئله توقف
صحت و اثبات‌پذیری
فهرست منابع فصل هشتم