معرفی و دانلود کتاب صوتی ژاک قضا و قدری و اربابش

معرفی کتاب صوتی ژاک قضا و قدری و اربابش

شاهکاری زوال‌ناپذیر از ادبیات کلاسیک فرانسه؛ کتاب صوتی ژاک قضا و قدری و اربابش رمانی فلسفی به قلم دنی دیدرو، نویسنده و فیلسوف بزرگ عصر روشنگری است. در این اثر به خرده‌حکایاتِ طنزآمیز و بازیگوشانه‌ای گوش خواهید سپرد که از زبان ژاک، قهرمان به یادماندنی کتاب، نقل می‌شوند. گفتنی است که وجه تسمیه‌ی این رمان درخشان به اعتقاد خلل‌ناپذیر شخصیت اصلی داستان، مبنی بر مقدر بودن سرنوشتِ آدمی بازمی‌گردد.

درباره کتاب صوتی ژاک قضا و قدری و اربابش

مشهور است که هرگاه از میلان کوندرا می‌پرسند «آیا رمان مرده است؟»، او در پاسخ کتاب ژاک قضا و قدری و اربابش (Jacques the Fatalist) را در دست می‌گیرد و به ذکر یک نام اکتفا می‌کند: دنی دیدرو!... آری، حق با میلان کوندراست. تا زمانی که کتاب ژاک قضا و قدریِ دیدرو زنده است و خوانده می‌شود، ادبیات (بالاخص رمان) نیز، صاحب حیات است و نفس می‌کشد. چه، این رمان غریب و درخشان، این شاهکار مسلم نبوغ بشری، بیش از هر اثر دیگری در تمام تاریخ ادبیات، با ما از امکاناتِ پایان‌ناپذیرِ نهفته در آفرینشِ روایی می‌گوید. برای تصدیق این گفته کافی است به این واقعیت محرز توجه کنیم که تمام داستان‌های پست‌مدرنیستی‌ای که از دهه‌ی شصت میلادی تا به امروز نگاشته شده‌اند، مستقیم یا غیرمستقیم از نوآوری‌های کتاب ژاک قضا و قدری و اربابش تأثیر پذیرفته‌اند. حتی می‌توان از این نیز پیشتر رفت و چنین مدعی شد که پست‌مدرنیسمِ ادبی -که عموماً آغاز آن را از نیمه‌ی دوم قرن بیستم می‌دانند- عملاً با دیدرو و کتاب ژاکِ قضا و قدریِ او آغاز شد!

این ادعا، چنان‌چه با هنجارها و تکنیک‌های اساسی داستان‌های پست‌مدرنیستی، از جمله بازی با قواعد زمانی، عدم قطعیت معنایی و مداخله‌ی راوی در جریان داستان، آگاه باشیم، کاملاً پذیرفتنی به نظر می‌رسد. زیرا در رمان ژاک قضا و قدری تمام این هنجارها و تکنیک‌ها را به‌عینه می‌بینیم. وانگهی، اگر ما به طور ویژه از تأثیر این رمان بر ادبیات پست‌مدرنیستی می‌گوییم، تنها به این خاطر است که پست‌مدرنیسم را متأخرترین جریان مهم در ادبیات داستانی می‌دانیم. و اگر نه، به سادگی می‌توانیم اثرگذاری آشکار کتاب ژاک قضا و قدری را بر بیش‌و‌کم تمام جریان‌های مهم ادبی در سه سده‌ی اخیر، به اثبات برسانیم. با این حال، از آنجا که موضوع این بحث خود کتاب ژاک قضا و قدری و اربابش است و نه نقش آن در تاریخ ادبیات، بیش از این به این مطلب نمی‌پردازیم و سطور آتی را منحصراً به معرفی مختصرِ اثر مورد بحث اختصاص می‌دهیم.

کتاب ژاک قضا و قدری و اربابش نخستین بار در سال 1785 به انتشار رسید. در آن زمان، دنی دیدرو (نویسنده‌ی اثر) را بیش از داستان‌نویس به عنوان یک فیلسوف و نظریه‌پرداز ادبی می‌شناختند. با این حال، طولی نکشید که نام او، به واسطه‌ی نگارش همین اثر، به عنوان ادیبی بزرگ نیز بر سر زبان‌ها افتاد.

کتاب ژاک قضا و قدری و اربابش، با هر متر و معیاری که بسنجیم، بیش و پیش از هر چیز یک اثر کمیک محسوب می‌شود. با این حال، در بطن این کمدیِ مفرح اشاراتی بسیار به مسائل جدی و عمیقِ فلسفی، روان‌شناختی، مذهبی و حتی علمیِ‌ای شده است که در طول قرن هجدهم مطرح بودند؛ چنان‌که مطالعه‌ی این کتاب را می‌توان سیری در مبانیِ علومِ رایج در عصر نویسنده قلمداد نمود.

خلاصه کردن پیرنگ کتاب ژاک قضا و قدری و اربابش، اگر نه محال، دست‌کم بی‌اندازه دشوار است. چرا که در این اثر، برخلاف اغلب داستان‌های کلاسیک که آغاز، میانه و پایانی مشخص دارند، جابه‌جا به پرش‌های زمانی (و حتی مکانی‌ِ) بی‌قاعده‌ای برمی‌خوریم که خطِ روایی را می‌شکنند. با این حال، جهت فراهم ساختن رضایت مخاطبینی که احتمالاً برای اولین بار با شاهکار دیدرو آشنا می‌شوند، تلاش می‌کنیم در چند سطر خلاصه‌مانندی از داستان کتاب ارائه دهیم:

رمان ژاک قضا و قدری و اربابش دو قهرمان اصلی دارد؛ قهرمان نخستْ بنده‌، یا به عبارت درست‌تر، پیشکاری است به نام ژاک؛ شخصیتی رها و بی‌قیدوبند که مصرانه بر این باور است که تمام سرنوشت آدمی در لوحی محفوظ نوشته شده و جایی «در آن بالاها» نگه‌داری می‌شود. قهرمان دوم اربابِ بی‌نامِ ژاک است؛ مردی متمول و متکبر که برخلاف ژاک، قائل به آزادی اراده‌ و نادرستیِ دیدگاه جبرگرایانه است. (در این میان البته می‌توان از قهرمان سومی نیز نام برد؛ قهرمانی که اگرچه حضوری عیان در وقایع داستان ندارد، صدای مداخله‌گر و بازیگوشش بی‌وقفه به گوش خواننده می‌رسد. این قهرمان سوم همانا راوی سوم شخص داستان است!) داستان دو قهرمان نامبرده در این کتاب از این قرار است: مدتی می‌شود که ژاک و اربابش سفری دور و دراز را آغاز کرده‌اند. ارباب از ابتدای این سفر، برای دوری از کسالت، بنا را بر این گذاشته تا دم‌به‌دم ژاک خوش‌سخن را به حرف بگیرد. ارباب خصوصاً می‌خواهد داستان عاشق شدن ژاک را بشنود؛ اما ژاک هر بار نقل این ماجرا را به تعویق می‌اندازد و به جای آن، خرده‌روایت‌های متعدد دیگری را برای ارباب بازگو می‌کند. (خرده‌روایت‌هایی که با معیارهای ادبی امروز، هر یک در نوع خود نمونه‌ی یک داستان کوتاه درخشان به شمار می‌روند.) باری، خواننده در کنار حکایاتی که ژاک تعریف می‌کند، مخاطب وقایع گوناگونی نیز می‌گردد که در حین سفر او و اربابش رخ می‌دهد. این وقایع اغلب آغازی فاجعه‌بار دارند، اما هر بار به نیکی و خوشی پایان می‌گیرند. تا اینکه در اواخر کتاب، در یکی از سهمگین‌ترینِ این ماجراها، ژاک و اربابش را می‌بینیم که در مسافرخانه‌ای مرموز، درگیر موقعیتی دشوار و به‌غایت عجیب می‌شوند...

اقتباس‌ها از کتاب صوتی ژاک قضا و قدری و اربابش

رمان ژاک قضا و قدری و اربابش، به سان اغلب عناوین کلاسیک تاریخ ادبیات، دستمایه‌ی ساخت آثار اقتباسی گوناگونی در عالم هنر قرار گرفته است. از آنجا که اشاره به تمامی این آثار، به سبب شمار فراوانشان، در این مختصر نمی‌گنجد، محض نمونه تنها از دو اقتباس سینمایی و یک اقتباس ادبی از شاهکار بی‌زوالِ دیدرو نام می‌بریم:

یک: نمایشنامه‌ی ژاک و اربابش، نوشته‌ی میلان کوندرا، داستان‌نویس شهیر اهلِ چک
دو: فیلم سینمایی لیدی جی (2018)، ساخته‌ی امانوئل موره، محصول سینمای فرانسه
سه: فیلم سینمایی ژاک قضا و قدری و اربابش (1984)، ساخته‌ی کلود سانتلی، محصول سینمای فرانسه

نکوداشت‌های کتاب صوتی ژاک قضا و قدری و اربابش

- یکی از پیشگامان ادبیات پست‌مدرن. (Penguin)
- کاوشی جذاب در پرسش‌های عمیق و اساسی بشر. (Goodreads)
- حدود یک قرن قبل از آن‌که برادران لومیر سینما را اختراع کنند، دیدرو با مونتاژها و دکوپاژهای هوشمندانه در آثار خود، همان تأثیرات «فلاش‌بک» در هنر هفتم را ایجاد کرد. (داریوش شایگان، فیلسوف فقید ایرانی)

کتاب صوتی ژاک قضا و قدری و اربابش مناسب چه کسانی است؟

علاقه‌مندان به رمان‌های فلسفی، دوست‌داران داستان‌های طنزآمیز و طرفداران ادبیات داستانی کلاسیک، سه گروه از مخاطبینی‌اند که بی‌گمان شیفته‌ی کتاب صوتی ژاک قضا و قدری و اربابش از دنی دیدرو خواهند شد.

با دنی دیدرو، نویسنده‌ی کتاب صوتی ژاک قضا و قدری و اربابش بیشتر آشنا شویم

دنی دیدرو (Denis Diderot) یکی از برجسته‌ترین فیلسوفان فرانسوی در عصر روشنگری بود. این متفکر و نویسنده‌ی جامع‌الاطراف به سال 1713 دیده به جهان گشود و در سال 1784 روی در نقاب خاک کشید. اهمیت دیدرو در تاریخ اندیشه، بیش از همه به نقش مهم او در پروژه‌ی تدوین «آنسیکلوپدی» بازمی‌گردد؛ دانشنامه‌ای بزرگ و تأثیرگذار که در حد فاصل سال‌های 1751 تا 1772، به زبان فرانسوی به انتشار رسید و نام مؤلفان خود را در تاریخ فرهنگ اروپایی جاودانه ساخت.

دنی دیدرو، علاوه بر تاریخ فلسفه، در تاریخ ادبیات داستانی نیز چهره‌ای بس مهم و اثرگذار است. شاید در توضیح جایگاه ادبی دیدرو، ذکر همین نکته کافی باشد که به گواه قریب به اتفاق صاحب‌نظران، من‌جمله بزرگانی چون کارلوس فوئنتس و میلان کوندرا، فهم دقیق تحولات ادبی اروپا در سه قرن اخیر، بدون مطالعه‌ی آثار داستانی این نویسنده و فیلسوف بزرگ فرانسوی، امری‌ست محال و ناممکن.

آنچه در ادامه می‌بینید، عناوین برخی از بهترین آثار ترجمه‌شده از دنی دیدرو به زبان فارسی است:

«ژاک قضا و قدری و اربابش»، «برادرزاده‌ی رامو» و «گفتاری پیرامون ادبیات دراماتیک».

در بخشی از کتاب صوتی ژاک قضا و قدری و اربابش می‌شنویم

اسب ژاک اجازه نمی‌دهد تا ارباب جمله‌اش را تمام کند. مثل رعد می‌تازد به چپ و راست منحرف نمی‌شود و مستقیم جاده عریض را می‌پیماید. ژاک دیگر دیده نمی‌شود و اربابش با اطمینان از اینکه جاده به چوبه‌های دار منتهی می‌شود، از فرط خنده دچار پهلودرد می‌شود و از آن جایی که ژاک و اربابش مانند دن کیشوت و سانچو یا ریچاردو و فراگوس فقط دو نفری به در می‌خورند و بدون یکدیگر هیچ هستند، پس بهتر است ما اشتباه آقای فورتیگراد دنباله‌روی سروانتس و مقلد آریستو را مرتکب نشویم و آنقدر باهم حرف بزنیم تا آن دو به یکدیگر برسند.

شنونده عزیز... شما داستان فرمانده ژاک را قصه تلقی می‌کنید و سخت در اشتباهید. اعتراضم از آنجاست که من هم داستان را همانگونه که ژاک برای اربابش تعریف کرد، در هتل اموالیت شنیدم. یادم نیست چه سالی، روز عید سن لویی دور میز شام آقایی به نام سنتتین، ریاست هتل.

فهرست مطالب کتاب صوتی