معرفی و دانلود کتاب الف/ یا

معرفی کتاب الف/ یا

رضا علیپور در کتاب الف/ یا داستان زندگی معلمی اخراجی در دوران معاصر را در کنار قصه‌ی خطاطی گمنام از دوره‌ی قاجار روایت می‌کند. به این معلم که تازه از زندان بیرون آمده، پیشنهاد می‌شود تا مجموعه‌ای از دستنویس‌های خوشنویسی قاجاری به نام آمدی را بررسی کند. بخشی از کتاب روایت معلم است و بخشی روایت خطاط. اما در جایی، این روایت‌ها با هم آمیخته می‌شوند...

درباره‌ی کتاب الف/ یا

کتاب الف / یا (ئه‌لف / یا) اثر رضا علی‌پور در اصل به زبان کردی در سال 1398 در انتشارات مانگ منتشر شد. این کتاب در ابتدا با داستانی از زمان معاصر شروع می‌شود. راوی داستان معلم و نویسنده‌ای اخراج‌شده به نام یوسف است که به‌تازگی از زندان آزاد شده. او در زندان با پسرعموی حافظ بینایی آشنا می‌شود؛ کسی که رابط بین یوسف و مؤسسه‌ای است که می‌خواهد مجموعه‌ای از دست‌نوشته‌های پراکنده به زبان فارسی و کردی را در قالب یک کتاب منتشر کند. حافظ از یوسف می‌خواهد که دست‌نوشته‌ها را مرتب و آن‌ها را تایپ کند. یوسف بعد از خواندن دست‌نوشته‌ها، متوجه می‌شود که بعضی از قسمت‌های دست‌نویس از قصد حذف شده‌اند؛ انگار کسی می‌خواسته از کاتب دست‌نوشته‌ها، اثری باقی نماند. اما این دست‌نویس‌ها راجع‌به چه هستند؟

نسخه‌هایی که به یوسف داده شده، درباره‌ی یکی از خوشنویسان گمنام دوران قاجار است که بنابر ادعای رضا علی‌پور، نامش در کتاب‌هایی مانند تاریخ شرفنامه، تحفه‌ی اردلان، حدیقه‌ی ناصریه و تاریخ سنندجی آمده است. کسی که داود آمِدی یا آمیدی نام دارد. حدس زده می‌شود که آمد با شهر «آمید» یا «عمادیه» مرتبط باشد. این شخص از منشیان و کاتبان میرنشین اردلان در سنندج بوده و در دوران پادشاهی فتحعلی‌شاه قاجار می‌زیسته است. بخشی از کتاب الف / یا سرگذشت این هنرمند گمنام است که به شیوه‌های خاص کتابت و نگارش خط‌های متفاوت مانند نستعلیق، شکسته نستعلیق، نسخ، ثلث و... مسلط بوده. همچنین از آن دسته‌ خطاطانی بوده که با هر دو دست چپ و راست می‌نوشته و شیوه‌ی کتابت هر دست، با دیگری متفاوت بوده. در طول کتاب علاوه بر شرح حال این خطاط، با هنر خوشنویسی در دوره‌ی قاجار و شیوه‌های خطاطی نیز آشنا می‌شویم.

یوسف در ابتدای کتاب الف / یا تمایل چندانی به قبول پیشنهاد حافظ ندارد؛ اما به‌خاطر مضیقه‌های مالی قبول می‌کند که چنین کاری را انجام دهد. کم‌کم او متوجه می‌شود که داود آمدی دو تیپ شخصیتی داشته و نام یکی را داود می‌گذارد و نام دیگری را آمیدی. این دو شخصیت دو دنیای متفاوت با هم دارند؛ اما مکمل یکدیگر هستند. شگفت آنکه یکی با دست چپ می‌نوشته و دیگری با دست راست. کتاب میان روایت یوسف و روایت آمیدی جابه‌جا می‌شود. در بعضی از قسمت‌هایی که از دست‌نوشته‌های آمیدی نقل می‌شود، به پاورقی‌هایی از یوسف برمی‌خوریم که فهم ما را از شخصیت آمدی تکمیل می‌کنند.

دو روایت موازی در دو برهه‌ی زمانی متفاوت شاید در ابتدا ارتباط چندانی با هم نداشته باشند؛ اما هر چقدر که به جلو پیش می‌رویم، متوجه می‌شویم مسائل یوسف و آمدی از نظر مالی، عاطفی، اجتماعی و... یکسان هستند. توصیف آن‌ها از معشوقشان نیز با هم شباهت دارد و به نظر می‌رسد حتی دغدغه‌هایشان برای جامعه نیز یکی باشد.

همانطور که اشاره کردیم، این کتاب به زبان کردی است و محمدرئوف مرادی آن را به فارسی برگردانده است. او عقیده دارد که زبان، شیوه و سبک رضا علی‌پور در کتاب الف / یا بدیع و کم‌نظیر است.

کتاب الف/ یا برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی کتاب الف / یا را به کسانی پیشنهاد می‌کنیم که به خواندن رمان‌های تاریخی علاقه‌مندند.

در بخشی از کتاب الف/ یا می‌خوانیم

چندى از حرکات اندام و خطوط صورتش به یادم مانده بود. همیشه چنین است، اکنون بعضى از آن خاطره‌ها کمرنگ شده‌اند و بعضى دیگر بیشتر از همیشه واضح‌اند. اما کدام‌یک؟ راه رفتنش؟ نمى‌دانم. نگاه کردن‌هایش؟ بله. وقتى برمى‌گشت نه‌تنها سر و گردن، از کمر تا شانه‌ها و سر و صورت با هم مى‌چرخیدند. نه‌تنها او، بلکه همه دخترانى که به تمرین و ورزش عادت کرده‌اند این‌طورى بودند. با مانتو هم مى‌شد با چند حرکت این‌چنین نمایش زیبایى از خود نشان دهد. صدایش از سنش جوان‌تر نشان مى‌داد. بچگانه نبود، خودش را لوس مى‌کرد. گفته بودند از خانواده‌اى متمول، اما سنتى‌اند. راست یا دروغ، اکثر دخترها را به همین شکل معرفى مى‌کردند. آرایش مو و صورتش بماند، ابروهایش را به هر جهتى حالت داده بود، گفته بودم نامتعارف است، خندیده بود.

شاید امروز مناسب نباشد به او بگویم که در این مدت کم پیش آمده یادت کرده باشم. جرئت نمى‌کردم به تو فکر کنم، نه. همیشه به تو فکر کرده‌ام. برایش قسم مى‌خورم. به خدا به جان هر کسى که دوستش دارد. احساس کردم با آوردن نام خدا، حال روحى دیگرى پیدا کردم؛ در تهران این‌گونه بودم. همیشه خداى تهران برایم فرق داشت، شاید بگویم اصلاً نیست. نبوده. آخر میان این‌همه دود و دم و هیاهو چه مى‌کند؟! کدام‌یک از فرشته‌هاى او توانایى دارند گناهان این شهر را بنویسند، چه فرشته چپ و چه راست؟ هرچه گناه کوچک باشد در پسِ گناه بزرگ‌تر پنهان مى‌شود.

قبل از این‌که ببینمش و از خط و پروژه خط حرف بزنم، بایست از چه حرف مى‌زدم؟ از زن گرفتن؟ از جدا شدن؟ هنوز به کافه نرسیده به نفس‌نفس افتاده بودم.