معرفی و دانلود کتاب مدیریت دانش در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعات: مفاهیم، ابزارها و رویکردها

معرفی کتاب مدیریت دانش در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعات: مفاهیم، ابزارها و رویکردها

کتاب مدیریت دانش در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعات: مفاهیم، ابزارها و رویکردها نوشته‌ی محمد ناظم و باسکار موکهرجی تلاش می‌کند تا مدیریت دانش و ابزارهای آن را با توجه به نیاز کتابداران و کتابخانه‌ها توضیح دهد تا افراد بتوانند از آن نهایت بهره را ببرند.

دانش و مدیریت آن از سال‌های دور مسئله‌ای مهم و حیاتی بوده و برخی از نشانه‌های آن را می‌توان در تمدن‌های نخستین نیز یافت اما در چند دهه‌ی اخیر است که بخش عمده‌ی فرآیند تولیدات و خدمات در تمامی حوزه‌ها، دانش محور شده است. به همین روی، استفاده از مدیریت دانش مورد توجه بسیاری از سازمان‌های تولیدی و خدماتی قرار گرفته و به دنبال این هستند تا جایی که ممکن است از مدیریت دانش برای بهبود شرایط خود استفاده کنند.

مدیریت دانش به شما کمک می‌کند تا بهره‌وری و کارایی عملی خود را به بالاترین حد ممکن برسانید. یکی از ویژگی‌های مهم مدیریت دانش این است که می‌توان در حوزه‌های مختلف از آن استفاده کرد و در کتابخانه‌ها نیز راه را برای نوآوری باز می‌کند و راه حل‌های مفیدی برای ایجاد ارتباطات درون کتابخانه‌ و بین کتابخانه‌ها، نوآوری‌های سازمانی، تقویت شبکه‌سازی دانش و ... ارائه می‌دهد.

در کتاب مدیریت دانش در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعات: مفاهیم، ابزارها و رویکردها (Knowledge management in libraries: concepts, tools and approaches) تلاش شده است تا تعریف و کاربرد مدیریت دانش و ابزارهای آن به طور دقیق برای استفاده‌ی کتابداران و کتابخانه‌ها شرح داده شود.

محمد ناظم (Muhammad Nazim) باسکار موکهرجی (Bhaskar Mukherjee) تلاش می‌کنند تا علاوه بر کتابداران، مشاغل دیگر را هم در نظر بگیرند تا محتوای کتاب حاضر نه تنها برای فعالان حوزه‌ی کتابداری، بلکه برای سایر متخصصان مرتبط با مدیریت دانش نیز مفید و کاربردی باشد. محتوای این کتاب علاوه بر آشنایی بیشتر و بهتر متخصصان با این مسئله، هر کدام از تخصص‌ها را برای همکاری بین رشته‌ای آماده می‌کند.

با توجه به مطالب گسترده‌ی کتاب حاضر می‌توان به این نکته پی برد که مدیریت دانش در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعات این ظرفیت را دارد که به عنوان یک دوره‌‌ در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا تدریس شود تا زمینه‌ی آشنایی بهتر و بیشتر دانشجویان با مدیریت دانش فراهم گردد.

در بخشی از کتاب مدیریت دانش در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعات: مفاهیم، ابزارها و رویکردها می‌خوانیم:

تاریخچه مدیریت دانش را می‌توان تا تمدن‌های اولیه ردیابی کرد. آرشیوهای کاخ سومر و اکد و آرشیوهای گسترده و به تازگی کشف شدۀ خط میخی در ابلا در سوریه (با قدمت بیش از 4000 سال) تلاش‌ تمدن‌ها، دولت‌ها و کسب و کارها برای سازماندهی مدارک را نشان می‌دهد؛ ‌طوری‌که از اطلاعات موجود برای تعاملات تازه استفاده شود و از فقدان دانش برای انتقال از نسلی به نسل دیگر جلوگیری شود.

اهداف مرتبط با حفاظت از دانش، موجب تاسیس کتابخانه‌های بزرگ در دوران باستان شد؛ مهم‌ترین آن، کتابخانۀ اسکندریه در مصر است که در سدۀ سوم پیش از میلاد تاسیس شد و حدود هزار سال پابرجا بود. این کتابخانه بیش از 500 هزار دست‌نوشته داشت که نسخه‌هایی از آن‌ها در سراسر جهان منتشر شده بود (شرکت ارتباطات دانش، 2002). مدیریت دانش ریشه عمیقی در فعالیت‌های کتابداری نیز دارد؛ زیرا دانش مدون و کدگذاری‌شده را کتابداران برای مدت طولانی مدیریت کرده‌اند. به نظر لاسترس (2011) کتابداران به عنوان مدیران دانش عمل می‌کنند؛ درست از همان روزهای نخست که کتیبه‌ها را در کتابخانه اسکندریه نگهداری می‌کردند و فهرست بیت‌الحکمه‌ها را تولید می‌نمودند (یک کتابخانه اسلامی در ‌قرن 9).

دانش، از جمله شناخت و دلایل شناخت را فیلسوفان غربی هزاران سال مدون کرده‌اند. فلاسفه شرق نیز سنت‌های مدونی به همان اندازه طولانی دربارۀ تاکید بر فهم و دانش، و درک زندگی معنوی و سکولار دارند. بسیاری از این تلاش‌ها برای درک نظری و انتزاعیِ چیستی دانش بوده است (ویگ، 1999).

فهرست مطالب کتاب

فصل 1: مقدمه‌ای بر مدیریت دانش
مقدمه
ظهور عصر دانش
دانش چیست؟
داده، اطلاعات و دانش: تفاوت مفهومی
دانش سازمانی
خلق دانش و فرایند تبدیل
مدیریت دانش
تعاریف مدیریت دانش در متون
دیدگاه‌های مختلف در حوزه مدیریت دانش
هدف مدیریت دانش
مزایای مدیریت دانش برای افراد، جوامع، و سازمان‌ها
چالش‌های مدیریت دانش
مدیریت دانش، دانشگاه و کتابداری
مدیریت دانش و کتابخانه‌های دانشگاهی
خلاصه فصل
مراجع
فصل 2: تاریخچه و تکامل سیستم‌های مدیریت دانش
تمدن‌های اولیه
اختراع ماشین چاپ
ظهور مفهوم مدیریت دانش
تکامل سیستم‌های مدیریت دانش
سیستم مدیریت داده
سیستم‌های مدیریت اسناد
اجزای سیستم‌های مدیریت اسناد
سیستم‌های مدیریت اطلاعات
سیستم‌های مدیریت محتوا
نگهداری اطلاعات درباره محتوای دیجیتال (فراداده)
نگهداری محتوای دیجیتال
مدیریت فرآیندها
چاپ و نشر آنلاین
سیستم‌های مدیریت دانش
مدیریت اطلاعات در مقابل مدیریت دانش
خلاصه
مراجع
فصل 3: مدیریت دانش از چشم انداز علم کتابخانه و اطلاعات
مقدمه
مفاهیم دارایی‌های دانشی در کتابخانه‌ها
مفاهیم مدیریت دانش در میان متخصصان علم کتابداری و اطلاعات
تعاریف مدیریت دانش در ادبیات علم کتابداری و اطلاعات
عوامل ظهور و توسعه مدیریت دانش
تغییر از الگوی صنعتی کسب‌وکار به الگوی سرمایۀ فکری کسب‌وکار
افزایش چشمگیر حجم اطلاعات
ظهور جامعه دانشی
ظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات (فناوا)
نیاز‌ها و دامنه مدیریت دانش در حرفه کتابداری و اطلاع‌رسانی
فرصت‌ها و نقش‌های جدید متخصصان کتابداری و اطلاعات در مدیریت دانش
تهدیدات و چالش‌های عمده متخصصان کتابداری و اطلاعات
شایستگی‌های مدیریت دانش
نتایج عمده
خلاصه
مراجع
فصل 4: رویکردهای مدیریت دانش
مقدمه
رویکرد سرمایه فکری
رویکرد فن‌محور
رویکرد انسانی/ یا انسان‌محور
رویکرد تولید و تبدیل دانش
رویکرد کدبندی
رویکرد شخصی‌سازی
زنده نگه داشتن گروه‌های اقدام مشترک
دسترس‌پذیر کردن آسان منابع انسانی
سایر دیدگاه‌های مدیریت دانش در کتابخانه‌ها
رویکرد یادگیری/ نوآوری سازمانی
اشتراک دانش
بانک‌ داده‌های مبتنی بر فناوا یا مخازن دانش
شبکه‌سازی و مشارکت با کتابخانه‌های دیگر
ابزار‌های همکاری
رویکردهای مدیریت دانش در کتابخانه‌ها: مطالعه موردی کتابخانه‌های دانشگاهی هند
خلاصه
مراجع
فصل 5: راهبردهای مدیریت دانش
مقدمه
دسته‌بندی دارایی‌های دانشی در کتابخانه
دانش ضمنی
دانش صریح
دانش رویه‌ای
دانش فرهنگی
راهبرد مدیریت دانش در کتابخانه‌ها
اجزای کلیدی راهبرد مدیریت دانش
افراد و فرهنگ
فرآیندهای مدیریت دانش
شناسایی و کسب دانش
کسب و کدبندی دانش
سازماندهی و بازیابی دانش
انتقال و اشتراک‌ دانش
استفاده و کاربرد دانش
فناوری اطلاعات
الگوی مدیریت دانش برای کتابخانه‌ها
دانش و تخصص
فرهنگ سازمانی
زیرساخت فناوری اطلاعات
شبکه‌ها
ایجاد پست مدیر دانش
خلاصه
مراجع
فصل 6: ابزارهای مدیریت دانش در کتابخانه‌ها
مقدمه
ابزارهای مدیریت دانش
طبقه‌بندی ابزارهای مدیریت دانش
ابزارهای مدیریت دانش برای کتابخانه‌ها
ابزارهای مدیریت دانش مبتنی بر فناوا
ابزارهای پایگاه داده سنتی
پایگاه داده‌های درس‌آموخته‌ها
پایگاه داده دانش عمومی
پایگاه داده ارجاع آماده/ یا مرجع فوری
پایگاه سوالات/ QP
ابزارهای تحت وب پیشرفته
انتشار واقعا ساده/ آراس‌اس
وبلاگ‌ها
ویکی‌ها
پیام‌دهی فوری/ IM
مخازن دانش
پرتال‌های دانش
فناوری‌های رسانه‌های اجتماعی
ابزارهای نشانه‌گذاری اجتماعی
سازماندهی دانش و ابزارهای کشف
ترسیم نقشه/ نگاشت دانش
انبار داده‌ها
داده‌کاوی
کشف دانش
اینترانت‌ها
گروه‌افزار و ابزارهای همکاری
یادگیری الکترونیکی
ابزارهای مدیریت دانش سنتی یا غیرفناوری اطلاعاتی
اجتماع تجربه‌ها/ گروه‌های اقدام مشترک
مربی‌گری
داستان‌سرایی یا روایت
طوفان مغزی
نقد عملکردها
ممیزی/ حسابرسی دانش
کنفرانس، جلسات رسمی ‌یا غیررسمی، برنامه‌های آموزشی، سمینارها و کارگاه‌ها
خلاصه
مراجع
فصل 7: توانایی‌های مورد نیاز برای مدیریت دانش
مقدمه
مفهوم مهارت‌ها و شایستگی‌های مدیریت دانش
الزامات شایستگی‌های عمومی در حرفه کتابداری و اطلاعات
انواع شایستگی‌ها
صلاحیت‌ها و مهارت‌های مرتبط با مدیریت دانش برای متخصصان علم کتابداری و اطلاعات
انواع مهارت‌ها و شایستگی‌های مدیریت دانش
بررسی صلاحیت‌های لازم مدیریت دانش برای متخصصان کتابداری و اطلاعات
صلاحیت‌های فرهنگ مدیریت دانش
صلاحیت‌های مدیریت
شایستگی‌های فردی
صلاحیت‌های رهبری و راهبرد
شایستگی‌های فناوا
مقایسه میانگین نمرات شایستگی‌های دانش (پنج دسته بندی)
بحث
خلاصه
مراجع
فصل 8: آموزش مدیریت دانش
مقدمه
حرفه کتابداری و اطلاعات و پیدایش مدیریت دانش
آموزش مدیریت دانش
نیاز به آموزش مدیریت دانش: چالش‌های متخصصان علم کتابداری و اطلاعات
آموزش مدیریت دانش در برنامه‌های آموزشی کتابداری و اطلاع‌رسانی
آموزش مدیریت دانش از چشم انداز هند
آموزش مدیریت دانش در برنامه‌های آموزشی علم کتابداری و اطلاعات
مسائل خاص آموزش مدیریت دانش در هند
یافته‌ها
تجزیه و تحلیل سایر پاسخ‌ها
بحث
خلاصه
مراجع
فصل 9: مدیریت دانش در کتابخانه‌ها
مقدمه
محیط در حال تغییر و مسائل کتابخانه‌های دانشگاهی
اطلاعات در شکل‌های گوناگون تولید می‌شود.
الگوهای تازۀ نشر و ارتباط علمی
نیازهای اطلاعاتی همیشه در حال تغییر کاربران
الگو‌های جدید سازماندهی و انتقال اطلاعات
تغییر نقش کتابداران دانشگاهی از مدیران اطلاعات به مدیران دانش
اقدامات مدیریت دانش در کتابخانه‌های دانشگاهی
ارتباط مدیریت دانش با کتابخانه‌های دانشگاهی
استفاده از سیستم‌های مدیریت دانش در کتابخانه‌های دانشگاهی
مشکلات اقتباس تجربه‌های مدیریت دانش در کتابخانه‌های دانشگاهی
طرح‌های مدیریت دانش در هند
ادراک کتابداران نسبت به مدیریت دانش
سوالات پژوهش
روش‌های پژوهش
یافته‌های مطالعه
درک کتابداران از مفهوم مدیریت دانش
برنامه‌ها و روش‌های مدیریت دانش در کتابخانه‌های دانشگاهی
مزایای بالقوه مدیریت دانش
موانع کاربردهای مدیریت دانش در کتابخانه‌های دانشگاهی
مشارکت کتابداران در مدیریت دانش
بحث
RQ1: مفهوم مدیریت دانش چیست، و چگونه توسط کتابداران درک می‌شود؟
RQ2: کاربردها و روش‌های بالقوه پیاده‌سازی مدیریت دانش در کتابخانه‌های دانشگاهی کدام‌اند؟
ارائه فرصت‌های آموزش و یادگیری برای کارمندان
ترویج فرهنگ اشتراک دانش
استفاده از فناوا برای حمایت از ایجاد و دسترسی به دانش داخلی
شبکه و همکاری با کتابخانه‌های دیگر
RQ3: منافع بالقوه پیاده‌سازی مدیریت دانش در کتابخانه‌های علمی کدامند؟
مدیریت دانش به بهبود عملیات و خدمات کتابخانه کمک می‌کند.
مدیریت دانش به بهبود عملکرد و چشم انداز آینده کتابخانه کمک می‌کند.
مدیریت دانش به کتابخانه‌های دانشگاهی کمک می‌کند تا ارتباط بیشتری با سازمان‌های مادر داشته باشند.
مدیریت دانش به تبدیل کتابخانه‌های دانشگاهی به سازمان‌های یادگیرنده کمک می‌کند.
RQ4: موانع اجرای مدیریت دانش چیست؟
RQ5: چقدر کتابداران دانشگاهی در موسسات خود با مدیریت دانش درگیر هستند؟
خلاصه
مراجع
فصل 10: فناوری اطلاعات و مدیریت دانش
مقدمه
سیستم‌های مدیریت دانش مبتنی بر فناوا
نرم‌افزارهای تحت وب
انتشار واقعا ساده/ آراس‌اس
وبلاگ‌ها
ویکی‌ها
پیام رسانی فوری
رسانه‌های اجتماعی
ابزارهای فهرستنویسی/ نشانه‌گذاری اجتماعی
خدمات کشف وب
استفاده از سیستم‌های مدیریت دانش مبتنی بر فناوا در کتابخانه‌ها
استفاده از سیستم‌های مدیریت دانش مبتنی بر فناوا: مطالعه موردی کتابخانه‌های دانشگاهی هند
نیازها و اهداف مطالعه
روش‌شناسی
نتایج
مجموعه کتابخانه
کارکنان کتابخانه
عملیات‌ها و خدمات رایانه‌ای
استفاده از ابزارهای فناورانه در اشتراک‌ دانش و ارتباط کتابخانه‌های دانشگاهی
دسترسی به کارکنان آموزش دیده برای مدیریت سیستم‌های فناورانه و خدمات کتابخانه‌ها
چالش‌های درک کتابداران از سیستم‌ها و خدمات فناورانه
نتایج عمده
خلاصه
مراجع
فصل 11: عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش
مقدمه
عوامل موفقیت مدیریت دانش
عوامل موفقیت مدیریت دانش در کتابخانه‌ها
فرهنگ سازمانی
ساختار سازمانی
زیرساخت فناوری
اشتراک‌ دانش
فرایندهای دانش
آموزش و تحصیلات
ارزیابی عوامل موفقیت مدیریت دانش: مطالعه موردی کتابخانه‌های دانشگاهی هند
عوامل موفقیت: درجه اهمیت
عوامل موفقیت: درجه اجرا
مقایسه درجه اهمیت و درجه اجرا
نقش فرهنگ سازمانی/ OC در مدیریت دانش
ارزیابی فرهنگ سازمانی در سیستم کتابخانه دانشگاه هندوی بنارس
نتایج
خلاصه
مراجع