معرفی و دانلود کتاب فهرست‌نویسی و سازماندهی منابع دیجیتال: راهنمای کتابداران

معرفی کتاب فهرست‌نویسی و سازماندهی منابع دیجیتال: راهنمای کتابداران

کتاب فهرست‌نویسی و سازماندهی منابع دیجیتال: راهنمای کتابداران نوشته‌ی آن ام میچل و برایان ای سرت، به بررسی مواردی اعم از آشنایی با قواعد و دستورالعمل‌های فهرست‌نویسی، پیایندهای درون خطی و پایه‌ریزی گردش کار فهرست‌نویسی و... می‌پردازد.

سال‌هاست که کتابداران ایرانی، فهرست‌نویسی و رده‌بندی منابع چاپی را فرا می‌گیرند: از آموزش در دوره‌های کوتاه مدت، تا برگزاری کارگاه‌های آموزشی و تاسیس دوره‌های رسمی در دانشگاه‌ها. در این سال‌ها، کتابداران و مدرسان کتابداری و اطلاع‌رسانی کوشیده‌اند تا علاوه بر تدریس، منابع آموزشی را در قالب کتاب نیز تدوین کنند. در حالی که فن‌آوری‌های اطلاعاتی و منابع الکترونیکی وارد کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی ایران شده ولی در کتاب‌های موجود به سازماندهی اینگونه منابع توجه جدی نشده است. شاید هنوز اینگونه منابع در کتابخانه‌های ما عمومیت نیافته است و یا کتابداران ایرانی به خاطر عدم نگهداری اصل این منابع خود را ملزم به سازماندهی آن‌ها نمی‌دانند. به هر حال، مدت زیادی است که سازماندهی منابع الکترونیکی از طریق طرح مباحثی مانند ابرداده‌ها مطرح است. ولی سازماندهی منابع الکترونیکی، به خصوص درون خطی فراتر از اختصاص ابرداده به این دسته از منابع است.

با توجه به نیاز مذکور، بر آن شدیم تا زمینه آشنایی کتابداران ایرانی را با فهرست‌نویسی و سازماندهی منابع درون خطی فراهم کنیم. لازمه آن، پیدا کردن اثری بود که ویژگی‌های مورد نظر را داشته باشد. یعنی هم از جنبه نظری و هم عملی، خوانندگان را با سازماندهی منابع درون خطی آشنا کند. کتاب فهرست‌نویسی و سازماندهی منابع دیجیتال (Cataloging and Organizing Digital Resources) حاصل کار کسانی است که در این زمینه تجربه‌های مفید داشته باشند. خوشبختانه این کتاب ویژگی‌های فوق را دارد. مترجمان آرزو دارند که کتابداران، مدرسان و دانشجویان کتابداری و اطلاع‌رسانی آن را اثری مفید و سودمند بیابند.

آن ام میچل (Anne M. Mitchell) از سال 2002 هماهنگ کننده ابرداده در کتابخانه‌های دانشگاه هوستون بوده است. وی در گذشته فهرست‌نویس منابع الکترونیکی در کتابخانه‌های دانشگاه فوق بود، مقاله و سخنرانی‌هایی درباره فهرست‌نویسی و جریان کار منابع الکترونیکی ارائه کرده است و علاقه وافری به نحوه سازگاری استانداردهای ابرداده‌ای با نیازهای خاص کتابخانه‌ها دارد. میچل دارای مدرک ارشد در رشته کتابداری از دانشگاه تگزاس است.

برایان ای سرت (Brian E. Surratt) در سال 2002 به عنوان فهرست‌نویس منابع الکترونیکی در کتابخانه‌های دانشگاه ای. ‌ام تگزاس استخدام شد. وی مقاله و سخنرانی‌هایی درباره موضوعات مختلف فهرست‌نویسی منابع الکترونیکی در کارنامه خود دارد. او هم اکنون هماهنگ کننده ابرداده در بخش تازه تاسیس طرح‌ها، تحقیقات، و فناوری‌های رقومی دانشگاه ای. ‌ام تگزاس می‌باشد. در این دانشگاه به توسعه ابرداده و مدیریت مجموعه‌های رقومی بسیار توجه نمود تا ارتباطات علمی و پژوهشی تسهیل شود. سورات هم اکنون رئیس کارگروه استانداردهای طرح رقومی‌سازی میراث فرهنگی تگزاس است. وی مدرک ارشد کتابداری و همچنین گواهی‌نامه دانش آموختگی را در رشته فناوری اطلاعات از دانشگاه کارولینای جنوبی دریافت نموده است.

در بخشی از کتاب فهرست‌نویسی و سازماندهی منابع دیجیتال می‌خوانیم:

کلید اجرای موفق خدمت جستجوی یکپارچه، آرم گذاری و ترویج است. به جای اینکه یک جعبه جستجو را روی وب سایت قرار دهیم و امیدوار باشیم که کاربران آن را بیابند، بهتر است به عنوان بخشی از اقدامات بازاریابی برای جذب کاربران، به این خدمت یک نام و آرم جالب اختصاص دهیم. برخی از روش‌ها برای بازاریابی عبارت است از تبلیغات رسانه‌ای، برگزاری مراسم افتتاحیه، خدمت رسانی به کاربران دور از دسترس کتابخانه، پوستر و سایر مواد بازاریابی بصری و تبلیغ شفاهی در محل کتابخانه به عنوان بخشی از خدمت‌رسانی راه دور کتابخانه و آموزش رسمی.

نظام‌های جستجوی یکپارچه نسبتاً نوخاسته‌اند و احتمالاً در آینده‌ای نزدیک (زمانی که کارگزاران نرم افزارها و خدمات را توسعه دهند) بالغ‌تر خواهند شد. بنابراین رسیدگی مستمر، بخش مهمی از برنامه اجرایی کتابخانه به شمار می‌رود. علاوه بر این، محتوای درون خطی کتابخانه به‌طور مستمر در حال رشد و تغییر است. مادامی که منابع کتابخانه افزایش می‌یابند، حذف می‌شوند یا تغییر داده می‌شوند باید تفاهم نامه‌های جستجو و صحه گذاری را روزآمد نگاه داشت. مسئولان نگهداری از نظام و آن‌ها که به طور مستقیم در خدمت کاربران هستند باید به عنوان بخشی از فرایند برنامه‌ریزی، از این مسائل آگاه باشند. نظام‌های جستجوی یکپارچه با فراهم کردن تنها یک رابط جستجو برای منابع متعدد و نامتجانس، به کاربران کتابخانه خدمات ارزشمندی می‌دهند. برای تکمیل نظام‌های جستجوی یکپارچه، کتابخانه‌ها بایداین نظام‌ها و بازاریابی علاقه مندانه‌اش را به دقت اجرا کنند. تعلیم کارکنان، آموزش کاربران، نگهداری از نظام و ارزیابی خدمت باید مستمر باشد. یک نظام جستجوی یکپارچه با کمک یک برنامه جامع می‌تواند تبدیل به یک بخش مهم از خدمات عمومی کتابخانه شود.

فهرست مطالب کتاب

درباره مولفان
یادداشت مترجمان
فصل اول: تاملی بر سازماندهی منابع دیجیتالی
مقدمه
مدیریت منابع درون خطی توسط فراهم‌کنندگان خارجی اطلاعات
مقایسه گردش کار
تک نگاشت ها
پیایندها
مجموعه‌سازی
انتخاب
محتوا
قابلیت استفاده
الزامات فنی
قیمت‌گذاری
محدودیت‌های مجوز یا قرارداد
قابلیت اعتماد
ارزیابی
فراهم آوری
مجوزدهی
سفارش
فعال سازی
مدیریت
ابرداده مدیریتی
پیکربندی منبع
روش گذرواژه‌ای
تایید آی. پی
پراکسی سرورها
کنترل کتابشناختی و گردش کاری
ملاحظات خاص کتابخانه‌های دیجیتالی محلی
کتابخانه دیجیتالی چیست؟
مخازن سازمانی
برنامه‌ریزی برای مجموعه‌های دیجیتالی
تعیین هدف‌های مجموعه دیجیتالی
برنامه‌ریزی فرایندهای کتابخانه دیجیتالی
فرایندهای کتابخانه دیجیتالی
انتخاب
بررسی حق مؤلف
دیجیتال‌سازی
مجموعه‌های تصویری
مجموعه‌های متنی
مجموعه‌های شنیداری، دیداری و چندرسانه‌ای
دیجیتال‌سازی درون سازمانی در مقابل دیجیتال‌سازی برون سپاری
مجموعه‌های منحصراً دیجیتالی
فروبری
فروبری نوبتی اشیاء
بارگیری گروهی
شناساگرهای یگانه و مکانیاب‌های دائمی
ایجاد ابرداده
ابرداده ساختاری
ابرداده توصیفی
ابرداده مدیریتی
طراحی رابط کاربر
نظام‌های بازیابی
کارکردهای مرور (تورق)
نمایش اشیای دیجیتالی
کنترل دسترسی
حفاظت
حفاظت از جریان‌های داده‌ها
شبیه‌سازی نرم افزار/ سیستم
انتقال (جا‌به‌جایی) داده‌ها
اهمیت استانداردها
منابع مورد نیاز برای توسعه یک کتابخانه دیجیتالی
نرم افزار، سخت افزار و تجهیزات دیجیتالی کردن
نرم افزار و سخت افزار مورد نیاز برای مدیریت یک کتابخانه دیجیتالی
کارکنان
دابلین کور
دابلین کور ساده
دابلین کور پیشرفته
نحوشناسی
پروفایل‌های کاربردی
خلاصه
منابع
فصل 2: پایه‌ریزی گردش کار فهرست‌نویسی
مقدمه
فهرست‌نویسی جدید
پیشینه‌های منفرد
فهرست‌نویسی بنیادی
فهرست‌نویسی استنساخی
مجموعه پیشینه‌‌ها
مارک کامل
مارک مختصر
نگهداری پیشینه
بازبینی پیشینه‌ها
روزآمدسازی پیشینه‌ها
خلاصه
منابع
فصل 3: در جستجوی جایگزینی برای فهرست‌نویسی
مقدمه
فهرست‌های وبی
سابقه
محدودیت‌ها
پیاده‌سازی فهرست‌های وبی
پیوندسازی حساس به متن
سابقه
محدودیت‌ها
پیوندسازی حساس به متن
جستجوی یکپارچه
سابقه
محدودیت‌ها
پیاده‌سازی جستجوی یکپارچه
خلاصه
منابع
فصل 4: تعیین کنترل کتابشناختی در محیط درون خطی
مقدمه
ویژگی‌های تأثیرگذار بر کنترل کتابشناختی
اندازه و ساختار
محتوای پویا
سودمندی پویا
مدیریت ابزارهای کتابشناختی متعدد
ساخت یک راهبرد کتابشناختی
بازیابی اطلاعات
شناسایی
هم‌نشینی
دسترسی به مجموعه‌ها
یکپارچه‌سازی مجموعه‌های درون خطی
جدا‌سازی مجموعه‌های درون خطی
نیازهای مدیریتی
مدیریت منابع اطلاعاتی
مدیریت ابزارها
خلاصه
منابع
فصل 5: آشنایی با قواعد و دستورالعمل‌های فهرست‌نویسی
مقدمه
محتوای پیشینه
قواعد فهرست‌نویسی
تفسیر قواعد
فهرست‌نویسی تعاونی
دکومانتاسیون مرتبط
توصیف محتوا
پیشینه‌های مارک
فهرست‌نویسی تعاونی
رهنمودهای محلی
خلاصه
منابع
فصل 6: تحلیل ساختار کتابشناختی منابع درون خطی
مقدمه
تعریف منبع درون خطی
ویژگی‌های کتابشناختی
جنبه مهم کتابشناختی
نوع انتشار
منبع اطلاعات
منحصراً دیجیتالی در برابر تکثیر
نوع کد پیشینه
کد سطح کتابشناختی
قالب اصلی مارک 21
اطلاعاتی درباره مثال‌ها
خلاصه
منابع
فصل 7: تک نگاشت‌های درون خطی: کتاب‌های الکترونیکی و دستنوشته‌ها
مقدمه
مثال مفصل: تک نگاشت منحصراً دیجیتالی
ویژگی‌های کتابشناختی
کدگذاری پیشینه مارک 21 برای یک تک نگاشت منحصراً دیجیتالی
برچسب پیشینه
008
006
007
فیلدهای متغیر
تعداد و کد فیلدها
فیلدهای رده بندی و شماره بازیابی
فیلدهای سرشناسه
عنوان و فیلدهای مرتبط با عنوان
فیلدهای ویرایش، چاپ، و غیره
فیلدهای توصیف فیزیکی و غیره
فیلدهای شرح فروست
فیلدهای یادداشت: بخش اول
فیلدهای یادداشت: بخش دوم
فیلدهای دسترسی موضوعی
فیلدهای شناسه افزوده
فیلدهای شناسه افزوده فروست
فیلدهای موجودی، مکان، نمودارهای جایگزین، و غیره
مثال کوتاه: تکثیر درون خطی
ویژگی‌های کتابشناختی
کدگذاری پیشینه مارک 21 برای یک منبع تکثیری درون خطی
مثال کوتاه: منابعی که به صورت سنتی منتشر نمی‌شدند
ویژگی‌های کتابشناختی
کدگذاری پیشینه مارک 21 برای منابعی که به طور سنتی منتشر نمی‌شوند
خلاصه
منابع
فصل 8: پیایندهای درون خطی: مجلات الکترونیکی و ادواری‌های موجود درپایگاه‌های تجمیع‌گر
مقدمه
مثال مفصل: پیایندهای منحصراً دیجیتالی و درون خطی
ویژگی‌های کتابشناختی
کدگذاری پیشینه مارک 21 برای یک پیایند منحصراً دیجیتالی و درون خطی
برچسب‌های پیشینه
008
006
007
فیلدهای متغیر
تعداد و کد فیلدها
فیلدهای رده بندی و شماره بازیابی
فیلدهای سرشناسه
فیلدهای عنوان و مرتبط با عنوان
فیلدهای ویرایش، نشر و غیره
فیلدهای توصیف فیزیکی و غیره
فیلدهای یادداشت: بخش 1
فیلدهای یادداشت: بخش 2
فیلدهای دسترسی موضوعی
فیلدهای شناسه افزوده
فیلدهای شناسه‌های پیونددهنده
فیلدهای موجودی، مکان، نمودارهای جایگزین و غیره
مثال کوتاه: مجله درون خطی که به صورت چاپی هم منتشر می‌شود
ویژگی‌های کتابشناختی
کدگذاری پیشینه مارک 21 با استفاده از رویکرد تک پیشینه‌ای
مثال کوتاه: مجله درون خطی که در قالب چاپی نیز منتشر می‌شود
کدگذاری پیشینه مارک 21 با استفاده از رویکرد پیشینه مجزا
مثال کوتاه: پیشینه تجمیع‌گر-خنثی
ویژگی‌های کتابشناختی
کدگذاری پیشینه مارک 21 با استفاده از رویکرد تجمیع‌گر-خنثی
مثال کوتاه: پیایند درون خطی همراه با تغییر عنوان
ویژگی‌های کتابشناختی
کدگذاری پیشینه مارک 21 برای پیایند درون خطی همراه با تغییر عنوان
مثال کوتاه: پیایندی که انتشار چاپی آن متوقف شده است و به صورت درون خطی
ویژگی‌های کتابشناختی
کدگذاری پیشینه مارک 21 برای پیایندهایی که انتشار چاپی آنان متوقف شده است
خلاصه
منابع
فصل 9: منابع یکپارچه درون خطی: پایگاه‌های اطلاعاتی و وب سایت‌ها
مقدمه
مثال کامل: وب سایتی که به طور مستمر روزآمد می‌شود
ویژگی‌های کتابشناختی
کدگذاری پیشینه مارک 21 برای وب سایتی که به طور مستمر روزآمد می‌شود
برچسب پیشینه
008
006
007
فیلدهای متغیر
شماره و کد فیلدها
فیلدهای رده بندی و شماره بازیابی
فیلدهای سرشناسه
فیلدهای عنوان و مرتبط با عنوان
فیلدهای ویرایش، چاپ، و غیره
فیلدهای توصیف فیزیکی، و غیره
فیلدهای یادداشت: بخش اول
فیلدهای یادداشت: بخش دوم
فیلدهای دسترسی موضوعی
فیلدهای شناسه افزوده
فیلدهای شناسه پیوند دهنده
فیلدهای موجودی، محل، نمودارهای جایگزین، و غیره
مثال کوتاه: هنگامی که دوره انتشار و ترتیب نامشخص باشد
ویژگی‌های کتابشناختی
کدگذاری پیشینه مارک 21 هنگامی که دوره انتشار و ترتیب نامشخص باشد
مثال کوتاه: فایل رایانه‌ای، قالب مارک 21
ویژگی‌های کتابشناختی
کدگذاری پیشینه مارک 21 با استفاده از قالب مارک 21 برای فایل رایانه‌ای
خلاصه
منابع
فصل 10: چشم‌انداز منابع درون خطی
دسترسی آزاد
تأثیر بر جریان‌های کاری کتابخانه‌ها
قابلیت دوام
ملزومات کارکردی پیشینه‌های کتابشناختی (اف. آر. بی. آر)
اهمیت مدل اف. آر. بی. آر
منابع
واژه نامه انگلیسی به فارسی
واژه نامه فارسی به انگلیسی