معرفی و دانلود کتاب جاماسپی: گزارش پارسیگ (پهلوی)‌ یادگار جاماسپ/ جاماسپ نامه

معرفی کتاب جاماسپی: گزارش پارسیگ (پهلوی)‌ یادگار جاماسپ/ جاماسپ نامه

کتاب جاماسپی متنی است در قالب پرسش و پاسخ که گشتاسپ، پادشاه ایران سوالاتش را از جاماسپ پیشگو می‌پرسد. بزرگمهر لقمان این متن را منابع مختلف در متون پهلوی جمع‌آوری و حاشیه‌نویسی کرده است. کتاب جاماسپی نمونه‌ای از فلسفه‌ی دینی ایرانی پیش از اسلام است که در آن اخلاق، کیهان شناسی و پیشگویی درهم‌تنیده شده‌اند و دانشی شهودی و آیینی از جهان، انسان و فرجام آن به دست می‌دهد.

درباره‌ی کتاب جاماسپی

کتاب جاماسپی، مشمول گزارش‌هایی به زبان‌های پهلوی یا پارسیگ و ترجمه‌ی فارسی نو می‌شود که به پیش‌گویی‌های جاماسپ و دیدگاه زرتشتیان درباره‌ی جهان اختصاص داده شده است و به آفرینش آسمان، آب،‌ زمین، رستنی‌ها و مردم توسط هرمز تا پیشگویی‌هایی که درباره‌ی تاریخ سایر ملل هستند و پایان هزاره‌ی زرتشتی می‌پردازد. این کتاب برای رسیدن به دست ما دوره‌های خونینی را پشت سر گذاشته است و حکام دوره‌های مختلف، به‌ویژه شاه عباس صفوی، مخالفت جدی‌ای با محتویات این کتاب کرده‌اند و به بهانه‌ی آن دست نوشته‌های زیادی به زبان پارسیگ در ایران نابود شده است. اما بزرگمهر لقمان آن را با توجه به منابع موجود به نسخه‌ای کامل برای خواندن علاقه‌مندان و پژوهشگران این حوزه تبدیل کرده است.

این کتاب شامل پاسخ‌های جاماسپ بدخش به گشتاسپ شاه است اما می‌توان آن را بیشتر با رویدادهای مرتبط با پس از سلسله‌ی ساسانی مرتبط دانست، هر چند بخش‌هایی از آن به‌وضوح از جاماسپی دوره‌ی ساسانی رونویسی شده‌اند. همچنین پژوهشی است بر پایه‌ی جمع‌آوری دستنوشته‌های پارسیگ، پازند، پارسی پازند، پارسی و گجراتی به دست آمده است. بزرگمهر لقمان از دو دست‌نوشته‌ی جدیدتر نیز برای تکمیل کار خودش استفاده کرده است.

نثر این کتاب به‌صورت مکالمه‌ای تنظیم و در آن به موضوعات مختلفی پرداخته شده است. جایگاه هرمز و اهریمن و نبرد ازلی ابدی بین آن‌ها و بیان کردن وظایف اخلاقی انسان در جهان و پاداش یا کیفر اعمال نزد زرتشتیان، بخش‌های ابتدایی این کتاب را تشکیل می‌دهند.

از موضوعات جالب‌توجهی که در کتاب جاماسپی یا جاماسپ نامه به آن برخورد می‌کنیم، پیشگویی‌های او درباره‌ی آینده‌ی جهان، سقوط کردن دولت‌ها، ظهور پیامبران و نشانه‌های آخرالزمان در پایان هزاره‌ی زرتشتی است. سخنانی که او درباره‌ی نابودی ایرانشهر و به تاراج رفتن گنج‌ها و دارایی‌های آن توسط دشمنان به میان می‌آورد، جهانی آخرالزمانی و هولناک را ترسیم می‌کند که در آن تمام ارزش‌های زندگی دینی زرتشتی و ارزش‌های اخلاقی به باد رفته و طبیعت نیز در برابر این ناراستی‌ها به فریاد و طغیان دست برداشته است. کتاب جاماسپی همچنین نگرشی عمیق به مسائلی مانند مرگ، روح، رستاخیز و سرنوشت نهایی انسان به ما عرضه می‌کند و می‌توان آن را نمونه‌ای درخشان از فلسفه‌ی دینی ایرانی به شمار آورد. فلسفه‌ای که بیش از عقلانی و مبتنی بر استدلال بودن، بر شهود و تفکر اسطوره‌ای بنا شده است. در این اثر می‌بینیم که نگاه فلسفی به هستی چطور با بینش دینی، اخلاقی و پیشگویی درهم تنیده شده است و مفاهیمی مانند راستی، داد، فرجام جهان و رستگاری انسان در آن نقشی پررنگ دارد.

نثر این کتاب به زبان فارسی میانه نوشته شده اما ترجمه‌ی فارسی نو آن نیز در کتاب آمده است، این نثر سرشار از رمزها و نمادهاست و آمیختگی‌هایی با زبان اوستایی و فارسی نو نیز در آن به چشم می‌خورد. علاوه بر نکات زبانی، این اثر از نظر بازنمایی تفکر ایرانی در دوره‌ی پیش از اسلام حائز اهمیت است.

کتاب جاماسپی را نشر شورآفرین در مجموعه‌ی خردنامگ به چاپ رسانده و در دسترس علاقه‌مندان قرار داده است.

کتاب جاماسپی برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب برای علاقه‌مندان به دین زرتشت، فلسفه‌ی ایران باستان و زبان فارسی میانه مناسب است. همچنین مخاطبان اصلی آن را دانشجویان تاریخ ایران باستان، دانشجویان زبان‌های باستانی و زبانشناسی تاریخی – تطبیقی و همچنین علاقه‌مندان به تاریخ ادیان تشکیل می‌دهند. عناصر آخرالزمانی که در کتاب می‌بینیم، از نظر ادبی و ملی جایگاه ویژه‌ای دارند و می‌توانند برای افراد کنجکاو جالب توجه باشند.

در بخشی از کتاب جاماسپی: گزارش پارسیگ (پهلوی)‌ یادگار جاماسپ/ جاماسپ نامه می‌خوانیم

پرسید گشتاسپ شاه، که: پس از آن که دستوران مینوی به ایرانشهر آیند و بتهایی چند زنند و جهان (=زندگان) از ناپادیابی (آلودگی) به پاکی و پادیابی (پاکیزگی) گردانده شود، چه هنگام و زمانه رسد؟ اندر هزاره [ی آینده]، یک یک، چند شهریار و فرمانروا بُوَند و جهان را چگونه راهبری کنند؟ دادهای دینی (قوانین شرعی) و دادهای شهروندی (قوانین مدنی) اندر جهان، به هزاره ی اُشیدر و اُشیدر ماه و سوشیانس، چون و چه آیین بُوَند؟

پاسخ گفتش جاماسپ بِدَخش، که: اندر زمانه‌ی اُشیدر، 18 شهریار بُوَند. اندر آن زمانه، گزند کم بُوَد. دروغِ گرگ‌گونه از میان برود. کار و دادِ شهروندی نه از داد (بخش دادی دین) که از هِدمانسْر (بخشِ نیایش سرودی دین) کنند. سال و ماه و روز کمتر (کوتاه‌تر) بشود.

آنگاه که هزاره‌ی اُشیدر، بدان‌سان 500 سال، سر بشود (پایان یابد)، خورشید دامن زند (پرتو افشاند) و اُشیدر ماهِ زردشتان به پیدایی آید و دین روا کند.

سیج (خطر) گونه و خشکی گونه همه از میان برود.

سپس، ملکوس دیو آید و زمستان ملکوسان کند. همه ی دامان و جانوران (= دَدان) اندر آن زمستان تباه بشوند.

سپس، وَرِ جم‌گِرد (پناهگاه سرپوشیده‌ی جم ساخته) را بگشایند و مردمان و ستوران و دیگر جانوران از آن وَر بیرون بیایند و جهان را باز آرایند.

سپس، خشم رََوَد و بیوَرَسپ را از بند برهاند و جهان را فرازگیرد. پس، مردمان را بخورد و بس جانور را بخورد.

سپس هرمزد سروش و نریوسنگ را فرستد که «سام نریمان را بینگیزید!»

آنان روند و سام را انگیزند و آن نیروش که بود بازدهند. سام برخیزد و به پناهگاه اژی دهاک رود. آژی دهاک که سامِ نریمان را بیند به سامِ نریمان گوید، که: «خوش آمدی، ای سامِ نریمان بهل تا من شهریار شوم و تو سپهسالار بشوی و این جهان را با هم بداریم!»

فهرست مطالب کتاب

کوته نوشت‌ها
سرسخن
درباره‌ی جاماسپی
چکیده‌ای از فرگردهای جاماسپی
1. سرآغاز
2. بنِ بیکران
3. آفریدگانِ نخستین در مینو و گیتی
4. نخستین پهلوانان و شهریاران، داد و رای ایشان
5. شش سرزمینِ دیگر، مردمان و شهریارانشان، دادها و آیین‌هاشان
6. البرز و مردمانش
7. کَنگ دژ، وَرِ جم‌گِرد، ایرانویج
8. هندوان، چینستان، تازیان، ترکستان و بربرستان
9. مردمانِ سیلان و آنان که در دریاها مانند
10. سرزمین‌های بَرچشمان، بَرگوشان، بِدستیان، دَوال‌پایان و سگ‌ساران
11. سرزمین‌های مَزَندَران
12. اندر آفرینشِ هرمزد مردمان را
13. کُندایی و آگاهیِ جاماسپ، روانش پس از مرگ و راستگویی‌اش
14. سوگِ گشتاسپ
15. سالشماری شاهانِ ایران که پس از گشتاسپ آیند
16. پیشگویی‌های جاماسپ
17. سختی‌ها و رنج‌های هزاره‌ی زردشت و دیگر زمان‌ها
18. نشانه‌های آمدنِ اُشیدر
19. هزاره‌های اُشیدر و اُشیدرماه و سوشیانس
دست‌نبشت‌های جاماسپی
1. پارسیگ
2. پازند
3. پارسی پازند
4. پارسی
5. جاماسپیِ سرودین به پارسی
6. پارسی و عربی
7. گجراتی
نبشته (madayan)
I - XIX
گزارش و گردانش (vizarišn)
1- 19
درباره‌ی رستاخیز و تنِ پسین (abar ristaxez ud tan i pasen)
جاماسپ‌نامه‌ی سرودین
واژه‌نامه‌ی بسامدی