معرفی و دانلود کتاب افسون افسانه‌ها

معرفی کتاب افسون افسانه‌ها

اگر افسانه‌ها را صرفاً ابزاری برای سرگرمی و فاقد جنبه‌های آموزنده و کاربردی می‌دانید، بد نیست یک‌بار هم که شده سری بزنید به کتاب افسون افسانه‌ها تا با بررسی استدلال‌های برونو بتلهایم به این نتیجه برسید که اتفاقاً افسانه‌ها از سودمندترین ابزاری هستند که عملکرد درست و مناسب را در بزنگاه‌های زندگی به کودکان می‌آموزند. نقش افسانه‌ها در برآورده کردن نیازهای روانشناختی کودکان و رشد عاطفی و روابط اجتماعی ایشان موضوعات اصلی اثر حاضر به شمار می‌روند.

درباره‌ی کتاب افسون افسانه‌ها

رشد ذهنی و فکری کودک، همچنین تربیت فرزندان از آن دسته موضوعاتی هستند که بیش از آنکه جنبه‌ی علمی به خود گرفته باشند، با باورهای غلط و روش‌های کاملاً سلیقه‌ای همراه شده‌اند. اغلب مادران و پدران تصور می‌کنند تنها زمانی کودک‌شان از جهان‌بینی صحیحی برخوردار خواهد بود که دنیا را مانند والدینش ببیند. پدر و مادر با قرار دادن مرزهایی بین خوبی و بدی، جلوی شجاعت کودکانشان را برای کشف قلمروهای تازه و یافتن معنایی جدید برای زندگی می‌گیرند. نتیجه‌ی چنین تربیتی، نه پرورش کودکان سالم، بلکه سرکوب احساسات، نادیده گرفتن تعقل و استعدادهای فرزندان خواهد بود. برای مقابله با چنین روش‌های تربیتی‌ست که برونو بتلهایم (Bruno Bettelheim) سعی دارد تا ابزار جدیدی را برای شناخت دنیای درون و بیرون کودکان، در کتاب افسون افسانه‌ها (The uses of enchantment) به مخاطبانش ارائه کند. اگرچه گروه اصلی خوانندگان این کتاب را بزرگسالان، به‌ویژه والدین تشکیل می‌دهند، اما در حقیقت کودکان محور اصلی آن محسوب می‌شوند.

نویسنده که سال‌ها به‌عنوان مربی و درمانگر کودکان روان‌رنجور فعالیت داشته، باور دارد که کودکان نیز درست به اندازه‌ی بزرگسالان به یافتن معنایی برای زندگی‌شان نیاز دارند. در سایه‌ی چنین معنایی، با بسیاری از اختلالات روانی دست‌به‌گریبان نخواهند شد و مهارت‌های بیشتری را برای ارتباط با خود و دیگران کسب خواهند کرد. اکنون پرسشی که مطرح می‌شود این است که از چه طریقی می‌توان موقعیتی را برای کودکان فراهم آورد تا به کمک آن معنایی برای زندگی خود بجویند و آن را بیابند. «ادبیات» همان مسیری‌ست که کودکان را به سوی معنای زندگی راهنمایی خواهد کرد. اما آیا تمامی گونه‌های ادبی در زمینه‌ی تربیت و پرورش کودک به یک اندازه ارزشمند هستند؟ پاسخ این است که خیر! بخش گسترده‌ای از ادبیات کودکان را آثاری کم‌مایه تشکیل می‌دهند که صرفاً برای سرگرمی و آموزش، آن هم در حدی بسیار سطحی، نگاشته شده‌اند. بااین‌اوصاف، چه باید کرد؟

پیشنهاد برونو بتلهایم برای کمک به کودکان در جهت معنابخشی به زندگی، آشنایی ایشان با افسانه‌هاست و می‌کوشد تا با دیدگاهی علمی، مزیت‌های آن را در کتاب افسون افسانه‌ها به بحث بگذارد. افسانه‌ها کنجکاوی و تخیل کودک را به کار می‌گیرند و هیجانات او را برمی‌انگیزند تا فهم خود را نسبت به دنیای درونی و بیرونی خود گسترش دهد. کودک با این روش احساسات مثبت و منفی خود را خواهد شناخت و به مشکلاتی که او را آزار می‌دهند واقف خواهد شد. چنین شناختی برای درک زندگی و معنای آن ضرورت دارد.

درست است که افسانه‌ها و قصه‌های پریان شباهتی به جامعه و جهانی که کودکان در آن زندگی می‌کنند ندارند اما توجه داشته باشید که کودک پیش از ورود به اجتماع و برقراری رابطه با اطرافیانش، ابتدا نیاز دارد که سروسامانی به آشفتگی‌های روحی خود بدهد و به انسجامی در عواطف خود برسد. افسانه‌ها او را در دستیابی به این یکپارچگی روحی یاری خواهند رساند تا برای ورود به جامعه و رویارویی با چالش‌های آن به آمادگی لازم برسد.

خواندن یا شنیدن قصه‌های تخیلی و فانتزی موجب می‌شود کودکان در عادی‌ترین روابط خود حتی با خواهران و برادران به مهارت‌های لازم دست پیدا کنند. حس حسادت یا رقابت میان فرزندان برای تمام والدینی که بیش از یک فرزند دارند، ملموس و قابل درک است. گاه اختلاف‌های جزئی میان فرزندان می‌تواند به آسیب‌های روانی یا فیزیکی جبران‌ناپذیری ختم شود. افسانه‌ها با راهنمایی کودک در جهت شناخت مشکلات درونی یا نیازهای احساسی خود، از بروز چنین وقایعی در دنیای واقعی جلوگیری می‌کنند. ادبیات تخیلی همچنین در درک پیچیدگی‌های دنیای حقیقی یاری‌رسان کودکان خواهد بود تا تناقضات و تضادهای اخلاقی و اجتماعی را در ذهن خود حلاجی کرده و نسبت به آن‌ها آگاهی لازم را کسب کنند.

مطالعه‌ی این کتاب خواندنی نه‌تنها راهبردهایی را برای تربیت فرزندان به شما خواهد آموخت، بلکه بینشی گسترده درمورد افکار و زاویه‌‌ی دید کودکان درمورد جهان پیرامونشان در اختیارتان قرار خواهد داد.

اثر حاضر را با برگردان روان اختر شریعت زاده، از سوی نشر هرمس می‌خوانید.

جوایز و افتخارات کتاب افسون افسانه‌ها

• برنده‌ی جایزه ملی کتاب در سال 1977

• برنده‌ی جایزه‌ی حلقه‌ی منتقدان کتاب ملی در سال 1976

نکوداشت‌های کتاب افسون افسانه‌ها

• برونو بتلهایم همراه با دلایل منطقی قانع‌کننده نشان می‌دهد که افسانه‌ها روشی منحصربه‌فرد هستند برای اینکه کودکان بتوانند با چالش‌های زندگی درونی خود مواجه شوند و مقابله کنند. (آتلانتیک)

• اثری جذاب پیرامون افسون و اثری ژرف درمورد افسانه‌ها. (نقد کتاب نیویورک تایمز)

• کتابی که برانگیزاننده و رضایت‌بخش است. (بوستون گلوب)

با برونو بتلهایم بیشتر آشنا شویم

برونو بتلهایم، نویسنده‌ی اهل اتریش است که در بیست‌و‌هشتم اوت 1903 در شهر وین به دنیا آمد و زندگی خودش را آغاز کرد. او که یکی از برجسته‌ترین روانشناسان کودک به شمار می‌رود، به مدت یک سال در اردوگاه‌های کار اجباری داخائو و بوخنوالد زندانی بود تا اینکه در سال 1939 از آنجا گریخت و روانه‌ی آمریکا شد.

تدریس رشته‌ی تعلیم و تربیت، و روانشناسی در دانشگاه شیکاگو، همچنین حضور در برنامه‌های تلویزیونی بخشی از فعالیت‌های حرفه‌ای او هستند. برونو بتلهایم در سیزدهم مارس 1990 در شهر سیلور اسپرینگ از دنیا رفت.

در بخشی از کتاب افسون افسانه‌ها می‌خوانیم

اگر این کتاب منحصراً به یک یا دو قصه مى‌پرداخت، بررسى و تحلیل وجوه بیشترى از این قصه‌ها امکان‌پذیر بود، گرچه باز هم کاویدن کامل ژرفاى آن‌ها میسر نمى‌شد، زیرا هر قصه لایه‌هایى دارد بس متعدد و پرمعنا. اینکه کدام داستان براى این یا آن کودک در این یا آن سن اهمیت بیشترى دارد، بستگى تام به مرحله روان‌شناختى رشد کودک مورد نظر و مبرم‌ترین مشکلات او در آن لحظه دارد. هنگام نوشتن این کتاب، مناسب دانستیم معناهاى مهم و اساسى یک قصه را در مرکز توجه قرار دهیم. عیب این کار در آن است که جنبه‌هاى دیگر قصه، که چه بسا براى یک کودک خاص به خاطر مشکلاتى که در آن لحظه با آن دست به گریبان است مهم باشد، از قلم مى‌افتد؛ و این محدودیتِ ناگزیر دیگرِ این کتاب است.

مثلاً در بررسى قصه «هنسل و گرتل»، بر تلاش کودکانى تأکید مى‌کنیم که مى‌باید روى پاى خود بایستند و با دنیا مواجه شوند، نمى‌خواهند از پدر و مادر جدا شوند؛ و در عین حال تأکیدى است بر فرا رفتن از مرحله ابتدایى دهانى (orality) که مشاهده خانه نان زنجبیلى و فریفته شدن کودکان صورتِ نمادین آن است. به نظر مى‌رسد که این قصه به کودکى که آماده برداشتنِ نخستین گام‌ها براى مواجه شدن با جهان باشد، بیشترین کمک را مى‌کند. قصه به نگرانی‌هاى کودک وجود خارجى مى‌بخشد و به او قوت قلب مى‌دهد و از ترس‌هایش مى‌کاهد؛ زیرا این ترس‌ها حتى در مبالغه‌آمیزترین شکل خود ترس از بلعیده شدن بى‌اساس از آب در مى‌آیند: بچه‌ها در پایان پیروز مى‌شوند و خطرناک‌ترین دشمن آن‌ها زن جادوگر سخت شکست مى‌خورد. به این ترتیب، مى‌توان گفت این داستان براى کودکِ در حدود چهار یا پنج‌سالگى، یعنى همان سنى که قصه‌هاى پریان مى‌توانند بر کودک تأثیر مثبت بگذارند، از هر زمان دیگرى خوشایندتر و باارزش‌تر است.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه: تلاش براى معنا
قصه‌هاى پریان و تنگناهاىِ هستى
قصه پریان: یک صورت هنرى بى‌همتا
بخش نخست: انبانى پر از جادو
کشف زندگى از درون
«ماهیگیر و دیو»
قصه پریان در قیاس با اساطیر
قصه پریان در مقایسه با اسطوره
خوش‌بینى در برابر بدبینى
«سه خوک کوچک»
اصل لذت در برابر اصل واقعیت
نیاز کودک به سحر و جادو
جایگزین‌سازى در برابر شناخت آگاهانه
اهمیت برون‌افکنى
چهره‌ها و رویدادهاى خیالى
دگردیسی‌ها
فانتزى نامادرى بدجنس
نظم دادن به آشفتگى
«ملکه زنبورها»
دستیابى به یکپارچگى
«برادر و خواهر»
یگانه کردن طبیعت دوگانه
«سندباد بحرى و سندباد باربر»
خیال در برابر واقعیت
قصه‌محورىِ «هزار و یک شب»
قصه‌هاى دو برادر
«سه زبان»
بناى یکپارچگى
«سه پر»
کوچک‌ترین فرزند در نقش ابله
تعارض‌هاى ادیپى و راه‌حل‌ها
شوالیه‌اى با زره درخشان و دوشیزه‌اى در تنگنا
ترس از خیال‌پردازى
چرا قصه‌هاى پریان ممنوع شدند؟
فرا رفتن از خردسالى به کمک خیال‌پردازى
«دختر غازچران»
دستیابى به استقلال
خیال‌پردازى، بهبود، گریز، آسایش خاطر
بحثى درباره نقل قصه‌هاى پریان
بخش دوم: در سرزمین پریان
«هنسل و گرتل»
«شنل‌قرمزى کوچک»
«جک و ساقه لوبیا»
ملکه حسود در «سفیدبرفى» و اسطوره ادیپ
«سفیدبرفى»
«گیسوطلا و سه خرس»
«زیباى خفته»
«سیندرلا»
مجموعه حیوان‌-‌داماد در قصه‌هاى پریان
تلاش براى دستیابى به بلوغ کامل
«قصه کسى که عزم کرد بداند ترس چیست»
حیوان‌-‌داماد
«سفیدبرفى و سرخ‌گل»
«شاه قورباغه»
«کیوپید و پسیکه»
«خوک سِحرشده»
«ریش‌آبى»
«زیبا و هیولا»
یادداشت‌ها
شرح اصطلاحات روان‌شناختى