معرفی و دانلود کتاب الگوها و مسائل توسعه اقتصادی در کشورهای رانتیه - مورد ایران

معرفی کتاب الگوها و مسائل توسعه اقتصادی در کشورهای رانتیه - مورد ایران

کتاب الگوها و مسائل توسعه اقتصادی در کشورهای رانتیه - مورد ایران نوشته‌ی حسین مهدوی، بر کشورهای صادرکننده‌ی نفت و گاز متمرکز می‌شود و می‌کوشد شکل منحصربه‌فرد توسعه‌ی آنان را تحلیل کند. این کتاب پژوهشی، ساختار اجتماعی-اقتصادی کشور نفت‌خیز و رانتیر ایران را بررسی می‌کند و مدل دقیقی از نحوه‌ی شکل‌گیری و تکامل نظام سیاسی، اجتماعی، صنعتی و اقتصادی آن ارائه می‌دهد که پس از پنج دهه همچنان قابل‌تأمل و نزدیک به واقعیت است.

درباره‌ی کتاب الگوها و مسائل توسعه‌ی اقتصادی در کشورهای رانتیه - مورد ایران

تقریباً از دهه‌ی 1950، وضعیت کشورهای منطقه‌ی خاورمیانه، مخصوصاً ایران، در رابطه با صادرات نفت تغییر کرد. تا پیش از آن، نفت کالایی غیرملی بود و صادرات نفت بر روی دیگر بخش‌های اقتصاد تأثیر چندانی نداشت، اما با ملی شدن صنعت نفت همه‌ی اقتصاد از صادرات نفت متأثر شد. دولت‌ها به‌خاطر استخراج و فروش منابع طبیعی‌شان از رانت‌های کلانی برخوردار شدند که آن‌ها را در وضعیتی استثنایی قرار می‌داد،‌اما این مسأله می‌توانست تبعاتی هم در پی داشته باشد. قیمت نفت زمانی به اوج خود می‌رسید و طبیعتاً پس‌ از آن افت می‌کرد، از سوی دیگر این منبع طبیعی ابدی نبود و روزی به پایان می‌رسید. بنابراین دولت‌های رانتی باید در مورد آینده‌ی اقتصادشان فکر می‌کردند و همین آن‌ها را در معرض چالش‌هایی اساسی قرار می‌داد. این مسأله در دهه‌ی 1960، ذهن بسیاری از تحلیلگران اقتصادی و سیاسی را به خود مشغول کرده بود. آن‌ها به دنبال الگویی جامع و کاربردی برای توسعه‌ی سیاسی و اقتصادی حکومت‌های رانتیه خاورمیانه بودند. کتاب الگوها و مسائل توسعه‌ی اقتصادی در کشورهای رانتیه - مورد ایران (The Patterns and Problems of Economic Development in a Rentier Stare: The Case of Iran) نوشته‌ی حسین مهدوی، از جمله همین آثار است که بر روی ایران متمرکز شده است و می‌کوشد توسعه‌ی ایران در دوران پهلوی را تحلیل نماید. این پژوهش تلاش دارد نظام اجتماعی و اقتصادی ایران را ترسیم کند و مشکلات پیش روی آن را به تصویر بکشد.

در دهه‌ی 1960، با رشد درآمد نفتی، کشورهای خاورمیانه همچون ایران، تلاش کردند پول حاصل از فروش نفت را به کشور تزریق و بخش‌های مختلف را توسعه دهند. برای مثال به واردات کالاهای فیزیکی روی آوردند، در بخش‌های عمرانی سرمایه‌گذاری کردند و خدمات را رشد دادند. این‌چنین ایران تا پایان دهه‌ی 1960، در مسیر توسعه گام برداشت و از کشورهای پیشروی منطقه شد. تحلیل‌گران اعتقاد داشتند قیمت نفت پتانسیل بیشتری دارد و قطعاً تا دهه‌های بعدی رشد خواهد کرد و این به معنای ثروتمندتر شدن ایران بود. بااین‌همه چالشی مهم وجود داشت؛ اقتصاد ایران کاملاً متکی به نفت بود و به‌وسیله‌ی آن توازن پیدا می‌کرد. اگر همین روند ادامه می‌یافت، سقوط احتمالی قیمت نفت در آینده می‌توانست به نامتوازن شدن اقتصاد و سقوط اقتصادی کشور بینجامد. تحلیلگران عمیقاً اعتقاد داشتند که اتکای همیشگی به نفت می‌توانست تبعات سنگینی در پی داشته باشد. در همین راستا، در سال 1967، کنفرانسی با محوریت تاریخ اقتصادی خاورمیانه در لندن برگزار شد. بخشی از این همایش که به مسائل روز اقتصادی می‌پرداخت دقیقاً بر الگوی نامتوازن توسعه‌ی خاورمیانه متمرکز شده بود و در مورد آن نگرانی‌هایی وجود داشت. از جمله‌ی آن‌ها مقاله‌ی الگوها و مسائل توسعه اقتصادی در کشورهای رانتیه - مورد ایران تألیف حسین مهدوی بود که مدلی از نظام اجتماعی-اقتصادی ایران و چالش‌هایش ارائه می‌داد. مهدوی در مقاله‌اش کوشیده بود وضعیت سیستم سیاسی و اجتماعی پهلوی و تأثیر آن را بر توسعه‌ی کشور تشریح کند. با گذشت حدوداً پنج دهه، تحلیل‌های مهدوی همچنان قابل‌اعتنا و استناد هستند و از روند توسعه‌ی اقتصادی ایران در این چند دهه درک مناسبی به دست می‌دهند.

کتاب الگوها و مسائل توسعه‌ی اقتصادی در کشورهای رانتیه - مورد ایران که بخشی از مقاله‌ی حسین مهدوی‌ست را حسین حیدری‌رمی برای شرکت چاپ و نشر بازرگانی ترجمه کرده است.

کتاب الگوها و مسائل توسعه‌ی اقتصادی در کشورهای رانتیه - مورد ایران برای چه کسانی مناسب است؟

این کتابِ تحلیلی به پژوهشگران حوزه‌‌ی اقتصاد پیشنهاد می‌شود.

در بخشی از کتاب الگوها و مسائل توسعه اقتصادی در کشورهای رانتیه - مورد ایران می‌خوانیم

در شرایطی که هم در رابطه با ایران و هم در رابطه با تعدادی از کشورهای خاورمیانه، تولید نفت خام به میزان قابل توجهی [در سال‌های منتهی به نگارش این تحلیل] افزایش یافته است (به ترتیب به میزان 58 درصد و 280 درصد بین سال‌های 1948 [1327] و 1958 [1337])، مخارج داخلی شرکت‌های نفتی در واقعیت در مورد ایران کاهش و در مورد گروه کشورهایی که مورد بررسی قرار گرفته‌اند تنها به اندازه 85/9 میلیون دلار افزایش یافته است. تقاضای نهاده‌ای [ورودی] صنعت نفت این منطقه از اقتصادهای داخلی -حداقل تقاضا برای آن نهاده‌هایی که نوعی هزینه فرصت داشته باشند- چنان ناچیز است که برای همه اهدافی که برای بررسی‌های عینی متصور است، می‌شود درآمدهای نفتی را تقریباً به عنوان یک موهبت رایگان از جانب طبیعت یا مثل نوعی کمک بلاعوض از جانب منابع خارجی در نظر گرفت. در واقع، عطف توجه به شباهت‌هایی که بین رانت‌های بیرونی و کمک‌های بلاعوض خارجی وجود دارند شاید خالی از لطف نباشد. این دو، در اثرات اقتصادی‌شان، تقریباً مشابه هستند، آنچنانی که کشورهایی مانند اردن و اسرائیل که کمک‌های بلاعوض قابل توجه خارجی دریافت می‌کنند ممکن است تعدادی ویژگی از خودشان نشان بدهند که "کشورهای رانتیه" هم آن‌ها را در اشتراک دارند. اما با این وجود، طبیعت موقتی کمک‌های بلاعوض خارجی و عدم قطعیتی که به وجود آن‌ها گره خورده است، مجموعه متفاوتی از ملاحظات را به وجود می‌آورد که معمولاً در "کشورهای رانتیه" وجود ندارد.

هرچند دریافت نوعی از انواع رانت بیرونی در بیشتر کشورهای خاورمیانه صادق است، اما مقادیر درگیر [در تحلیل]، هم از لحاظ مقدار مطلق و هم به صورت درصدهایی از کل درآمدهای دولت و ورود ارز خارجی کل، به اندازه قابل توجهی در بین این کشورها متغیراند.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه مترجم
پیشگفتار تحلیلی نویسنده بر مقالات کنفرانس
فصل اول: تعریف و اصلی‌ترین ویژگی‌های کشورهای رانتیه
فصل دوم: رفتارهای سرمایه‌گذاری و تولیدی در کشورهای رانتیه و ایران
فصل سوم: تحلیل عملکرد توسعه‌ای ایران
مشارکت در فعالیت اقتصادی
الگوهای بخشی تولید
توزیع بخشی نیروی کار
تولید بخشی به ازای هر کارگر
بخش تولید صنعتی
توزیع GNP بر مبنای نوع استفاده [اجزاء تقاضای کل]
درآمدها و مخارج دولت
ساختار تجارت خارجی
رفتار نظام پولی
الگوهای توزیع درآمد
فصل چهارم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری