معرفی و دانلود کتاب حیل شرعی در فقه و حقوق

معرفی کتاب حیل شرعی در فقه و حقوق

کتاب حیل شرعی در فقه و حقوق تالیف محمد صدری ارحامی در حوزه فقه و حقوق است که به بررسی انواع حیله‌های شرعی در زمینه‌ی فقه و حقوق می‌پردازد و آرای اندیشمندان و صاحب‌نظران مختلف را درباره‌ی این موضوع بررسی می‌کند.

درباره‌ی کتاب حیل شرعی در فقه و حقوق

حیل شرعی به نقل از نویسنده مبحثی در حوزه‌ی فقه است، به معنای چاره‌جویی برای فراهم کردن زمینه حکم شرعی جدید به قصد رهایی از مخمصه‌ای شرعی. بنابراین حیله در این معنا لزوما معنای منفی، مانند آنچه در میان افراد رایج است، ندارد و به چاره‌جویی‌های مثبت اطلاق می‌شود. حیل شرعی به‌خصوص در فقه اسلامی که به درایت مراجع و صابح‌نظران در تعبیر و خوانش احادیث و آیات تکیه دارد، مسئله‌ای حائز اهمیت است. نمونه‌ی ملموس و قابل درک از حیل شرعی را می‌توان در فردی دید که روزه بر او واجب است اما با حیله در موقعیتی قرار می‌گیرد که این وظیفه از دوش او برداشته شود. برای مثال مسافتی را از وطن خودش دور می‌شود تا بتواند روزه خودش را قضا کند.

پرداختن به مسئله حیله‌های شرعی در فقه چندان آسان نیست. چرا که نه‌تنها تعبیر عرف و شرع از آن یکسان نیست، بلکه در مذاهب و منابع مختلف نیز توافق کاملی بر سر مفهوم و حکم آن وجود ندارد. همین عدم توافق و نبود یک تعریف فراگیر و گسترده و مطابق با فقه سبب ایجاد گره‌ها و تنگناهایی در پرداختن به این مسئله شده‌است.

کتاب حیل شرعی در فقه و حقوق دومین اثر از محمد صدری ارحامی است که چاپ اول آن در 1394 به‌همت نشر چتر دانش به‌دست خوانندگان رسید. این اثر با استقبال مخاطبان متخصص مواجه شد و به‌سرعت در سال 1400 به چاپ نوبت سوم رسید. اهمیت این اثر در بررسی جامع مسئله‌ای است که تاکنون در این سطح به‌صورت روشمند و دقیق مورد بررسی قرار نگرفته است و در عین حال سبب اختلافات فراوان شده‌است. در کتاب حیل شرعی در فقه و حقوق تلاش شده تا روش‌های علمی کامل و جامعی گردآوری شود که موضوع را از دریچه‌های متفاوت بررسی کند. این اثر از محمد صدری ارحامی برای دانشجویان حوزه‌های مختلف فقه و حقوق، نمونه یک پژوهش دقیق به‌شمار می‌رود.

کتاب حیل شرعی در فقه و حقوق برای چه کسانی مناسب است؟

حیل شرعی در فقه و حقوق کتابی بسیار سودمند برای دانشجویان، فعالان و علاقه‌مندان رشته‌ی علوم قضایی، حقوق، فقه و حقوق، علوم دینی و علوم اسلامی است. این کتاب چندان مناسب مخاطب عام نیست اما در صورت آشنایی خواننده به اصطلاحات این حوزه‌ها، یک کتاب درسی مفید و روان و جامع در این موضوع مشخص محسوب می‌شود.

با محمد صدری ارحامی بیشتر آشنا شویم

محمد صدری ارحامی نویسنده‌ی جوان و متولد سال 1365 است. وی پژوهشگر حوزه فقه و حقوق است. صدری ارحامی همچنین از سال 1394 به‌عنوان دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع) فعالیت می‌کند. تاکنون چندین مقاله از این نویسنده در حوزه‌ی مورد بحث نگاشته شده و در زمینه نگارش و انتشار کتب درسی برای دانشجویان این حوزه نیز فعالیت‌های مفیدی داشته است.

در بخشی از کتاب حیل شرعی در فقه و حقوق می‌خوانیم

ابن تیمیه گوید: «اگر خردمندی این راه را در پیش گیرد، به این یقین خواهد رسید که نوع این گونه حیله‌ها حرام و باطل است چه، ما در میان طرق و ادله احکام، دلیلی قویتر از این در این گونه مسائل نداریم، زیرا که فراوانی فتواهای مورد به مورد آنان به حرمت حیله، و نیز گسترش این فتواها، حکایت از این دارد که در آن عصر به رغم آن که سرزمین‌های اسلامی گسترش یافته بود، مردم گروه‌گروه به دین خدا در آمده بودند، دنیا به صورتی گسترده به اسلام روی آورده بود و کسانی در دامنه احکام دینی، توسعه بسیاری قائل شده بودند، تا آنجا که شمار کسانی که از حدود دین تجاوز می‌کردند فزونی یافت و سرانجام به رغم آنکه انگیزه و مقتضی برای استفاده از این‌گونه حیله‌ها قوی و بسیار بود با این همه از هیچ‌کس از صحابه نقل نشده است که به حیلت حیله‌ای از این نوع فتوا داده یا دیگری را بدان رهنمون شده و یا به کسی در این باره فرمان داده باشند، بلکه آنان پیوسته دیگران را از این کار نهی می‌کردند و باز می‌داشتند و این خود در پی آورنده این یقین است که اگر این‌گونه از حیله‌ها از مسائل اجتهادبردار بود دست‌کم برخی از آنان به جایز بودن آن‌ها فتوا می‌دادند و در این باره اختلاف می‌ورزیدند، چونان که در احکام و مسائل بی‌شماری اختلاف کرده‌اند.

افزون بر این اجماع صحابه عموم تابعان نیز موافق همین نظر بودند چه فقیهان هفت‌گانه (سعید بن مسیب، عروه بن زبیر، قاسم بن محمد، ابوبکر عبد الرحمن، عبید الله بن عبد الله، سلیمان بن یسار، خارجه بن زید) و دیگر فقیهان مدینه که از زید بن ثابت و جز او فراگرفته بودند بر ابطال حیله اتفاق نظر داشتند، از کوفیان نیز اصحاب عبد الله بن مسعود بر این نظر بودند، ابو شعثاء حسن ابن سیرین و فقیهانی دیگر از فقهای بصره همین دیدگاه را اختیار کرده بودند و فقیهان مکه یعنی پیروان ابن عباس و دیگران نیز چنین نظری داشتند.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل اول: کلیات
بخش اول: حیله
1-1-1- معانی
1-1-1-1- معنای حیله در لغت
1-1-1-2- حیله در اصطلاح فقها
1-1-1-3- حیله در قرآن
1-1-1-4- حیله و واژه‌های مشابه
1-1-2- اقسام حیله
1-1-2-1- حیله واقعی مثبت (مشروع)
1-1-2-2- حیله‌های واقعی منفی یا نامشروع
1-1-2-3- حیله‌های صوری یا غیر واقعی
بخش دوم: تقلب
1-2-1- معانی
1-2-1-1 معنای تقلب در لغت
1-2-1-2- معنای تقلب در اصطلاح حقوقی
1-2-2- تقلب در زبان‌های خارجی
1-2-3- اقسام تقلب
1-2-3-1- تقلب کیفری و تقلب مدنی
1-2-4- پیشینه تقلب
1-2-4-1- پیشینه تقلب در رم
1-2-4-2- پیشینه تقلب در فرانسه
1-2-4-3- پیشینه تقلب نسبت به قانون در ایران
فصل دوم: بررسی جواز استعمال حیله و تقلب
بخش اول: بررسی حکم استفاده از حیله در فقه
2-1-1- نظرات فقها
2-1-1-1- فقهای شیعه
2-1-1-2- فقهای اهل سنت
2-1-2- موافقت یا پذیرش مطلق حیله
2-1-3- مخالفت یا رد حیله
2-1-3-1- ادله مخالفین
2-1-3-2- رابطه حیله با فقه
2-1-4- تفصیل یا موافقت مشروط
2-1-4-1- ادله جواز
2-1-4-2- دوم: فقه و مصلحت
2-1-4-3- توریه یا تعریض در کلام
2-1-4-4- علت تامه اسباب ظاهری است نه قصد و نیت
2-1-4-5- حق‌اللّه و حق‌النّاس
بخش دوم: بررسی حکم استفاده از تقلب نسبت به قانون
2-2-1- قانون
2-2-1-1- قانون شرع
2-2-1-2- ارکان قانون
2-2-1-3- اعتبار قانون
2-2-1-4- روح قانون
2-2-1-5- مراحل وضع قانون
2-2-1-6- اقتدار قانون
2-2-1-7- درجه‌های اجبار قانون
2-2-1-8- قاعده حقوقی
2-2-2- تقلب نسبت به قانون
2-2-2-1- عناصر تقلب نسبت به قانون
فصل سوم: مصادیق، چاره‌جویی و کاربرد
بخش اول: مصادیقی از حیله‌های شرعی به‌همراه چاره‌جویی‌های صحیح
3-1-1- حیل شرعی در عبادیات
3-1-1-1- اخذ اجرت براى انجام عبادت
3-1-1-2- جلوگیرى از عادت ماهیانه
3-1-1-3- مسافرت به قصد فرار از روزه
3-1-2- حیل شرعی در غیر عبادیات
3-1-2-1- تلقیح مصنوعى
3-1-2-2- محرمیّت زن برادر بر برادر شوهر
3-1-2-3- حیله‌های فرار از ربا
3-2-1-4- فرار از ایجاد حق شفعه
3-1-2-5- فرار از حرمت ابدى حاصل از ازدواج در عدّه
3-1-2-6- محرمیت با فرزند خوانده
بخش دوم: مصادیقی از تقلب نسبت به قانون
3-2-1- تقلب نسبت به قانون در حقوق بین الملل خصوصی
3-2-1-1- مبانی حقوقی تقلب نسبت به قانون
3-2-1-2- تقلب نسبت به قانون در حقوق بین ‌الملل خصوصی ایران
3-2-2 - چند نمونه تقلب نسبت به قانون
بخش سوم: بررسی اثر منفی تقلب و حیله بر جامعه
3-3-1- نظم عمومی و تقلب نسبت به قانون
3-3-2- قاعده دفع افسد به فاسد
3-3-3- فقه آسان و روز آمد
3-3-3-1- شرع آسان
3-3-3-2- مفهوم آسان سازی فقه
3-3-4- تضمینات قانونی برای خنثی کردن تقلب به معنی اخصّ
3-3-4-1- تضمینات قانونی برای خنثی کردن تقلب بااعمال صوری
3-3-4-2- وجود یک اصل کلی برای خنثی کردن تقلب نسبت به قانون
فهرست منابع