معرفی و دانلود کتاب نظریه دولت در ایران: صفویه تا پایان قاجار مقدمه‌ای بر نظریه دولت بحرانی

معرفی کتاب نظریه دولت در ایران: صفویه تا پایان قاجار مقدمه‌ای بر نظریه دولت بحرانی

کتاب نظریه دولت در ایران اثری پژوهش‌محور به قلم عباس شادلو در حوزه‌ی تاریخ سیاسی است. نویسنده در این کتاب با نگاهی ریزبینانه و با بهره‌گیری از اسناد معتبر، به مرورِ تاریخ از دوره‌ی صفویه تا قاجاریه پرداخته است تا با بررسی عوامل اثرگذار بر ساختار دولت، علت وضع کنونی و شرایط اجتماعی و سیاسی ایران معاصر را برای مخاطب روشن سازد.

درباره‌ی کتاب نظریه دولت در ایران

بعید نیست که برای شما هم پیش آمده که از خود یا دیگران پرسیده باشید وضعیت کنونی و شکل امروزی جامعه، دولت، اقتصاد و فرهنگ کشورمان از دل کدام روند تاریخی بیرون آمده است؟ عباس شادلو باور دارد که برای پاسخگویی به این پرسش اساسی لازم است نظریه‌ی دولت در ایران را مورد بررسی قرار داد. ازاین‌رو پس از پژوهش‌های مداوم در این حوزه درصدد نگارش کتاب نظریه دولت در ایران برآمده است.

با توجه به اینکه مفهوم دولت به معنای امروزی آن از دوره‌ی صفویه در ایران شکل گرفته است، عباس شادلو در این کتاب بررسی پدیده‌های اجتماعی و تحولات سیاسی و اجتماعی دولت را از این دوره آغاز کرده و تا پایان دوران قاجار به مرورِ آن ادامه داده است. دورانی که از نظر تاریخی با دوره‌ی نوزایی و انقلاب صنعتی در اروپا مقارن بوده است.

این بازه‌ی تاریخی تقریباً 424 سال را دربرمی‌گیرد که بخش عمده‌ای از آن متعلق به دوره‌ی صفویه است و پس از آن به افشاریه، زندیه و حکومت صدوسی‌ساله‌ی قاجار می‌رسد. عباس شادلو با تکیه بر اسناد تاریخی و مرور رخدادهای مهم، تحولاتی را که در هر یک از این دوره‌ها بر ساختار دولت اثر گذاشته، مورد واکاوی قرار می‌دهد. نویسنده همچنین در پی آن بوده است تا با ایجاد یک نظام نظری قوی، بتواند بخش‌های مهم و اثرگذار تاریخ را تفسیر و تحلیل کند.

شادلو در تلاش است تا با کمک این نظام نظری به پرسش‌های بنیادین در باب ماهیت و هویت دولت، مشروعیت دولت، شرایط انباشت سرمایه، کیفیت تعامل دین و دولت و موضوعاتی از این دست پاسخ دهد. از طرفی با تقلیل دادن مبحث دولت به عوامل اساسی تأثیرگذار تمام تلاش خود را به خرج داده است تا گستردگی مبحث سبب انحراف مسیر پژوهش نشود.

بنابراین نگارنده‌ی کتاب نظریه دولت در ایران پس از شرح راهبردهای نظریِ پژوهش خود و اذعان به این موضوع که قالب نظری و بنیان اولیه‌ی آن بر پایه‌ی آثار نظریه‌پردازان انتقادی است، در فصل اول کتاب به تحلیل میراث اجتماعی و سیاسی ایران از دوران صفویه تا پایان قاجار مشغول می‌شود و در فصل دوم به سراغ نظریه‌ی بحران در دولت می‌رود. در فصل آخر کتاب نیز به مسائلی همچون امنیت منشأ بحران و قضایای نظام بحرانی می‌پردازد تا به این شکل به تحلیلی درخور و نگاهی جامع دست یابد.

گفتنی است که این کتاب جامع و خواندنی با تلاش انتشارات وزرا به عرصه‌ی چاپ و نشر رسیده است.

کتاب نظریه دولت در ایران برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به مطالعه در حوزه‌ی تاریخ سیاسی علاقه دارید و یا در پی ریشه‌یابی مسائل اجتماعی و سیاسی امروز کشورمان هستید، توصیه می‌کنیم مطالعه‌ی این کتاب را از دست ندهید.

در بخشی از کتاب نظریه دولت در ایران: صفویه تا پایان قاجار مقدمه‌ای بر نظریه دولت بحرانی می‌خوانیم

بر اساس باوری قدیمی که به دوره بیش از اسلام باز می‌گشت مشروعیت شاه که در رأس دولت قرار داشت ناشی از «فَرَه ایزدی» بود. این لطف خدا بود که شامل حال شخص شاه شده بود و او را بر تخت نشانده بود و هر آینه اگر این «فره ایزدی» از شاه گرفته می‌شد او به شیوه‌های مختلف قدرتش را از دست می‌داد و معزول می‌شد. فره ایزدی تنها به برگزیده خدا یعنی شخص شاه داده می‌شد و شاه تنها در برابر خدا و نه مردم مسئول بود. برگزیدگی شاه توسط خدا به طریق اولی به این معنی بود که فرمان او به طور غیر مستقیم فرمان خدا تلقی می‌شد و اطاعت از آن واجب و غیر قابل سرپیچی است. به همین ترتیب سرپیچی از فرمان شاه سرپیچی از فرمان خدا و گناهی نابخشودنی بود. فرمان شاه، قانون و قانون همان فرمان شاه و خواست خدا بود. شاه از سوی خدا مالک جان و مال مردمان در تمام نقاط تحت حکومتش به حساب می‌آمد. مجاز بود از هر کسی هر چه می‌خواهد بگیرد و به هر کسی می‌خواهد هر چقدر بدهد. هیچ قانون یا عرفی نمی‌توانست مانع فرامین شاه باشد. تنها معیار نسبی ارزیابی مشروعیت شاه ویژگی «دادگری» یا عدالت بود. شاه به جز فره ایزدی می‌باید دادگر باشد و ازآنجاکه این معیار قابل اندازه‌گیری از سوی مردم یا نمایندگان مردم نبود تنها زمانی می‌شد به دادگر نبودن شاه استناد کرد که شورش علیه او گسترده می‌شد و در آستانه شکست قرار می‌گرفت. فره ایزدی به شاهی که دادگر نبود نمی‌رسید و لذا اگر شاه از رقبایش شکست می‌خورد نتیجه ظلم و بیداد خودش بود و فره ایزدی به شخصی که بر او غلبه کرده بود می‌رسید. دولت از سوی دیگر مشروعیت خود را از «بودن» خود داشت. مشروعیت دولت اساساً ناشی از واقعیت قدرت آن (همایون کاتوزیان، 1390، 74) و توانایی آن در غلبه بر سایر نیروهای مدعی حکومت بود.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
راهبرد نظری
فصل اوّل: میراث اجتماعی و سیاسی ایران از آغاز صفویه تا پایان قاجار
انقلاب صفوی
شاه در عهد صفوی
مذهب شیعه
رواج صوفیگری
روحانیون در عصر صفوی
بازاریان و اصناف در عصر صفوی
سپاهیان در عصر صفوی
ساختار دولت در عصر صفوی
مالکیت در عصر صفوی
اوضاع اجتماعی عصر صفوی
کشاورزی و صنعت در عصر صفوی
سقوط صفویان- دوره جدید انحطاط
علل سقوط صفویان
فروپاشی بیشتر پس از سقوط صفویان
عصر افشار
ساختار دولت در عصر افشار
اوضاع اجتماعی عصر افشار
طبقات اجتماعی در عصر افشار
اتحاد مذاهب اسلامی – سیاست مذهبی نادر
مالکیت در عصر افشار
عصر زندیه
ساختار دولت زندیه
اوضاع اجتماعی عصر زندیه
طبقات اجتماعی عصر زندیه
عصر قاجار
شاه در عصر قاجار
ساختار دولت در عهد قاجار
تحول نظام بوروکراتیک
فساد دولت قاجار
نظام اجتماعی در عهد قاجار
طبقات اجتماعی عصر قاجار
مالکیت در عصر قاجار
نظام قضایی قاجار
کشاورزی و صنعت در عصر قاجار
ارتش در عصر قاجار
تحول طبقات اجتماعی
طلیعه مدرنیته در ایران
انقلاب مشروطه
طبقات پیروز انقلاب مشروطه
ریشه‌های انقلاب مشروطه
نتایج انقلاب مشروطه
فصل دوم: نظریه بحران دولت
مفهوم بحران
بحران دولت در ایران
بحران مشروعیت
کسری مشروعیت سنتی
کسری مشروعیت مذهبی
شکاف دولت – ملت
دوگانگی قدرت (شاه و روحانیت)
فساد دولت
روحیه سازگاری
بحران امنیت
بیثباتی پس از مرگ شاه
تفرقه بینداز و حکومت کن
عدم تمرکز دیوان سالاری و فقدان ارتش منظم
نیروی گریز از مرکز
عوارض طبیعی و کمبود منابع
نفوذ خارجی
بحران اجتماعی
تراکم پایین جمعیت
شهرنشینی محدود
عدم رشد طبقه متوسط
نظام قبیله‌ای
ایستایی طبقاتی
اشراف سالاری
حذف نخبگان
مسئله هویت
بحران انباشت
1)نظام مالکیت
2)امنیت سرمایه
3)موانع تجاری-فنی
4)بقای فئودالیته
5) عوامل طبیعی
6)باورهای سنتی و مذهبی
سخن پایانی
فصل سوم: فرجام ‌
امنیت منشاء بحران
بحران ذاتی نظام
قضایای نظام بحرانی
قضیه اول، دوگانه امنیت توسعه
قضیه دوم، رقابت زیرمجموعه‌ها، دوگانه امنیت ضد امنیت
قضیه سوم، دوگانه جانشینی-ثبات
قضیه چهارم، دوگانه سرسپردگی - شورش
قضیه پنجم، دوگانه ایدئولوژی-امنیت
ابعاد بحران امنیت
نظام سلطنتی
کسری مشروعیت
استبداد مطلقه
کارآمدی
بی‌دولتی
فرآیند ملت سازی
گروههای ذی نفوذ
فقدان قانون
نهادهای قدرت
نظام قبیله‌ای
ضعف قدرت نظامی
بحران امنیت ملی
بحران دولت در یک نگاه
منابع