شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی در شیراز ولادت یافت اما از مدت عمر و تاریخ ولادت خود او و نام و هویت پدرش در ماخذ موثق و قابل اعتماد قدیم ذکری نیست. در هر حال وی در جوانی به آموختن قرآن و ادب عربی و علوم اسلامی توجه کرد و در تفسیر و کلام و ادب تبحر یافت. قرآن را ازحفظ بود و به همین سبب حافظ تخلص کرد. عهد جوانی او مصادب با امارات شاه شیخ ابواسحاق اینجو در فارس که ممدوح حافظ واقع شد و شاعر (حافظ) از رجال عهد او و نیز از دوران سلطنت او مکرر با شوق و علاقه فراوان یاد کرده است و ظاهرا از علما و مشایخ عهد این پادشاه کسانی مانند شیخ امین‌الدین بلیانی، قاضی عضد‌الدین ایجی، و قاضی مجد‌الدین شیرازی، تا حدی مربی و حامی حافظ بودند.
دوره امارت امیر مبارزالدین محمد مظفر، که توام با سخت‌گیری و تعصب بسیار بود ظاهرا موجب نارضایتی شاعر بود، اما پسران او شاه شجاع و شاه منصور، مورد علاقه و توجه و ممدوح حافظ بودند چنان که از سایر سلاطین آل مظفر نیز مثل شاه یحیی، شاه محمود و زین‌العابدین و همچنین از سلاطین اویس و سلطان احمد ایلکانی نیز که در تبریز و بغداد حکومت داشته‌اند به تصریح و کنایه در اشعار خویش یاد کرده است.
حافظ با آن که چندین قصیده عالی و چند منظومه‌ی کوتاه محکم و نیز رباعیات و قطعات دارد، شهرتش بیشتر در غزل‌سرایی است، و غزل او را، از همه حیث اوج غزل فارسی می‌شمارند و در حقیقت، تعلیم حافظ ممزوجی است از فلسفه و عرفان اسلامی که مثل رباعیات منسوب به (خیام) از رندی و آزاد اندیشی اهل شک و حیرت چاشنی گرفته است.
دیوان حافظ، بنابر مشهور، دفعه اول به وسیله یکی از یاران یا شاگردان او به نام محمد گلندام تدوین یافته است و بعدها بعضی غزل‌های دیگر نیز به مرور در آن وارد شده است. از بین چاپ‌های متعدد موجود دیوان او، فعلا مهم‌ترین و موثق‌ترین چاپ همان است که به اهتمام محمد غزوینی و دکتر قاسم غنی در تهران منتشر شده است. دیوان حافظ شروح منعددی به فارسی و ترکی دارد، که از آن جمله شرح ترکی سودی بسیار مشهور شده است. همچنین دیوان حافظ و گاه منتخباتی از آن به عربی و تعدادی زبان‌های اروپایی علی‌الخصوص زبان بین‌المللی انگلیسی و آلمانی ترجمه شده است که تاثیر و نفوذ حافظ و غزلیاتش در ایجاد دیوان (شرقی-غربی) گوته شاعر آلمانی محسوس و مشهور است.
دیوان حافظ و حکایات و قصه‌های بسیاری که در باب فال حافظ در کتاب‌ها و هم در افواه هست از شهرت و قبول فوق‌العاده‌ی او نزد عموم فارسی زبانان حکایت دارد.
کتاب‌های برگزیده شمس الدین محمد حافظ شیرازی:
دیوان حافظ
غزلیات حافظ
