معرفی و دانلود PDF کتاب هنر در سرزمین‌های اسلامی

معرفی کتاب هنر در سرزمین‌های اسلامی

کتاب هنر در سرزمین‌های اسلامی، تالیف آنته هاگه دورن، به معرفی نمونه‌هایی از سفالینه‌های با شکوه، قالی و قالیچه‌ها، فلزینه‌ها، هنرهای تزئینی و خوشنویسی‌ها می‌پردازد اما توجه ویژه‌ای به مصورسازی کتاب در ایران و هند عهد گورکانی دارد و در این رهگذر به نقش سرزمین‌های مختلف و تأثیرپذیری آن‌ها از هم می‌پردازد.

این اثر در شیوه‌ای مغایر با دیگر آثار مشابه با سلسله‌های حکومت پیش نمی‌رود بلکه مقوله هنر را در ادوار مختلف دنبال می‌کند. شایان ذکر است که در کتاب هنر در سرزمین‌های اسلامی (Islamic art)، به مقوله معماری پرداخته نشده تا در نام اثر نسبت به دیگر کتاب‌های مشابه که عنوان هنر و معماری اسلامی دارند تنها به «هنر اسلامی» بسنده شود.

هنر اسلامی کتاب پر حجم و خیلی مستوفایی نیست با این حال اختصار مطالب مانع از پرداختن به نکات مهم و اساسی هر مقوله نشده است. این اثر با حجم به نسبت اندک خود ضمن پرداختن به امهّات مطالب می‌تواند علاوه بر ایجاد انگیزه برای علاقمندان این زمینه، کتابی دست‌یاب و آسان‌یاب برای پژوهندگان و اهل مطالعه نیز به حساب آید.

تصاویر کتاب (81 تصویر) تقریباً به عدد صفحه‌های آن است که به همراه نقشه جامعی در صفحه‌های آغازین مستندات دیداری زیادی را فراهم می‌آورد.

ترجمه و تلفظ صحیح نام‌های خاص از نکات در خور توجه است به ویژه آنکه نسخه انگلیسی اثر در واقع برگردان نسخه آلمانی است. با این حال برخی اسم‌ها به ضرورت اصلاح شد مثلاً محمد غوری سرسلسله غوریان که در متن انگلیسی محمود آمده است. ذکر معادل قمری تاریخ‌‌های میلادی، توضیح عبارات و اصطلاحات تخصصی داخل پرانتز و برخی نام‌های خاص، و آوردن ابیات مختلف داخل متن از مترجم است.

سیاحان اروپایی، از جمله هنرمندان و دانشوران خطه مغرب زمین، از سده‌های میانه (قرون پنجم تا پانزدهم میلادی) همواره با مشاهده هنر اسلامی به وجد آمده‌اند. جنگجویان صلیبی با مصنوعات زیبایی از این هنر به دیار خود برگشتند و از همین‌جا بود که مجموعه‌های بسیاری شکل گرفت. اما غالباً هیچ یک از آن‌ها به اصل مطلب، جانمایه هنر اسلامی، نرسیدند. تا امروز تأثیر ناشی از این هنر با انقطاع‌هایی همراه بوده است. در سال 1907 میلادی واسیلی کاندینسکی نقاش روسی از موزه کایزر فردریش و مجموعه‌های اسلامی عظیمش بازدید کرد و درباره نقاشی‌های ایرانی آن به سن‌پترزبورگ نوشت: «نمی‌شود باور کرد که این آثار کارِ دست آدمیزاد باشد. وقتی این نگاره‌ها را پیش چشم خود دیدم، احساس کردم به خودی خود پدید آمده است، گویی از آسمان فرو افتاده است».

جهان اسلام همچنان هنرمندان را مسحور خود می‌کند. هنوز هم فروغ مراکش و تونس و هندسه فضاهای عظیم و خالیِ شن‌های صحرای آفریقا موجود در مجموعه (کلکسیون)های هنر اسلامی که مستغرق در ظرفیت انتزاع‌ پردازی این هنر است تحسین‌ بیننده را بر می‌انگیزد. به‌ همین دلیل پل کیلی سوئیسی، لویی مولیه فرانسوی و آگوست مک‌کی در سال 1914 به دلایل مشابه به تونس سفر کردند.

در دنیای امروز چهره اسلام را از بسیاری جهات مشتبه جلوه می‌دهند، از همین رو شیوه درک و فهم هنر و فرهنگ اسلامی در غرب بیش از پیش ظرافت می‌طلبد.

در کتاب هنر در سرزمین‌های اسلامی می‌خوانیم که، هنر اسلامی برخلاف هنر مسیحیت و بودایی فقط به مصنوعاتی نمی‌پردازد که به طور مستقیم به حوزه دین مربوط باشد. این رهیافت به طور کلی به هنری بر می‌گردد که از قرن هفتم میلادی / اول هجری قمری در مناطقی که اسلام بدان‌ها راه یافت، شکل گرفته است. اما نباید فراموش کرد که جهان اسلام کشورهای زیادی - از مراکش تا چین و اندونزی - را با سنن فرهنگی خاص خود در بر می‌گیرد. بدین ترتیب این آثار هنری را می‌توان بر طبق خاستگاه‌شان مطالعه و برحسب تاریخ پیدایی‌شان در حکومت‌های مختلف اسلامی تنظیم کرد.

از دیگر سو بایستی بر یگانگی جهان اسلام تأکید داشته باشیم تا آنچه را در این هنر منحصراً «اسلامی» است، نشان دهیم. در صفحه‌های آتی بایستی به مناسبات مشترک و شیوه تأثیر جوامع اسلامی بر یکدیگر نیز توجه کرد تا بتوان گسترش هنر اسلامی را از نقاط آغازین تا روزگار کنونی تبیین کرد. این هنر از بدو شروع به انتزاع‌گری (تجرید) و نقش‌پردازی تمایل یافت. بر خلاف هنر مسیحی غرب از آنجا که در این هنر تکاپو برای اشکال تازه در مقایسه با گرایش به الگوهای قدیمی اهمیت کمتری داشته تغییرات آن در گذر زمان کندتر بوده است.

آنته هاگه‌دورن (Annette Hagedorn) دانش‌ آموخته رشته‌های تاریخ هنر شرقی، ادبیات آلمانی، و تاریخ هنر در دانشگاه‌های بُن و ماینز آلمان، و استاد پاره‌وقت این دو دانشگاه و همچنین دانشگاه اوتراخت آن کشور است. او در سال 1991 به سبب مطالعه و پژوهش درباره فلزکاری اسلامی در سده‌های هفتم و هشتم قمری جایزه مؤسسه آلیس بونر مونیخ را از آن خود ساخت. اثر هاگه‌ دورن را نوربرت ولف که خود دارای مدرک دکترای تاریخ هنر و صاحب تألیفات متعدد در این زمینه است ویراسته، و تیم نِویل آن را از آلمانی به انگلیسی ترجمه کرده است.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه مترجم    
هنر در قلمرو اسلامی    
خوشنویسی و مصورسازی کتاب
آغاز هنر اسلامی
هنر در دوره امویان و عباسیان
هنر در غرب سرزمین‌های اسلامی
شرق مدیترانه در مهم‌ترین سال‌های قرون میانه فاطمیان
ایوبیان، صلیبی‌ها، و سلجوقیان
هنر عصر مملوکان 
هنر ایران از آغاز حکومت مغول
ایلخانان
تیمور و جانشینانش
بهزاد
صفویان
هنر در دوره سلاطین گورکانی هند
هنر در دوره عثمانی
هنر ایران در دورۀ قاجار
هنر نوین
هنر اسلامی در قرن‌های آغازین    
قرآن
دیوارنگاره
قدح کتیبه‌دار
کاسه سفالین
هنر اسلامی در قرن های میانی    
سوارکاران در انتظار برپایی جشن و سرور 
ضیافت عروسی
صفحه سرلوح قرآن
تشت برنجی و صندوق چوبی 
گلدان الحمراء
کاسه سفالین
نمونه های ممتاز مصورسازی    
یونس نبی (ع) در شکم ماهی
اسرافیل، فرشته مقرب الهی
دو عقاب
منظره رودخانه و درختان
نبرد اسفندیار و سیمرغ
سوگواری بر اسکندر کبیر
جغد و زاغ
ملاقات حضرت پیامبر (ص) با حضرت داود و سلیمان (ع)
جشن شاهانه
کشته شدن ارجاسب به دست اسفندیار
یوسف و زلیخا
هارون‌ الرشید در حمام
گوش ایستادن انوشیروان به نوای جغدان
فرار شاه از مزار شیخ
تنوع هنر در سرزمین های اسلامی    
فرش اردبیل
بانوی آرمیده کنار گل
زینت‌ آرایی خوشنویسانه (نقاشی خط)
بشقاب سفالین
قفطان
قالیچه نقش محرابی
فرجّان جاسوس در خانه مصباح عطارباشی
عبور اکبرشاه از رود گنگ
وزن‌کشی شاهزاده خرّم با طلا و نقره و دیگر فلزات گرانبها
گلابدان