معرفی و دانلود کتاب ایرانیان از نگاه آمریکاییان: ایران عهد قاجار در روزنامه‌های آمریکا از 1848 تا 1926

معرفی کتاب ایرانیان از نگاه آمریکاییان: ایران عهد قاجار در روزنامه‌های آمریکا از 1848 تا 1926

کتاب ایرانیان از نگاه آمریکاییان: ایران عهد قاجار در روزنامه‌های آمریکا از 1848 تا 1926 نوشته علیرضا ساعتچیان، تصویری از نگاه آمریکایی به تاریخ و جامعه ایرانی در دوره قاجار را نشان می‌دهد، تصویری که قطعه‌های مختلف و گاهی نامتوازن از نشریات و روزنامه‌های مختلف آمریکایی دارد. این قطعه‌ها در کنار هم و با یک چینش تاریخی، روایتی جذاب از گذشته روابط ایران و آمریکا را در خود دارند.

هرچند آمریکا جزئی از دنیای غرب بود، با این حال نزد ایرانیان نشانه‌ای از دنیای جدید و متفاوت از قدرت‌های استعماری اروپا بود. به همین علت ایالات متحده را به زبان ترکی عثمانی ینگه دنیا به معنی دنیای جدید می‌نامیدند، با این حال در نظرشان این کشور همچنان مجهول می‌نمود. شاه‌عباس صفوی برای مبارزه با پرتغالی‌ها و عثمانی‌ها از بریتانیایی‌ها درخواست کمک کرد و فتحعلی‌شاه قاجار برای رویارویی با روس‌ها، از فرانسوی‌ها کمک خواست، میرزاتقی‌خان امیرکبیر صدراعظم ناصرالدین‌شاه اما آمریکا را در جایگاه اتحاد و یاری می‌دید.

آمریکا نزد ایرانی‌ها به دلیل بعضی محصولاتش شناخته می‌شد، اما این آشنایی خیلی دیر منجر به ارتباط دو طرف شد. دوره وزارت امیرکبیر آن‌قدر کوتاه بود که موفق نشد آمریکا را به عنوان نیروی سوم در برابر انگلیس و روس به عرصه سیاست خارجی ایران وارد کند. هرچند امیرکبیر موفق به این کار نشد اما در همان دوره ناصرالدین‌شاه روابط میان دو کشور برقرار شد.

نخستین سفیر آمریکا که در آن دوره به عنوان وزیر مختار اتازونی شناخته می‌شد، در دوره حاکمیت جمهوری‌خواهان از طرف رئیس‌جمهور چستر آلن آرتور به ایران اعزام شد. نخستین سفیر آمریکا، ساموئل گرین‌ویلر بنجامین، در حوزه شرق‌شناسی مطالعات فراوانی داشت و به مکان مأموریت خود یعنی ایران بسیار علاقه‌مند بود. او که سفرش را با کشتی شروع کرد، در سال 1883 از راه بندرانزلی به ایران وارد شد. بنجامین اولین سفارت‌خانه آمریکا در تهران را با اجاره ساختمانی در خیابان علاءالدوله (فردوسی فعلی) بنیان نهاد. او تجربه دوران حضورش در ایران را در کتاب ایران و ایرانیان نگاشت، تجربه‌هایی که نگاه مثبت او به ایران و ارتباطش با ایرانیان را نشان می‌داد. ناصرالدین‌شاه نیز نخستین سفیرش را سال‌ها بعد از ورود بنجامین به تهران به آمریکا فرستاد، هنگامی که بنجامین با تغییر رئیس‌جمهور کشورش به آمریکا برگشته بود.

اولین سفیر ایران در آمریکا به نام حسینقلی‌خان صدرالسلطنه، فرزند میرزاآقاخان نوری بود. میرزا آقاخان در افکار ایرانیان فردی ناشایست نزد امیرکبیر شناخته می‌شد. صدرالسلطنه در سال 1888 راهی آمریکا شد. او به علت این مأموریت به حاجی واشنگتن مشهور شد.

با این حال ایران سال‌ها قبل در زمان قاجار و در شروع پادشاهی ناصرالدین‌شاه به صفحات روزنامه‌های آمریکایی‌ها راه پیدا کرده بود. نوع نگرش روزنامه‌های آمریکایی به خبرهای ایران متفاوت و متنوع بود. برخی اوقات شامل خبرهایی از حوادث سیاسی و گاهی اوقات اطلاعاتی از اقدام‌های اصلاح‌گرایانه بود.

به طور کلی می‌توان گفت مطالبی که در روزنامه‌های آمریکایی در مورد ایران به چاپ می‌رسید، حاوی دیدگاه‌هایی مثبت و دلسوزانه بود، دیدگاه‌هایی که سیاست‌های بریتانیا در برابر ایران را نقد می‌کرد و خشونت روس‌ها در دوره مشروطه ایران را ناپسند می‌دانست.

گزارش‌ها، اخبار، مقالات و مصاحبه‌های مطبوعات آمریکا در دوره زمانی 1848 تا 1926 تصویری از نگاه آمریکایی‌ها به جامعه ایران را در خود دارد. قسمتی از این نگاه نتیجه سخنان ایرانیانی است که به آمریکا سفر کرده یا در آن جا اقامت کرده‌اند. آنچه که از گفته‌های این افراد درک می‌شود آن است که طبقه نخبه ایران به آمریکا همانند یک فرصت نگاه می‌کرده است، فرصت رها شدن از نظام قدیم بین‌الملل در عرصه‌های فرهنگ، اقتصاد و سیاست.

قسمت دیگری از این نگاه روایت آمریکاییانی است که به ایران سفر داشته‌اند و خاطرات خوبی از آن دارند. البته نگاه روزنامه‌نگاران با نگاه سفرنامه‌نویسان آمریکایی درباره ایران متفاوت است. نگاه روزنامه‌نگاران بیشتر به سیاست آمیخته و با تحلیل و بررسی همراه است اما سفرنامه‌نویسان آمریکایی نگاه جزئی‌تر و توصیف بیشتری از جامعه ایران دارند.

در بخشی از کتاب ایرانیان از نگاه آمریکاییان می‌خوانیم:

چندی پیش، لرد پالمرستِنر خطابۀ خود در مجلس عوام، در پاسخ به پرسشی پیرامون جنگ ایران، به کنایه ابراز داشت: «هر زمان که عهدنامۀ صلح به تصویب رسد، مجلس نظر خود را دربارۀ جنگ بیان می‌کند.» این عهدنامۀ صلح در چهارم مارس 1857 در پاریس به امضا رسیده است و در دوم می‌1857 در بغداد مورد تصویب واقع گردیده و اکنون پیش روی مجلس گذارده شده است. عهدنامه مشتمل بر چهارده بند بوده که هشت بند آن با خرده‌سنگ‌هایِ معمولِ چنین قراردادهایی پُر شده است.

در بند پنجم تصریح گردیده که سربازان ایران باید ظرف سه ماه، از تاریخ مبادلۀ تصویب عهدنامه، از سراسر ناحیۀ هرات و از هر بخش افغانستان عقب‌نشینی کنند. در بند چهاردهم، دولت بریتانیا به سهم خود متعهد شده است که به محض تخلیۀ هرات توسط نیروهای ایرانی، سربازان آن کشور بی‌درنگ از تمام بندرگاه‌ها، مناطق و جزایر متعلق به ایران عقب‌نشینی نمایند. حال باید به یاد آوریم که در گردهمایی اسلامبول در زمان پیش از تسخیر بوشهر، از سوی فرخ خان، سفیر ایران، بی‌هیچ زمینه‌ای به لرد استراتفورد. یشنهاد خروج سربازان ایرانی از هرات داده شده بود. تنها فایدۀ جدیدی که از این بند شامل انگلستان می‌شود، محدود شدن حیطۀ این گرفتاری در زمانِ ناسالم‌ترین فصل است که بیماری‌زاترین مشکلات پوستی را برای سربازان انگلیسی در خاک ایران به بار می‌آورد.

اثرات بسیار ناگوار نور آفتاب و زمین‌های باتلاقی در ماه‌های تابستان، حتی برای اهالی بوشهر و محمّره، چیزی است که وقایع‌نگاران از دیرباز تاکنون به آن اشاره داشته‌اند. اما چرا به این موضوع برمی‌گردیم؟ علت این است که در چند هفته گذشته هنری رولینسِنز دادرسان شایسته، همه جا اعلام کرده بود که سربازان انگلیسی و هندی یقین دارند که آن شرایط سخت اقلیمی موجب تباهی خواهد بود. با وجودِ قرارداد صلح، روزنامۀ تایمز لندن هنگام دریافت اخبار پیروزی محمره، به منظور حفظ سربازان بی‌درنگ ضرورتِ پیشروی به سوی شیراز را اعلام کرد. همچنین خودکشی دریاسالار و ژنرال بریتانیایی در مقام سرپرست لشکرکشی، ناشی از نگرانی عمیق آنان به سرنوشت سربازانی بود که طبق دستور دولت نباید به آن‌سوی محمره پیشروی کنند. از این‌رو وقوع فاجعۀ کریمهر حد و اندازۀ کمتری انتظار می‌رود که این‌بار نه برای ضروریات جنگ یا ندانم‌کاری‌های دستگاه حکومت، بلکه به خاطر عهدنامه‌ای است که شمشیر فاتح، آن را نگاشته است.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
ایران، شورش در تهران
تصرف هرات از سوی ایران
نقل و انتقال نیروهای بریتانیایی در برابر ایران
خودکشی یک ژنرال و دریادار
عهدنامۀ ایران
یک ماجرای سوگناک
قراردادِ شاه
یک قراردادِ بسیار کلان
هدایای شاه
شاه امتیازنامه تأسیسات عمرانی رویتر را فسخ کرد
استیوِنس و دوچرخه‌رانی در ایران
آخرین بازماندۀ یِنی‌چِری‌ها
پیشنهاد یک جایگاه شغلی از سوی شاه
[حسین] قلی‌خان چرب زبان است
سیاستمدار زودرنج
حاج حسینقلی‌خان در مورد آمریکا اشتباه می‌کند
ادیسون و شاه
رسوایی سیاسی
گشایش بانک ایران
جنایت در ایران
نیکلاس کارلاویچ گیرِس درگذشت
شاه ترور شد
قاتلِ شاه
ناآرامی‌های بی‌رحمانه در ایران
سرگشتگی به جهت اعتقاد
اعدام پس از شکنجه
مصایب طبیب دربار
راضی‌کردن شاه ایران برای دادن تکه‌ای از شهاب‌سنگ معروف ورامین
سوء‌قصد به جان شاه ایران خنثی شد
دیدار شاه ایران از پاریس پایان یافت
شاه خواهان واگن برقی است
درخواست شاه از دوشیزه به عنوان خوانندۀ دربار
ژنرال اسحاق‌خان، سفیر جدید ایران
رَگتایم در ایران
مشابهت یک افسانه
تهران، 11 سپتامبر
دوشیزۀ آمریکایی که در دربار شاه ایران اِسکان یافت
فعالیت در منطقۀ نفتی ایران
شاه ایران در پوتسدام
فرزندان ایرانی خاندان سلطنتی
شاه ایران وارد شد
دعوت شاه ایران به تماشای باله
علاقۀ شاه به اختراعات رستۀ توپخانه
فروش مدال‌های تقلبی
شاه علاقه‌مند به رفتن شکار با رئیس‌جمهور است
هدیه رئیس‌جمهور به شاه ایران
یک ایرانی نامزد جایزۀ نوبل
مرد سرشناس در راه است
فرش نفیس
صدراعظم ایران انسانی بسیار خوش‌برخورد است
نخستین کنسولیار ایران در سنت‌لوئیس
اعطای نشان شیر و خورشید به کنسول ایران
ایران و غرامتِ یک قتل
مانوئل اَزپیرُز درگذشت
لندن و داشتن یک مسجد اسلامی
دکتر جوزف کاکرِن درگذشت
دیدار ژنرال ایرانی از آمریکا
مجلس نمایندگان برای ایران
اعطای نشان سلطنتی به تولید‌کنندۀ پیانو اِشتاین‌وی و پسران
شاه از هوش رفته است
شاه قانون اساسی را امضا کرد
فرمانروای ترقی‌خواه ایران درگذشت
شاه جدید بر تخت زرین پادشاهی جلوس کرد
دیدار شاه با موسیو کوری
صدراعظم ایران به قتل رسید
صاحب‌منصب ایرانی درگذشت
ایران در آستانۀ انقلاب علیه فرمانروا
پرتاب دو بمب به سوی فرمانروای ایران
پرتاب بمب به قصد کشتن دو فرمانروا؛ هر دو ناکام ماند
خودکامگی شاه منجر به جنبش گسترده برای آزادی می‌شود
شاه ورود و خروج به پایتخت را ممنوع اعلام کرد
محمد‌علی شاه: ایران نیاز به پیشروی تدریجی دارد
سخنرانی محقق ایرانی در فِرمونت
تشریح رنگ در فلسفۀ ایرانی
فرشی بی‌همتا برای کاخ سفید
سخنرانی سخنسرای ایرانی در سنت‌فرانسیس
مجموعۀ آثار هنری در معرض فروش
فیتزجرالد و عمرخیام
درهای سفارتخانۀ ایران بسته شد
محاصرۀ مرگبار
فرمانده شورش با غیبت خود، جان به‌در برد
محمدعلی از سلطنت برکنار شد
حکمرانی ناپایدار شاه
گفتگو با شاهِ پناهنده
آیندۀ بسیار نویدبخش برای گوسفندان جدید ایالت آریزونا
شاگردان ایرانی در آمریکا
نایب‌السلطنۀ ایران درگذشت
ترور وزیر ایران
پنج آمریکایی در راه ایران
قدسیه اشرف، جویندۀ دانش
نخستین گردهمایی انجمن ایران و آمریکا برگزار شد
ایالات متحده و روسیه در امور سیاسی ایران
اعلام جنگ روسیه به ایران در صورت ماندگار‌شدن شوستر
شاهِ معزول ایران نقشۀ بازگشت دارد
کشتار در ایران
شوستر در پاریس
گفتگو با شاه جوان ایران
مورگان شوستر، خزانه‌دار سابق، از وقایع اخیر می‌گوید
دستیار ارشد شوستر از مأموریت خود می‌گوید
دفاع نویسندۀ روس از ایران
شاه معزول ایران از اودِسا دست کشید
خانم شوستر، همسر خزانه‌دار کل پیشین ایران
هنر ایرانی در نمایشگاه رابینسون لندن
شاه پیشین ایران در ماه می‌از آمریکا دیدار خواهد کرد
ساموئل بنجامین درگذشت
سرگذشت بانوی نیویورکی در ایران
فرار شاه معزول از بیم تروریست‌ها
درخواست ایران برای عقب‌نشینی سربازان روسیه
اعلام بی‌طرفی کامل ایران
شاهزادۀ ایرانی در کِشتی ساسِکس از دست رفته است
ایران دستخوش قحطی
تهاجم گارد سرخ روسیه به ایران
قحطی در شهرهای ایران
ایران در چنگال قحطی
ساکنین آمریکایی با اطمینان خاطر از تبریز دور شدند
بلوای گرسنگی و حکومت نظامی در ایران
کنسول پَدِک در امان است
کمک‌رسانی برای پناهجوها
شاهزادۀ ایرانی از زندان ترکیه آزاد شد
هیئت نمایندگی ایران در پاریس خواستار حق اظهار نظر در گردهمایی [صلح]
قحطی در ایران
مرگ 120000 نفر در تهران از گرسنگی
درخواست غرامت جنگ از متفقین
سفیر جدید ایران
سیدنی چاپلین در راه دیدار از ایران
اختناق ایران به دست انگلستان
چگونگی سُست‌کردنِ پایه‌های استقلال ایران
برانگیختن اختلاف عقیده در ایران از سوی روسیه و انگلستان
روسیه و انگلستان، ایران را به منطقۀ نفوذ خود تقسیم کردند
تنگ‌کردن عرصه بر شوستر از سوی انگلستان و روسیه
نپذیرفتن قرارداد
سلطۀ بریتانیا در ایران برچیده شد
قزاق‌های وفادار به شاه، تهران را در تصرف دارند
شاه با قزاق‌ها به توافق رسید
دیدار شرق و غرب
ایران دولت آزاد ایرلند را به رسمیت شناخت
ایران در تلاش برای سرکوب یاغیگری
مهار انقلاب سرخ در ایران
راهزن، رئیس‌جمهور می‌شود
پیروزی راهزن تکذیب شد
خودکامۀ تنومند ایران با مُشت آهنین حکمرانی می‌کند
قتل یک آمریکایی در ایران
بازداشت دویست نفر برای کشته‌شدن نایب کنسول
ارسال یادداشت رسمی تند آمریکا به ایران
پذیرش مطالبۀ ایالات متحده از سوی ایران
بیوۀ کنسولِ مقتول، 60000 دلار دریافت می‌کند
احترام دینی
پیکر بی‌جان سرگرد ایمبری از راه رسید
ایران 60000 دلار برای مرگ نایب کنسول پرداخت کرد
ایمبری به اشتباه کشته شد
اعزام فرستادۀ سیاسی از سوی ایران
تاجگذاری باشکوه شاه جدید ایران