معرفی و دانلود کتاب فیلسوفان در خیابان: زندگی بررسی شده

معرفی کتاب فیلسوفان در خیابان: زندگی بررسی شده

کتاب فیلسوفان در خیابان: زندگی بررسی شده، نام فیلم مستندی است که آسترا تایلر، آن را با همیاری هشت فیلسوف ساخت، و در سال 2008 منتشر شد. مستند مورد استقبال قرار گرفت و تایلر سال بعد، پرسه‌ها و گفتگوهایش با این فیلسوفان مشهور را در قالب کتاب منتشر کرد.

آیا فیلسوفان مرده‌اند؟ آسترا تایلر (Astra Taylor) در کتاب زندگی بررسی شده (Examined life: excursions with contemporary thinkers) سخنش را با این عبارات شروع می‌کند. او معتقد است فلسفه و فیلسوفان روزگاری در بطن جامعه بودند و با مسائل زنده و اجتماعی سر و کار داشتند و به ‌اصطلاح در «خیابان» بودند اما فلسفه رفته رفته جنبۀ فنی غلیظ پیدا کرد و راهیِ کلاس‌های دانشگاه و خانه‌ها شد. و به این ترتیب، دیوارها جای خیابان را گرفتند. او می‌نویسد: تخصصی شدن حوزۀ فلسفه و باریک شدن زبان آن هم به این وضع دامن زده است. پس نباید مردم را سرزنش کرد که بحث‌های دانشگاهیِ متداول را کمی رمزآمیز و شاید به کلی غیرقابل فهم، بیابند. درنتیجه، مردم، که روزگاری ممکن بود برای تسلی خاطر به فلسفه روی بیاورند، حالا به خودیاری نظر می‌کنند، و چون بخواهند عالم و آدم را بشناسند، نگاه می‌کنند که علم چه می‌گوید.

در حقیقت زندگیِ بررسی شده اشاره به سخن مشهور سقراط دارد. بیش از 2500 سال قبل، سقراط در «خیابان‌ها»ی شهر آتن پرسه می‌زد و با مردم گفتگوهای فلسفی می‌کرد. او می‌گفت: «زندگی بررسی نشده ارزش زیستن ندارد.» پیش از او کیهان‌شناسی اهمیت بیشتری برای فلاسفه داشت از جمله برای تالس، نخستین فیلسوف یونان باستان، که وقتی داشت ستارگان را تماشا می‌کرد در چاه افتاد. اما به قول سیسرون، سقراط فلسفه را «از آسمان‌ها به زمین آورد.» سقراط بر خودشناسی تأکید می‌کرد و بررسی زندگی و گفتگو با دیگران را محور کار فلسفی خود می‌دانست. گویی از نظر او انسان پیوسته باید با «خود» و دیگران در حال گفتگو باشد.

در طول سده‌ها، اهمیت تفکر و خودشناسی، کم ‌و بیش مورد توجه بوده است. ابن سینا بیش از هزار سال قبل، آزمایش ذهنی جالب توجه انسان در خلأ را برای اثبات وجود نفس ابداع کرد. انسان در این حالت، به اعضا و جوارح خود می‌اندیشد و خود را فارغ و آزاد از آن‌ها تصور می‌کند. یا مولوی می‌گفت: قیمت هر کاله می‌دانی که چیست، قیمت خود را ندانی احمقی است. همچنین اسکار وایلد در قرن نوزدهم می‌نویسد: «اکثر مردم، مردمان دیگرند. افکارشان عقاید و آرای دیگران است، زندگی‌هایشان ادا درآوردن، و عواطف و احساساتشان نقل قول.» نمونه‌ای دیگر، این سخن اریک هوفر است که «آغاز اندیشه در مخالفت است، نه فقط با دیگران بلکه با خودمان.»

کتاب حاضر تلاش می‌کند این گسست را با استفاده از سینما و هنر سادۀ گفتگو برای مرتبط ساختن فلسفه با تجربه‌های روزمره، مورد توجه قرار دهد. عنوان کتاب اشاره دارد به شعار معروف سقراط که «زندگی بررسی نشده ارزش زیستن ندارد.» چهرۀ سقراط، آن‌طور که افلاطون به تصویر در آورده، نماد زایش فلسفۀ غرب شده است: طرح پرسش‌های بی‌وقفه راجع به حقیقت و نمودها، سرچشمه‌های آفرینش، معنی خیر، و ماهیت متغیر حکمت همگانی. شعار سقراط، از تناقضی همیشگی خبر می‌دهد که چند تن از فیلسوفان در این کتاب به آن پرداخته‌اند. زندگیِ بررسی شده درواقع دشوار است. این نوع زندگی، ذهن‌های بسیاری را به تردیدهای سست‌کننده و حتی جنون کشانده، و در مورد سقراط و بسیاری کسان دیگر از فرهنگ‌های مختلف، خشم جوامعِ به‌ هراس‌ افتاده را برانگیخته است. اما زندگیِ پرسشگرانه، زندگی‌ای بسیار پرشور و سرزنده‌، و آمیخته با هیجان‌ها و پاداش‌ها و شجاعت‌های خاص خود است.

آسترا تایلر به یک معنای دیگر هم از الگوی سقراط استفاده می‌کند، کسی که به تعبیر سیسرون فلسفه را «از آسمان‌ها به زمین آورد.» او این کار را به این ترتیب انجام می‌داد که در محل‌های تجمع آتنی‌ها پرسه می‌زد و با هر کسی که روبه‌رو می‌شد بحث‌های پر شور و حرارت می‌کرد. او به هیچ مفروض یا اظهار نظر طرف‌های عصبانیِ گفتگو برای گریختن از موشکافی‌های چُست و چابک‌اش محل نمی‌گذاشت. در طول سده‌های بعدی، این انگیزۀ پرسه‌زنی و پیاده‌روی به قوت خود باقی ماند، و در رؤیاهای رهگذر تنهای روسو، پیاده‌روی‌های مالیخولیایی کیرکگور، گردش‌های سر وقت کانت، و پرسه‌زنی‌های شهریِ معمایی والتر بنیامین ظاهر شد.

همان‌طور که نیچه در غروب بت‌ها می‌نویسد: «زندگیِ یکجانشینی گناهی نابخشودنی در برابر روح‌القدس است. فقط آن اندیشه‌هایی که به مدد راه رفتن حاصل شده‌اند ارزشی دارند.» اما تفکر فلسفی، آهسته و پیوسته، به طرف داخل خانه‌ها حرکت کرد و راهیِ کلاس‌های درس دانشگاه‌ها و قفسه‌های کتاب شد. زندگیِ بررسی شده فلسفه را دوباره بیرون می‌برد و ارتباط طولانی و چشمگیر آن با قدم‌زدن را، با دعوت از هشت اندیشمند برقرار می‌کند تا ایده‌ها و اندیشه‌های خود را در خیابان‌ها و در برابر دوربین، با ما در میان بگذارند.

مطالب گفته شده در فصل‌های این اثر نشان می‌دهند، هر گفتگویی کم ‌و بیش متمرکز بر مفهومی خاص است، چیزی که ذاتیِ کار فیلسوفی است که احساس می‌کردم در بستر مباحثی که سایر شرکت‌کنندگان به آن‌ها پرداخته‌اند، نقشی قابل‌توجه دارند. در عین حال، پروژه طوری طراحی شده بود که همۀ فیلسوفان راجع به دو موضوعِ غالب سخن بگویند: جستجوی معنی، و مسئولیت‌های ما در قبال دیگران در دنیایی مملو از نابرابری، آزار و رنج.

در بخشی از کتاب فیلسوفان در خیابان «زندگی بررسی شده» می‌خوانیم:

با پیتر سینگر نزدیک پارک مرکزی نیویورک، کنار مکعب غول‌آسایی که نشانۀ محل فروشگاه اپل است، ملاقات کردم. آن جا مثل بنای یادبود مناسبی توجه ما را به خود جلب کرده بود، چون داشتیم مقدمات بحث دربارۀ اخلاق و مصرف‌گرایی را فراهم می‌کردیم. در همین حال، از خیابان پنجم، یکی از مناطق خریدپرزرق و برق نیویورک، به طرف میدان تایمز، که در حال حاضر محل جاذبه‌های شرکت‌های تجاری و غرق در رنگ و نور تلویزیون‌های تبلیغاتی غول‌آسا و تابلوهای آگهی‌های سه‌بعدی است، قدم می‌زدیم. یک روز تابستانی عالی بود و خیابان‌ها پر از جمعیت خریداران و گردشگران بود، که به طرف مرکز شهر راه افتادیم.

آسترا تایلر: می‌خواهم ایده‌ها ناظر به این محیط باشند. پس در ارجاع دادن به چیزهایی که از کنارشان رد می‌شوید راحت باشید، یا بایستید و راجع به چیزهایی که چشمتان را گرفته‌اند، حرف بزنید.

پیتر سینگر: خُب، ما اینجا در خیابان پنجم در نیویورک هستیم، که کاملاً پیداست خیابان تجاری بی‌نظیری برای همۀ برندهای تراز اول، و برای همۀ طراحان درجه یک است:گوچی، هوگو باس، اسکادا و امثال آن‌ها. آن‌ها اینجا هستند. آن‌ها اجناسی به قیمت‌های باور نکردنی می‌فروشند، هزاران دلار برای یک لباس یا یک کیف دستی و از این قبیل چیزها. و البته در همین حال، در جهانی زندگی می‌کنیم که در آن حدود یک میلیارد نفر برای بقا و ادامۀ زندگی با بهایی کمتر از یک دلار آمریکا در هر روز تقلا می‌کنند. با مقداری کمک‌ بیشتر از طرف کشورهای توسعه یافته می‌شد جلوی مرگ‌های بی‌شماری را گرفت.

فهرست مطالب کتاب

فیلسوفان در خیابان
پیشگفتار
کورنل وست: «حقیقت»
آویتال رونل: «معنی»
پیتر سینگر: «اخلاق»
قوام آنتونی آپیا: «جهان‌وطنی»
مارتا نوسباوم: «عدالت»
مایکل هارت: «انقلاب»
اسلاوی ژیژک: «محیط زیست»
جودیت باتلر و سانائورا تایلر: «وابستگی متقابل»
تشکر و قدردانی