معرفی و دانلود کتاب فیلم به مثابه فلسفه: پرسونا

معرفی کتاب فیلم به مثابه فلسفه: پرسونا

کتاب فیلم به مثابه فلسفه: پرسونا راجع‌به یکی از بهترین آثار سینماست. فیلمی که هنوز هم حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. صالح نجفی در این کتاب برتر سال سینمای ایران، از دیدگاهی فلسفی و تاریخی به شاهکار اینگمار برگمان، یعنی فیلم پرسونا می‌پردازد و واکنش شخصیت اصلی فیلم، الیزابت فوگلر را، عکس‌العملی به فاجعه‌های هر روزه‌ی جهان می‌داند.

درباره‌ی کتاب فیلم به مثابه فلسفه: پرسونا

فیلم پرسونا (Persona) یکی از فلسفی‌ترین فیلم‌های تاریخ سینماست و بیش از هر فیلم کلاسیکی، در دنیای امروز مدرن تلقی می‌شود. این فیلم درباره‌ی رسیدن به یک بی‌حسی اگزیستانسیال است؛ وقتی انسان زیر هجوم واقعیت‌‌های بی‌شمار دنیا، تحملش را از دست می‌دهد. زمانی که آدمیان از درونیاتش پرده برمی‌دارند و از چیزی که می‌بینند، وحشت‌زده می‌شوند. شخصیت اصلی فیلم پرسونا، الیزابت فوگلر، با بازی لیو اولمان (Liv Ullmann)، هنگامی که به این نقطه در زندگی‌اش رسید، از پوچی خود و زندگی‌اش آگاه شد و انتخاب کرد که خویشتن واقعی‌اش را، بدون هیچ‌گونه تظاهری، به نمایش بگذارد. و این‌چنین بود که سکوت را اختیار کرد.

در ابتدای کتاب فیلم به مثابه فلسفه: پرسونا، داستان این اثر روایت شده: الیزابت فوگلر، بازیگری است که ناگهان در صحنه‌ی تئاتر و در هنگام بازی کردن نقش «الکترا»، ناگهان تصمیم به سکوت می‌گیرد. او مدتی در یک مرکز روان‌پزشکی به سر می‌برد؛ تااینکه روان‌پزشک به او پیشنهاد می‌دهد همراه با یک پرستار، در ویلایی دور از شهر اقامت کند تا سلامتی‌اش را بازیابد. پرستار که خواهر آلما نام دارد، با بازی بی‌بی اندرسون (Bibi Andersson)، شخصی است که برخلاف الیزابت بسیار صحبت می‌کند و به زندگی امید دارد. آلما درباره‌ی مشکلات و بحران‌های زندگی‌اش به الیزابت می‌گوید؛ به امید آنکه چنین کاری به درمان او نمی‌کند. اما الیزابت هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد. اندک‌اندک آلما به درون سیاه‌چاله‌ی درونی الیزابت کشیده و با او یکی می‌شود.

پرسونا از آن فیلم‌هایی است که تا ابد می‌توان راجع‌به آن صحبت کرد. اثری سینمایی است که هر کس آن را دیده، پس از چند سال به آن باز می‌گردد و با تماشای دوباره‌اش، نکات بیشتری کشف می‌کند. سوزان سانتاگ که در همان سال اکران فیلم، نقدی بر آن نوشت، معتقد بود که برگمان برخلاف بونوئل، هیچ سرنخی را برای تمایز خیال از واقعیت در اختیار تماشاگر نمی‌گذارد؛ زیرا برگمان قصد داشت فیلمش تا حدی مرموز باقی بماند. کتاب فیلم به مثابه فلسفه: پرسونا تلاشی است برای رمزگشایی از این فیلم.

صالح نجفی (Saleh Najafi) در همان آغاز بخش دوم کتاب فیلم به مثابه فلسفه: پرسونا، سه گزاره‌ی اغراق‌آمیز درباره‌ی فیلم مطرح می‌کند.

• پرسونا یکی از فلسفی‌ترین فیلم‌های تاریخ سینماست و اثری است درباره‌ی خود سینما.
• اینگمار برگمان یکی از اروتیک‌ترین صحنه‌های تاریخ سینما را در فیلمش جای داده است؛ همان جایی که آلما خاطرات جنسی‌اش را برای الیزابت بازگو می‌کند.
• یکی از سیاسی‌ترین و ظریف‌ترین ارجاع‌ها به هولوکاست، در فیلم پرسونا پنهان شده است.

صالح نجفی در ادامه سعی می‌کند این سه گزاره را بیشتر توضیح بدهد و هدف اصلی برگمان را از ساخت چنین فیلمی آشکار کند.

کتاب فیلم به مثابه فلسفه را نشر لگا منتشر کرده است.

درباره‌ی مجموعه‌ کتاب‌های فیلم به‌ مثابه‌ی فلسفه

صالح نجفی در مجموعه‌ی فیلم به مثابه‌ی فلسفه از جنبه‌ی فلسفی به مهم‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای جهان نگاه می‌کند. این مجموعه در هشتمین دوره‌ی کتاب سال سینمای ایران، تندیس زرین و لوح تقدیر برترین کتاب سال در حوزه‌‌ی تألیف و ترجمه را از آن خود کرد. در کتاب‌های این مجموعه، فیلم‌ها متونی فلسفی تلقی می‌شوند که بهتر دیدن آن‌ها، به درک دقیق‌تر جهان می‌انجامد. نشر لگا در ابتدا مجموعه کتاب‌ها را در ده جلد منتشر کرد که در آن‌ها فیلم‌هایی نظیر «سال گذشته در مارین‌باد»، «کازابلانکا»، «راشومون»، «آنی‌ هال»، «کپی برابر اصل» و... بررسی شده‌اند. اما بعد،‌ تمام این ده جلد را در قالب کتاب «فیلم به مثابه‌ی فلسفه» به چاپ رساند.

کتاب فیلم به مثابه فلسفه: پرسونا برای چه کسانی مناسب است؟

خواندن کتاب فیلم به مثابه فلسفه: پرسونا را به علاقه‌مندان فیلم‌های برگمان پیشنهاد می‌کنیم.

در بخشی از کتاب فیلم به مثابه فلسفه: پرسونا می‌خوانیم

در جهانی که هر لحظه‌اش فاجعه است و یک روزِ آن بدون جنگ نمی‌گذرد، نشان‌دادن این فاجعه‌ها سؤال اصلیِ فیلم پرسوناست و جواب قهرمان فیلم چیزی جز سکوت نیست. سکوتی که برگمان آن را به سلاحی تبدیل می‌کند، برای مقاومت در برابر جهانی که تشنه‌ی دائمیِ بازنمایی فاجعه‌ها از طریق رسانه‌های خبری‌ست. پرسونا از این منظر تماشاگر را دچار سؤال‌های سخت‌تری می‌کند. آن‌طور که سونتاگ اشاره کرده ما در جهانی زندگی می‌کنیم که در آن به فاجعه‌های خیلی دور، خیلی نزدیکیم و این قضیه رابطه‌مان را با فاجعه پارادُکسیکال می‌کند. در فیلم برگمان تصاویر و داستان‌هایی خارج از جهان فیلم به‌درون آن هجوم می‌آورند و هیچ ملاتی آن‌ها را به عناصر اصلی روایت پیوند نمی‌زند. پرسونا ما را دعوت می‌کند به تفکر درباره‌ی روابط اخلاقی و سیاسی‌مان با همه‌ی تصویرهای رنگارنگ و گوناگونی که می‌بینیم و این‌طور حاضر و آماده در دسترس‌اند؛ تفکر درباره‌ی فرهنگ بصری نیمه‌ی دوم قرن بیستم، که دائماً ترومایی را به تصویر می‌کشد که خودْ ما را بدان مبتلا کرده است و این یعنی انباشت تصویرهایی از آنچه قاعدتاً نمی‌توان تعریفش کرد.

یکی از معضله‌های اخلاقی که مفسران فرهنگ و هنر بصری همیشه درگیر آنند این سؤال ساده است که «تماشای منظره‌ی درد و رنج دیگری به چه معناست». به اعتقاد لیلی چولیاراکی، نویسندۀ انگلیسی و مفسر رسانه و ارتباطات، هیچ منظره‌ای به اندازه‌ی منظره‌ی رنج، ما را درگیر این سؤال اخلاقی و سیاسی نمی‌کند که «چه باید کرد»، و این دقیقاً مربوط می‌شود به موضعی که باید در این مواقع گرفت. چه‌وقت اجازه داریم رنج‌کشیدن دیگری را ببینیم، چه وظیفه و تعهدی داریم و این تجربه، که جاذبه و دافعه‌ی توأمان دارد، کِی مشروع است؟ در تاریخ شمایل‌نگاری مسیحی، همیشه رنج مسیح زمینه‌ساز رستگاری کل بشر بود و تماشای رنج‌کشیدن او، به معنای اولین گام‌های رستگاری جمعی. تجربه‌ی تماشای تراژدی بر صحنۀ تئاتر یونانی، نوعی لذت خاص داشت که حاصل شناخت و رنج توأمان بود.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
1: مرور فیلم
2: واکاوی فیلم
کتاب‌نامه