معرفی و دانلود کتاب هویت و سیاست خارجی در ایران و خاور‌میانه

معرفی کتاب هویت و سیاست خارجی در ایران و خاور‌میانه

در کتاب هویت و سیاست خارجی در ایران و خاور میانه، تالیف رحمن قهرمانپور، نشان داده می‌شود برخلاف تصور رایج، هویت را نمی‌توان فارغ از قدرت و به تعبیری دعواهای سیاسی مورد مطالعه قرار داد. هویت در همان حال که موضوع رقابت بر سر قدرت است، خود نیز یکی از منابع تولید قدرت است.

استراتژیست‌ها می‌گویند در دل هر فرصت تهدیدی نهفته است و برعکس.

نباید هویت تنها دغدغه ما باشد و باید از زوایای دیگری هم مسأله یا مسائل امروز ما مورد مطالعه و بررسی قرار گیرند. تردیدی نیست هویت‌اندیشی حداقل از دهه 1340 شمسی به دغدغه‌ای جدی برای روشنفکران، اندیشمندان و فعالان اجتماعی، سیاسی و حتی فرهنگی تبدیل شده است، دغدغه‌ای که لاجرم با پاسخ‌های متنوع همراه بوده است. هرچند عنوان فرعی کتاب هویت و سیاست خارجی در ایران و خاور میانه، سیاست خارجی است.

با مطالعه کتاب هویت و سیاست خارجی در ایران و خاور میانه، درخواهیم یافت، مسأله و موضوع اصلی همانا هویت و به تعبیر دقیق‌تر سیاست هویت است، سیاستی که کوشیده است یکی از هویت‌های موجود را تبدیل به هویت مسلط و به تعبیری فهم و قرائت مسلط از هویت جمعی یا هویت ملی کند.

زمانی که عده‌ای از مردم هویت خاصی را می‌پذیرند و حتی حاضرند در راه حفظ آن هویت هزینه‌های زیادی پرداخت کنند و در برخی موارد حتی کشته شوند. اگر در قرون وسطی کشته شدن بر سر باورهای مذهبی رایج بود و در قرون 18 و 19 میلادی کشته شدن در راه وطن و ناسیونالیسم گسترش یافت، در دوران بعد از جنگ سرد هویت‌ها تا حدی جایگزین آن دو شدند و البته این به معنای از بین رفتن مذهب یا ناسیونالیسم نیست.

در کتاب هویت و سیاست خارجی در ایران و خاور میانه، با دو چهره هویت مواجهیم: چهره مثبتی که می‌کوشد با دگر خود برخوردی اخلاقی یا حقوقی داشته و موجودیت او را به عنوان یک انسان با هر عقیده و مرامی به رسمیت بشناسد و برای او همان حقوقی را قائل باشد که برای خود قائل است و چهره منفی که به دنبال مسلط شدن بر این «دگر» با هر عنوان و نام و توجیهی است. در این چهره فرض بر این است که یک هویت برتر، اخلاقی‌تر، حقیقی‌تر و والاتر وجود دارد که سایر هویت‌ها باید در آن ادغام شوند و این به نفع آنها و حتی زندگی جمعی است.

چهره مثبت هویت درصدد تحمل تنوع و تکثر و چهره منفی به دنبال از بین بردن آن است. ممکن است خواننده هنگام مطالعه کتاب به این باور برسد که نویسنده به ابعاد منفی مسأله و موضوع هویت‌های غیرمسلط توجه چندانی نکرده و عمدتاً به نقد هویت مسلط پرداخته است. این انتقاد ریشه در روش اتخاذ شده دارد. دغدغه ما بیشتر از آنکه هویت‌های غیرمسلط باشد، هویت مسلط بوده است. در عین حال تلاش کرده‌ایم نشان دهیم اغلب هویت‌های غیرمسلط هم درصدد بازتولید همان شیوه‌ای هستند که از آن انتقاد می‌کنند: سلطه بر هویت‌های دیگر از طریق حاشیه‌نشین کردن، سرکوب یا نادیده گرفتن. این گرایش خود مانعی در راه مواجهه با چهره مثبت هویت است، چهره‌ای که می‌تواند در تسهیل‌گذار به دموکراسی نقش مهمی را ایفا کند.

یکی از مشکلات جدی امروز ما، یعنی عدم تحمل دیگران یا دگرهای هویتی، صرفاً فرهنگی نیست بلکه ریشه‌های سیاسی هم دارد، زیرا مسأله هویت عمیقاً با مسأله قدرت پیوند خورده است. این بدان معنا نیست که هر نوع هویتی در هر سطحی سیاسی است، بلکه بدان معناست که سیاست به دلیل ماهیت آن لاجرم هویت‌های مختلف را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ممکن است اقلیت کمی از مردم، دیگران و باورها و هویت آنها را به دلایل اخلاقی تحمل کرده به رسمیت بشناسند، اما اکثریت برای انجام این کار باید آموزش ببینند و یاد بگیرند.

کتاب هویت و سیاست خارجی در ایران و خاور‌میانه را از زاویه‌ای دیگر می‌توان مطالعه سیر تاریخی و سرنوشت هویت‌های مسلط در خاورمیانه و بخصوص چهار مورد مطالعاتی یعنی ایران، ترکیه، اسرائیل و مصر دانست. این چهار بازیگر با وجود داشتن تفاوت‌های زیاد، در مورد هویت اشتراکاتی با هم دارند و به طور مشخص همگی درگیر مسأله باز تعریف هویت مسلط‌اند. با اینکه ترکیه در مقام مقایسه تجربه شدیدتری از سرکوب هویت‌ها را گذرانده است، در سال‌های اخیر بازتعریف هویت مسلط در قالب پسا - کمالیسم با موفقیت‌های قابل توجهی همراه بوده است. در سر دیگر طیف، مصر با بیشترین مشکلات در بازتعریف هویت مسلط مواجه است. هویتی که در پی کودتای غیرقانونی ارتش علیه محمد مرسی مشروعیت خود را تا حد زیادی از دست داد.

در کتاب هویت و سیاست خارجی در ایران و خاور‌میانه خواهیم دید هویت به قدری اهمیت دارد که حتی حوزه سختی چون سیاست خارجی را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد. حوزه‌ای که قدما و علمای قدیم روابط بین‌الملل آن را جدا از حوزه داخلی و محل تجلی منافع ملی (جمعی) می‌دانستند. اگر سیاست هویت بر چنین حوزه‌ای تأثیرگذار است، به طریق اولی می‌توان از تأثیرگذاری قابل توجه آن بر سیاست داخلی و پدیده‌هایی مثل امنیت و دموکراتیزاسیون سخن گفت.

فهرست مطالب کتاب

تقدیر و تشکر
مقدمه
فصل اول: تمهیدات نظری
فصل دوم: هویت مسلط و چالش‌ها
فصل سوم: هویت و سیاست خارجی
فصل چهارم: هویت و سیاست خارجی در خاورمیانه
فصل پنجم: هویت و سیاست خارجی در جمهوری اسلامی ایران
فصل ششم: هویت و سیاست خارجی در جمهوری ترکیه
فصل هفتم: هویت و سیاست خارجی در اسرائیل
فصل هشتم: هویت و سیاست خارجی در مصر
فصل نهم: سخن پایان: چشم‌انداز هویت‌ها در خاورمیان
منابع
نمایه