معرفی و دانلود کتاب درآمدی بر گویش شناسی

معرفی کتاب درآمدی بر گویش شناسی

کتاب درآمدی بر گویش شناسی تألیف علی‌اکبر شیری تلاش می‌کند علم گویش‌شناسی را به شکلی ساده و مؤثر معرفی کند و کلیات، اصول و اصطلاحات آن را بیاموزد. این راهنما، ساختار، دستور زبان و آوای گویش‌ها را توضیح می‌دهد، سه نوع گویش تاریخی، اجتماعی و جغرافیایی را تعریف می‌کند و دلایل شکل‌گیری آن‌ها را مختصر و مفید بیان می‌نماید.

درباره‌ی کتاب درآمدی بر گویش‌شناسی

گویش‌شناسی (Dialectology) حوزه‌ای در زیرمجموعه‌ی زبان‌شناسی اجتماعی است که به شکل تخصصی بر روی گویش‌های زبانی تحقیق می‌کند. در واقع، این علم زبان‌هایی که ریشه‌های مشترکی دارند، اما به خاطر توزیع و پراکندگی جغرافیایی واریاسیون‌های مختلفی پیدا کرده‌اند را از نظر دستوری، لغوی و آوایی مورد مطالعه قرار می‌دهد. گویش و لهجه، هر دو بخشی از زبان یا لانگ هستند، اما نباید این دو را به‌جای هم گرفت؛ لهجه صرفاً بر آوا و لغات متمرکز است درحالی‌که گویش علاوه بر آوا و لغت، دستور زبان خاص خود را هم دارد.

تقریباً از اواسط قرن نوزدهم بود که محققان اروپایی به مفهوم گویش‌های بومی کشورشان علاقه‌مند شدند و تجزیه‌ و تحلیل آن را آغاز کردند. در قرن بیستم و پس از تحول فردیناند دو سوسور در زبان‌شناسی، گویش‌شناسی هم به علمی آکادمیک تبدیل شد. در این چند دهه این علم گسترش و تکامل زیادی پیدا کرده و تقریباً همه‌ی زبان‌های زنده‌ی دنیا آن را به کار گرفته‌اند. در ایران، مدت‌هاست که متخصصان گویش‌شناسی تلاش می‌کنند گویش‌های مختلف گوشه و کنار کشور را درک کنند. کتاب درآمدی بر گویش‌شناسی تألیف علی‌اکبر شیری از جمله آثاری است که می‌کوشد این حوزه‌ی نوظهور را تعریف کند و چارچوب و اصول آن را توضیح دهد. او در کتابش سعی دارد مفاهیم گویش‌شناسی را به زبانی ساده شرح دهد و بگوید که انواع گویش‌ها، مخصوصاً گویش‌های ایرانی، چطور شکل گرفته‌اند و از هم متمایز شده‌اند.

تا پیش از قرن بیستم، زبان‌شناسی دانشی محدود بود که بر روی مفاهیمی همچون لغات و ریشه‌ی تاریخی آن‌ها کار می‌کرد. اما فردینان دو سوسور (Ferdinand de Saussure) به زبان به‌عنوان یک ساختار ارتباطی نگاه و ساحت آن را فراتر از لغت یا دستور زبان لغت تلقی می‌کرد. او اساساً می‌خواست بداند زبان چیست و چطور کار می‌کند. دو سوسور زبان‌شناسی را با علم نشانه‌شناسی ترکیب کرد و معتقد بود به‌جای نگرش درزمانی یا تاریخی باید به‌صورت هم‌زمانی به آن نگاه شود. او زبان را نظامی از دال‌ها و مدلول‌ها یا نشانه‌ها می‌دانست و اعتقاد داشت واژه‌ها فقط در این نظام معنا می‌یابند. پس از او زبان‌شناسی به شاخه‌های زیادی تقسیم شد و به حوزه‌هایی همچون جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی هم نفوذ کرد. یکی از زیرشاخه‌های مهم این حوزه که با جامعه‌شناسی هم اشتراکاتی دارد، زبان‌شناسی اجتماعی است که تأثیر عوامل فرهنگی و اجتماعی را بر زبان می‌سنجد. گویش‌شناسی به‌عنوان یکی‌ از شاخه‌های کاربردی این حوزه، تلاش می‌کند تا از نظر اجتماعی، جغرافیایی و تاریخی گویش‌های یک زبان را بررسی و تحلیل کند.

علی‌اکبر شیری در کتاب درآمدی بر گویش‌شناسی دقیقاً به همین موضوع پرداخته و سعی کرده جنبه‌های مختلف این علم را توضیح دهد. او در کتابش آواها و پیکره و ساختار این مفهوم را تشریح می‌کند و به خواننده می‌آموزد که گویش‌ها چطور شکل می‌گیرند و چگونه کار می‌کنند. پس از آن بین گویش‌های اجتماعی، تاریخی و جغرافیایی تمایز قائل می‌شود و سعی می‌کند هر کدام از آن‌ها را توصیف کند و کارکردشان را بگوید. شیری در این کتاب راهنما به انواع گویش‌های ایرانی ارجاع می‌دهد و آن‌ها را مطالعه می‌کند.

کتاب درآمدی بر گویش‌شناسی برای کسانی که به این حوزه علاقه دارند و می‌خواهند مطالعه‌ی آن را شروع کنند راهنمایی مفید خواهد بود. این کتاب را نشر مازیار چاپ کرده است.

کتاب درآمدی بر گویش‌شناسی برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به مبحث زبان‌شناسی علاقه دارید یا در این زمینه پژوهش و تحصیل می‌کنید، این کتاب می‌تواند منبع مفیدی در این زمینه باشد.

با علی‌اکبر شیری بیشتر آشنا شویم

علی‌اکبر شیری (متولد 1339) زبان‌شناس و نویسنده‌ی ایرانی است. او از دانشگاه علامه طباطبایی در رشته‌ی زبان‌شناسی فارغ‌التحصیل شده و آثار متعددی در این زمینه منتشر کرده است: «دوزبانگی»، «مباحثی در زبان‌شناسی مردم شناسانه»، «چگونه به باسواد شدن کودکانمان کمک کنیم» و «باورهای عامیانه‌ی مردم ایران» از جمله کتاب‌های او محسوب می‌شوند.

در بخشی از کتاب درآمدی بر گویش شناسی می‌خوانیم

همه‌ی فارسی‌زبانان به راحتی با همدیگر صحبت می‌کنند و به خوبی منظور یکدیگر را می‌فهمند، اما با کمی دقت و باریک‌بینی متوجه خواهیم شد، که هیچ دو فارسی‌زبانی را نمی‌توان یافت، که عیناً همانند یکدیگر حرف بزنند. تلفظ آواها، انتخاب کلمات، تکیه‌کلام‌ها، جمله‌بندی، آهنگ، تکیه و زیر و بمی‌ صدا همه از عواملی هستند که می‌توانند باعث ایجاد ویژگی‌هایی در گفتار انسان شوند، که گفتار او را از دیگران متمایز کنند. به همین خاطر می‌توان ادعا کرد، گفتار هر کس منحصر به اوست، همان طوری که اثر انگشت هر کسی با کسان دیگر متفاوت است. پس، از این نظر، هر کسی دارای گونه‌ی خاصی از زبان است که اصطلاحاً به آن «گویش فردی» می‌گویند.

علاوه بر تفاوت‌های گویش فردی، به برخی تفاوت‌های زبانی بر‌می‌خوریم که گفتار یک گروه را از گروه‌های دیگر مشخص و متمایز می‌گرداند. و از این جهت می‌توان تفاوت‌های گفتاری فارسی‌زبانان اصفهان را با فارسی‌زبانان تهران، شیراز، مشهد، همدان، قزوین، آبادان و... مثال زد و یا حتی تفاوت‌های گفتاری موجود در میان مناطق مختلف یک شهر را مثال آورد.

تنوع زبانی به گوناگونی‌های موجود در مناطق جغرافیایی مختلف محدود نمی‌شود، این تفاوت‌ها را می‌توان در طبقات اجتماعی مختلف نیز مشاهده کرد. با کمی دقت می‌توان، ویژگی‌های متفاوتی میان گفتار هر کدام از گروه‌های اجتماعی وکلا، پزشکان، کارمندان، کارگران، اساتید دانشگاه و... یافت، که گفتار آن گروه‌ها را از هم متمایز می‌کند.

تنوع زبانی باز به این دو شکل محدود نمی‌شود، تحولات ناشی از گذشت زمان که مرتب در زبان رخ می‌دهد، نیز یکی از عوامل مهم تنوع و گوناگونی در زبان است.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
فصل 1: زبان
1. ‌1 مقدمه
1‌. ‌2 اهمیت زبان
1‌. 3 زبان چیست؟
1. 4 مطالعه‌ی زبان
1. ‌5 تنوع زبانی
1‌. ‌6 ارتباط زبان و جامعه
1‌. ‌7 خلاصه‌
1‌. ‌8 کتاب‌نامه
فصل 2: گویش
2. ‌1 مقدمه
2. ‌2 گویش چیست؟
2. ‌3 مشکلات تعریف گویش
2. ‌4 تعاریف گویش
2‌. ‌5‌ معیار فهم متقابل
2‌. ‌6 کاستی‌های معیار فهم متقابل
2‌. ‌7 گویش فردی
2. ‌8 جامعه‌ی زبانی/ گویشی
2. ‌9 لهجه
2‌. ‌10 تفاوت میان گویش و لهجه
2‌. ‌11 سبک سخن
2‌. ‌12 سیاق
2. ‌13 گونه
2‌. ‌14 خلاصه
2‌. ‌15 کتاب‌نامه
فصل 3: گویش‌شناسی
3. ‌1 مقدمه
3. ‌2 دانش گویش‌شناسی
3‌. ‌3 اهمیت و ضرورت شناخت گویش‌ها
3‌. ‌4 شیوه‌های گویش‌شناسی
3‌. ‌4‌. ‌1 گویش‌شناسی سنتی
3‌. ‌4‌. ‌2 گویش‌شناسی مدرن
3‌. ‌5 گویش‌شناسی در ایران
3‌. ‌6 دیرینه‌ی گویش‌شناسی در ایران
3‌. ‌6‌. ‌1 کارهای شخصی و متفرقه
3‌. ‌6‌. ‌2 طرح‌های دولتی و سازمان‌یافته
3. ‌7 گویش‌ (زبان) ‌های ایران
3‌. ‌7‌. ‌1 زبان‌های ایرانی غربی
3‌. ‌7‌. ‌2 زبان‌های ایرانی شرقی
3‌. ‌8 گویش‌های معاصر رایج در ایران
3‌. ‌9 خلاصه
3‌. ‌10 کتاب‌نامه
فصل 4: پیکره‌ی گویش (آواها)
4. ‌1 مقدمه
4‌. ‌2 آواشناسی
4‌. ‌2‌. ‌1 آواشناسی آکوستیک
4‌. ‌2‌. ‌2 آواشناسی شنیداری
4‌. ‌2‌. ‌3 آواشناسی تولیدی
4‌. ‌2‌. ‌4 انواع آواها
4‌. ‌3 تفاوت آوا با واج
4‌. ‌4 چگونگی تعیین فهرست واج‌های یک گویش
4‌. ‌5 ضرورت استفاده از خط آوانگار
4. ‌6 ساختمان هجایی
4. ‌7 فرایندهای واجی
4‌. ‌8 تکیه
4‌. ‌9 خلاصه
4‌. ‌10 کتاب‌نامه
فصل 5: پیکره‌ی گویش (دستورزبان)
5‌. ‌1 مقدمه
5‌. ‌2 صرف
5‌. ‌2‌. ‌1 ساخت واژه
5‌. ‌2‌. ‌2 نوع دستوری واژه‌ها
5‌. ‌2‌. ‌3 ترتیب ترکیب‌های وصفی و اضافی
5‌. ‌2‌. ‌4 واژه‌سازی
5‌. ‌3 نحو
5‌. ‌3‌. ‌1 اجزای جمله
5‌. ‌3‌. ‌2 ترتیب اجزای جمله
5‌. ‌3‌. ‌3 انواع جمله
5‌. ‌4 معنی‌شناسی
5‌. ‌4‌. ‌1 روابط واژگانی
5‌. ‌4‌. ‌2 کاربردشناسی
5‌. ‌5 خلاصه
5‌. 6 کتاب‌نامه
فصل 6: گویش‌های جغرافیایی
6‌. ‌1 مقدمه
6‌. ‌2 گویش‌های‌ جغرافیایی
6‌. ‌2‌. ‌1 تداوم گویشی
6‌. ‌2‌. ‌2 مرز هم‌گویی
6‌. ‌3 روش‌های گردآوری گویش‌های جغرافیایی
6‌. ‌3‌. ‌1 شیوه‌ی توصیفی
6‌. ‌3‌. ‌2 شیوه‌ی مقایسه‌ای
6‌. ‌3‌. ‌3 شیوه‌ی آماری
6. ‌4 یک نمونه
6. ‌5 خلاصه
6. ‌6 کتاب‌نامه
فصل 7: گویش‌های اجتماعی
7‌. ‌1 مقدمه
7‌. ‌2 گویش‌های اجتماعی
7‌. ‌3 عوامل مؤثر در ایجاد و گویش‌های اجتماعی
7‌. ‌4 گویش و جنسیت
7‌. ‌4‌. ‌1 تفاوت‌های آوایی
7‌. ‌4‌. ‌2 تفاوت‌های واژگانی
7‌. ‌4‌. ‌3 بررسی علل وجود تمایز میان گویش زنان و مردان
7‌. ‌4‌. ‌4 تمایز در جنس دستوری
7‌. ‌5 شیوه‌های گردآوری گویش‌های اجتماعی
7‌. ‌6 یک نمونه
7‌. ‌7 خلاصه
7‌. ‌8 کتاب‌نامه
فصل 8: گویش‌های تاریخی
8‌. ‌1 مقدمه
8‌. ‌2 گویش‌های تاریخی
8‌. ‌3 تغییر و دگرگونی زبان
8‌. ‌4 علل و عوامل تغییر در زبان (یا گویش)
8‌. ‌4‌. ‌1 عوامل برون‌زبانی
8‌. ‌4‌. ‌2 عوامل درون‌زبانی
8‌. ‌5 نظم در تحولات زبانی
8‌. ‌6 تحولات زبان فارسی
8‌. ‌6‌. ‌1 فارسی باستان
8‌. ‌6‌. ‌2 فارسی میانه
8‌. ‌6‌. ‌3 فارسی نو (دری)
8‌. ‌7 گویش معیار (Standard dialect)
8‌. ‌8 خلاصه
8‌. ‌9 کتاب‌نامه
منابع و مآخذ