معرفی و دانلود کتاب مطالعاتی در تاریخ زیدیه

معرفی کتاب مطالعاتی در تاریخ زیدیه

کتاب مطالعاتی در تاریخ زیدیه مجموعه‌ای از چهار مقاله از حسن انصاری قمی و خانم زابینه اشمیتکه است که در آن‌ها نسخه‌های خطی قرن ششم، هفتم و هشتم هجری قمری که مرتبط با زیدیان ایران و یمن‌اند، بررسی شده‌اند. این چهار مقاله از مجموعه مقالات «بررسی‌های تاریخی در حوزه‌ی اسلام و تشیع» انتخاب و ترجمه گشته‌اند.

درباره‌ی کتاب مطالعاتی در تاریخ زیدیه

گروهی از علویان و شیعیان بعد از به شهادت رسیدن امام حسین (ع) به فکر قیام علیه حاکمان بنی‌امیه افتادند. آن‌ها اعتقاد داشتند که یکی از مهم‌ترین شروط امامت، قیام علیه ظالمان است و پس از شهادت امام سجاد (ع)، بنا بر این اعتقاد، دو دستگی میان شیعیان پدید آمد. گروهی باور داشتند که زید بن علی باید به امامت برسد و برخی دیگر قائل به امامت محمد باقر (ع) بودند. دسته‌ی اول زیدیان نامیده می‌شوند که در کوفه و دیگر نقاط جامعه‌ی اسلامی مانند بصره، خراسان و مدائن با زید بن علی بیعت کردند. قیام آن‌ها بعد از حمله‌ی والی عراق به‌سرعت با شکست مواجه شد و زید بن علی به شهادت رسید. زیدیه نیز مانند بسیاری دیگر از فرقه‌های شیعه در شمال ایران، ری، قزوین، زنجان و... ساکن بودند و به گسترش تشیع کمک کردند. کتاب مطالعاتی در تاریخ زیدیه یکی از معدود آثاری است که میراث فرهنگی و دینی زیدیان در ایران را بررسی می‌کند. ناگفته نماند که هم‌اکنون زیدیان در یمن اقامت دارند و حدود یک سوم جمعیت این کشور، مذهب زیدی دارند. به همین دلیل حسن انصاری قمی (Hassan Farhang Ansari) و زابینه اشمیتکه (Sabine Schmidtke) در کتاب پیش رو به زیدیان یمن نیز اشاراتی دارند.

کتاب مطالعاتی در تاریخ زیدیه شامل چهار مقاله از حسن انصاری قمی و زابینه اشمیتکه است. پروفسور زابینه اشمیتکه مقاله‌ی آخر را با نام «پیشگویی‌های عهیدنی نبوت پیامر در میان زیدیان یمنی» به نگارش درآورده. محمدکاظم رحمتی، عضو هیئت‌علمی دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، خود در زمینه‌ی تشیع و به‌ویژه زیدیان در ایران تحقیقاتی انجام داده و مقالاتی منتشر کرده است. او با توجه به کمبود منابع مکتوب در حوزه‌ی زیدیه، تصمیم به ترجمه‌ی چهار مقاله از این دو محقق برجسته‌ی حوزه‌ی تشیع و اسلام گرفت. این مقالات از میان مجموعه‌ی نود مقاله‌ی حسن انصاری قمی با نام «بررسی‌های تاریخی در حوزه‌ی اسلام و تشیع» انتخاب و به فارسی برگردانده شده‌اند.

مقاله‌ی اول کتاب مطالعاتی در تاریخ زیدیه راجع‌ به یکی از تفاسیر مهم زیدیان در ناحیه‌ی گیلان است. همانطور که می‌دانید تفاسیر و ترجمه‌های قرآن، علاوه بر بازتاب عقاید مفسران،‌ از نظر زبانی و واژگانی اهمیت زیادی در مطالعات زبان‌شناختی و مبحث تحول زبان‌ها دارند. حسن انصاری قمی و زابینه اشمیتکه در این مقاله نسخه‌های خطی به‌جامانده از تفسیر ابوالفضل بن شهردویر دیلمی گیلانی را بررسی می‌کنند و اطلاعاتی از مؤلف این تفسیر به دست می‌دهند. مقاله‌ی دوم اختصاص دارد به سیره‌نگاری یکی از امامان زیدی با نام امام المهدی لدین الله. در پایان این مقاله بخشی از این سیره تصحیح انتقادی شده است.

امام مؤید بالله، امام الموفق بالله و احمد بن محمد سمان سه مؤلفی هستند که زندگینامه و آثارشان درباره‌ی پیشگویی‌های عهد عتیق و عهد جدید از به نبوت رسیدن حضرت محمد (ص)، در فصل سوم کتاب مطالعاتی در تاریخ زیدیه آمده است. حسن انصاری قمی و زابینه اشمیتکه تصحیح انتقادی بخشی از کتاب «اثبات النبوة النبی» را در پایان مقاله آورده‌اند. اشمیتکه عقیده دارد که بعضی از متکلمان زیدی یمن نیز بخش‌هایی از عهدین را در کتاب‌هایشان نقل کرده‌اند. مقاله‌ی چهارم، راجع‌ به پیشگویی‌های عهدینی نبوت پیامبر (ص) در میان زیدیان یمنی است.

احتمالاً با دیدن بخش تعلیقات و منابع کتاب مطالعاتی در تاریخ زیدیه، شگفت‌زده شوید؛ زیرا نیمی از کتاب به این دو بخش اختصاص دارد. نگارستان اندیشه این کتاب را با ترجمه‌ی محمدکاظم رحمتی به چاپ رسانده است.

کتاب مطالعاتی در تاریخ زیدیه برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به پژوهش در حوزه‌ی تاریخ تشیع در ایران علاقه دارید، کتاب مطالعاتی در تاریخ زیدیه را بخوانید.

در بخشی از کتاب مطالعاتی در تاریخ زیدیه می‌خوانیم

خصوصیات نسخه‌شناسی دو مجلد تفسیر با آنچه که از خصلت‌ها و خصائص نسخه‌های زیدی از قرن هشتم هجری / چهاردهم میلادی تا دهم هجری / شانزدهم هجری ایران می‌دانیم، تطابق دارد. متن قرآن به دست‌خط بزرگ در وسط داخلی هر صفحه قرار دارد و در اطراف آن تفسیر قرآن به خط ریزتر در بالا و حاشیه و پایین آمده است. سه ستون در حاشیه‌ی خارجی هر صفحه با حواشی که بخشی از آن‌ها اشاره به متن قرآن و بخشی تفسیر قرآن است، آمده است. این سه ستون از طریق خطی با کلمه‌ی مربوط یا عبارت مرتبط ربط داده شده است. در موارد بسیاری ترجمه‌های میان‌سطوری توسط خوانندگان بعدی متن قرآن و گاهی تفسیر به گویش طبری آمده است. بسیاری از این حواشی به گویش‌های طبری نگاشته شده است.

ابتکار عمل و پیش‌قدمی مسؤلان کتابخانه مجلس که این کتاب مهم گواه سنت تعلیمی زیدیه‌ی متأخر ایران را در دسترس مخاطبان گسترده‌تری قرار داده، شایسته‌ی تقدیر است و امید است که انتشار آن تحقیق محققانه‌ی این جنبه‌ی تاکنون تقریباً کاملاً مغفول زیدیه را سبب شود.

فهرست مطالب کتاب

درآمد
زیدیان ایران در قرن هفتم هجری / سیزدهم میلادی: ابوالفضل بن شهردویر دیلمی گیلانی و تفسیرش بر قرآن
سنت آموزش دینی در میان زیدیان یمنی قرن هفتم هجری / سیزدهم میلادی: تحصیلات امام المهدی لدین‌الله احمد بن حسین بن قاسم (متوفی 656/1258)
پیشگویی‌های عهدینی نبوت پیامبر در میان زیدیان ایران
پیشگویی‌های عهدینی نبوت پیامبر در میان زیدیان یمنی (قرون ششم - هفتم هجری / دوازدهم - سیزدهم میلادی)