معرفی و دانلود کتاب عشق در سینما: عشق

معرفی کتاب عشق در سینما: عشق

کتاب عشق در سینما: عشق به تألیفِ صالح نجفی، فیلمی به همین نام از میشائیل هانکه را بررسی و تحلیل می‌کند. این کتاب نُهمین جلد از مجموعه‌ی «عشق در سینما» است. نویسنده در این اثر با رویکردی فلسفی، سینمای هانکه را در پیوند با آثار دیگر سینماگران مطرحِ جهان، واکاوی می‌کند. فیلمِ «عشق» اثری متفاوت از هانکه، این مفهوم را در پیوند با سال‌خوردگی به تصویر می‌کشد.

درباره‌ی کتاب عشق در سینما: عشق

عشق در سینما مفهوم مهم و تکرارشونده‌ای است که هر کارگردان با زاویه‌دیدِ خود به سراغِ آن رفته و کوشیده از آن، تصویری منحصربه‌فرد ارائه دهد. کتاب عشق در سینما: عشق نُهمین جلد از مجموعه‌ی سینماییِ انتشارات لگا با نام عشق در سینما با تألیفِ صالح نجفی (Saleh Najafi) است. نویسنده بر این مسئله تأکید می‌ورزد که سینما عاملی مؤثر در شکل دادن به عشق‌ورزیِ انسان‌ها شمرده می‌شود و بدون وجود سینما، عشق‌ورزی نیز به شکل امروزی‌اش وجود نداشت. آن‌موقع باید برای آموزش عشق‌ورزی به شیوه‌هایی دیگر رو می‌آوردیم که احتمالاً چندان اثربخش نبود.

صالح نجفی در این جلد کتاب به نقد و تفسیر فیلم عشق (Amour) اثر میشائیل هانکه (Michael Haneke)، فیلم‌ساز اتریشی می‌پردازد. با وجود این‌که عشق، یکی از دست‌آویزهای سینما به حساب می‌آید، هم‌زمان یکی از چالش‌های جدی این صنعت نیز محسوب می‌شود. سینماگران همواره با این سؤال روبه‌رو هستند: عشق را چگونه می‌توان بر روی پرده بازنمایی کرد و سینما چه راهی برای نشان دادنِ عشق بدون نمایشِ عمل جنسی دارد؟

فیلم عشق روایت‌گرِ زندگیِ یک زوج کهن‌سال به نام آن و ژرژ است. یک روز صبح وقتی مشغول خوردنِ صبحانه هستند، ناگهان آن بی‌حرکت می‌شود و علی‌رغم تلاش ژرژ، کوچک‌ترین عکس‌العملی نشان نمی‌دهد. وقتی ژرژ می‌خواهد برای کمک به خارج از خانه برود، می‌بیند که آن به‌طور عادی مشغولِ صبحانه خوردن است. ژرژ ابتدا فکر می‌کند آن با او شوخی کرده، اما این تازه نقطه‌ی شروعِ بیماریِ همسرش است. آن دچار حواس‌پرتی می‌شود و کم‌کم حسِ نیمه‌ی راست بدن و قدرت تکلمش را از دست می‌دهد. تماشاگر متوجه می‌شود، آن پس از حمله‌ی عصبیِ ابتدای فیلم، عمل جراحیِ ناموفق را پشت‌سر گذاشته. آن به همسرش می‌گوید که دیگر تمایلی برای ادامه‌ی زندگی ندارد. ژرژ برای آن دو پرستار می‌گیرد که یکی از پرستارها با آن بدرفتاری می‌کند و ژرژ مجبور می‌شود او را اخراج کند. فشارِ زیاد بر روی ژرژ، باعث می‌شود روی همسرش دست بلند کند. بیننده شاهدِ پریشانیِ زوجِ کهن‌سال است و حسِ رقت و دل‌سوزی در او برانگیخته می‌شود. فیلم با غافلگیریِ همراه با ابهامی به پایان می‌رسد. ژرژ روزی از خواب برمی‌خیزد و از آشپزخانه صدایی می‌شنود. همسرش را در آشپزخانه، سالم می‌یابد. آن‌دو در حالتی عادی، گویی تمام ماجراها خوابی تلخ بوده، از خانه بیرون می‌روند. گویی این سکانسی است از زندگیِ پس از مرگِ این زوج.

صالح نجفی پس از مروری بر داستان فیلم، به واکاوی مفهوم عشق در آن می‌پردازد. در تاریخ سینما نمونه‌ی چنین فیلمی که در آن دو عاشقِ کهن‌سال به ایفای نقش بپردازند، زیاد دیده نمی‌شود؛ گویی نشان دادنِ عشق در این مقطع زمانی، کاری بس دشوار است. بنابراین بررسیِ مفهوم عشق در فیلمِ هانکه، ناگزیر به مفهوم سال‌خوردگی و کهن‌سالی گره می‌خورد. نویسنده نسبتِ فیلمِ عشق را با دیگر فیلم‌های مشابه در تاریخ سینما بررسی می‌کند. نجفی این فیلم را ارجاعی به فیلمِ «سولاریس» اثر تارکوفسکی، ادای دینی به فیلمِ «در ستایش عشق» اثر گدار و شبیه به فیلمِ «پرسونا» به کارگردانی اینگمار برگمان می‌داند.

صالح نجفی بحث اصلی خود را با مقدمه‌ای فلسفی متأثر از نویسنده‌ای فرانسوی به نام کاترین مالابو آغاز می‌کند و به مفهوم پلاستیسیته و پیوند آن با سال‌خوردگی می‌پردازد. هانکه در فیلمِ عشق طعنه‌هایی هم به پزشکی مدرن می‌زند. آن از ژرژ می‌خواهد دیگر هیچوقت او را به بیمارستان نبرد؛ چراکه او عمل جراحی ناموفقی را پشت سر گذاشته که نتیجه‌ی آن، فلج شدن سمت راست بدنش بوده است.

می‌توان فیلمِ عشق را شخصی‌ترین و همچنین مخاطب‌پسندترین فیلم هانکه داست؛ چراکه از جهاتی با دیگر فیلم‌هایش تفاوت بسیار دارد و حتی مخاطبانی که سینمای هانکه را دوست ندارند، به خود جذب می‌کند. تجربه‌ی زیسته‌ی کارگردان در این اثر، تأثیر زیادی داشته و فیلمِ عشق را به وصیتِ سینمایی‌اش بدل کرده است.

درباره‌ی مجموعه‌ی عشق در سینما

مجموعه‌ی عشق در سینما با ده عنوان کتاب، به بررسی و تحلیلی دقیق از ده فیلم مهم تاریخ سینما می‌پردازد. این مجلدها مباحثی مستقل از یکدیگر دارند و رعایت ترتیب در مطالعه‌ی آن‌ها الزامی نیست. صالح نجفی مؤلفِ این مجموعه است و انتشارات لگا چاپ و نشر این مجموعه‌ی سینمایی را بر عهده دارد. از جلدهای دیگرِ این مجموعه می‌توان به «عشق در سینما: بوسه‌های دزدکی»، «عشق در سینما: عاشقان مصلوب»، «عشق در سینما: مثل یک عاشق» و «عشق در سینما: خانه‌ی خالی» اشاره کرد.

کتاب عشق در سینما: عشق برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندان به سینما و متخصصینِ حوزه‌ی فیلم‌سازی از این کتاب استقبال خواهند کرد.

در بخشی از کتاب عشق در سینما: عشق می‌خوانیم

می‌توان گفت فیلم بعد از واقعه‌ی کاتاتونیا تبدیل می‌شود به صحنه‌ی مقابله‌ی دو پرسپکتیو ذهنی از قهرمان زن. تصویر اول منعکس‌کننده‌ی منظر/نگاه دختر او، اِوا (با بازیِ ایزابل هوپر)، منظر پرستارها و حتی در ابتدا خودِ قهرمان مرد است و قهرمان زن را در مقام منظره‌ی ازریخت‌افتاده‌ی رنج در نظر می‌گیرد (deformed spectacle of suffering). هانکه بی‌رحم‌ترین کارگردان سینماست. او هیچ موسیقی متنی ندارد، حتی جایی برای دلسوزی و ترحم نمی‌گذارد. کسانی که جرئت نگاه‌کردن دارند باید دفرماسیون یکی از زیباترین زن‌های تاریخ سینما را تماشا کنند. این ادراک اول است و قهرمان مرد هم در این ادراک دخیل است، اما قدرت او این است که می‌تواند همسرش را در درون خود بپروراند و بقیه این قدرت را ندارند.

این ذهنیت به ایجاز تمام در تصویر پرستاری خلاصه می‌شود که با سنگ‌دلی آینه‌ای در برابر قهرمان زن می‌گیرد و این ژستی است که او را طفلی صغیر زبان‌بسته می‌کند، لحظه‌ای که خودِ دوربین هانکه هم تحملش نمی‌کند. مرد از کوره در می‌رود و پرستار را اخراج می‌کند. ادراک دوم ادراک/برداشتی است که مرد آرام‌آرام در طول فیلم می‌پروراند: تصویری که سرانجام بر نگاه او به همسرش و همچنین بر کل فیلم حاکم می‌شود. ادراک دوم تمام چیزهای مربوط به تصویر اول را رد می‌کند و کنار می‌زند و می‌توان گفت به‌جای آن متمرکز می‌شود بر زیباییِ وجه انسانیِ زن. ولی حتی این هم کاملاً صحیح نیست، چون اساس تصویر دوم بر ردّ و کنارزدنِ واقعیت بیرونی است. تصویر دوم تماماً ذهنی است و از این حیث آفریده‌ی روندی است که طی آن مرد زن را به‌یاد می‌آورد. چه‌چیز تصویر دوم را شکل می‌دهد؟ اینکه مرد چگونه زن را به‌یاد می‌آورد و همسرش برای او چه معنایی داشته و نماد چه بوده است. برای اولین بار در سینمای هانکه تصاویر واقعی و رئالیستی و بلکه ناتورالیستی یکدفعه جای خود را به تصاویر رؤیایی می‌دهند.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
1. مرور فیلم
2. واکاوی فیلم
کتاب‌نامه
نمایه