معرفی و دانلود کتاب جستارهایی درباره عقلانیت

معرفی کتاب جستارهایی درباره عقلانیت

در کتاب جستارهایی درباره عقلانیت مخاطب مجموعه مقالاتی خواهید بود که هر یک به قلم یکی از متفکران برجسته‌ی معاصر نگاشته شده‌اند. موضوع این مقالات فلسفی، چنان‌که از عنوان کتاب پیداست، مفهوم عقل و عقلانیت است. گفتنی است که گزینش و ترجمه‌ی جستارهای حاضر در اثر پیش رو، بر عهده‌ی سید احمد موسوی خوئینی بوده است.

درباره کتاب جستارهایی درباره عقلانیت

تاریخ متافیزیک غربی، از یک منظر، اساساً تاریخ دگرگونی مفهوم عقلانیت بوده است. جست‌وجو در متون کلاسیک فلسفه‌ی غرب، از افلاطون تا هایدگر و دریدا، به طور ضمنی، صحت نکته‌ی بیان‌شده را اثبات می‌کند. با وجود این، از قرن هفدهم به بعد، تحولی شگرف و اساسی در درک متفکران غربی از عقل و عقلانیت پدید آمد. آغاز این تحول با رنه دکارت، فیلسوف بلندآوازه‌ی فرانسوی بود. احتمالاً همه‌ی ما نقل قول مشهور او، «می‌اندیشم، پس هستم.»، را شنیده‌ایم. با این حال شاید چندان از اهمیت این جمله‌ی به‌ظاهر ساده آگاه نباشیم. به واقع، دکارت با بیان این جمله، برای نخستین بار در تاریخ اندیشه، قوه‌ی عقلانیت را به عنوان نقطه‌ی آغاز هر نوع فلسفه‌ورزی قلمداد نمود. فلسفه‌ی او که با تشکیک در تمام مبانی هستی، از جمله نفْسِ وجود آغاز شده بود، سرانجام توانایی اندیشه‌ورزی را که همانا بیانی دیگر از مفهوم جامع عقلانیت است، به عنوان یقینی‌ترین واقعیتِ قابل تصدیق و مشاهده، قلمداد نمود، و این‌چنین، امکان هر نوع فعالیت راستین فلسفی را مشروط به تصدیق قوه‌ی عقلانیِ انسان ساخت. پس از دکارت فیلسوفان بسیاری علیه ایده‌های او به پا خاستند. با این حال، هیچ‌یک از ایشان نتوانستند از سیطره‌ی مفروضاتِ دکارتی رهایی یابند. به این ترتیب، عقلانیت، از قرن هفدهم به بعد، بدل به موضوع و محور اصلی فلسفه‌ی غرب شد. چنان‌که ضدعقل‌ترین فیلسوفان و اندیشمندان -از جمله رمانتیک‌هایی چون هرمان و شلینگ- نیز، خود را ناگزیر از درگیریِ نظری با آن دیدند.

با این حال، عقلانیت همواره به یک میزان مورد ستایش نبوده است. در اواسط قرن نوزدهم به مرور نظریه‌هایی پدید آمدند که ماهیتاً در تقابل با تقدیسِ منطق و عقلانیت بودند؛ این نظریه‌ها، در طول قرن بیستم، آشکارترین بیان خود را در نیهیلیسم (پوچ‌گراییِ) فلسفی یافتند. مطابق صورت‌بندی نیهیلیستی، دعاویِ عقل تماماً بی‌بنیاد و غیرقابل اتکاست. عقلانیت اساساً یک فریب است، یک دروغ بزرگ. یا به تعبیر نیچه، یک «خطای آشکارِ تاریخی». حمله به عقل‌گرایی خصوصاً پس از دو نبرد هولناک جهانی در قرن بیستم رواج و شدت بیشتری پیدا کرد. گویی این تجربه‌ی تاریخیِ دهشتناک، پوزخندی تلخ بر تمام خوشبینی‌های عقل‌گرایان کلاسیک می‌زد. چه، حالا ظاهراً به اثبات رسیده بود که تحقق تامِ عقل و عقلانیت -که همانا آرمان و آرزوی فیلسوفان عصر روشنگری بود- به‌کلی محال به نظر می‌رسد. با این حال، عقلانیت به عنوان یک مسئله‌‌ی فلسفی، همچنان موضوع بحث و تأمل فلاسفه باقی ماند.

آنچه در کتاب جستارهایی درباره عقلانیت خواهید خواند، ژرف‌نگری‌های برخی از متفکران نامدار معاصر، پیرامون مفهوم عقلانیت است. هر یک از مقالات کتاب جستارهایی درباره عقلانیت، مستقل از مقالات دیگر، خواندنی و قابل استفاده‌اند. با این حال، مطالعه‌ی پی‌درپیِ این مقالات بهترین شیوه‌ی خوانش کتاب حاضر است. چرا که این‌گونه فهمی نسبتاً جامع در باب مفهوم عقلانیت که موضوع تمام مقالات این کتاب است، حاصل می‌گردد.

در ادامه، جهت آشنایی بیشتر با محتوای کتاب حاضر، عناوین مقالاتِ موجود در آن را باهم از نظر خواهیم گذراند:

• ضعف عقل در عصر روشنگری
• بحران عقل؛ قرائتی از مقاله‌ی «پرسش وجود» هایدگر
• عقلانیت و عقلانیت‌ها در قالب مباحثه‌ی مدرنیسم و پست‌مدرنیسم
• تفکر انتقادی، پست‌مدرنیسم و ارزشیابی عقلانی
• اندیشه‌ی کیرکگور درباره‌ی عقلانیت
• عقل و شهود در فلسفه‌ی چینی
• جایگاه عقل در فلسفه‌ی هندوِ کلاسیک و معاصر
• متافیزیک شرقی

مقالات فوق، به ترتیب به قلم این نویسندگان به رشته‌ی تحریر درآمده‌اند:

جورجیو تونلی، جوزف پی فل، یوانا کوچوردی، دانلد هچر، مریلین گای پیتی، کارسون چنگ، سیسیر کومار مایترا، و سرانجام، رنه گنون.

گفتنی است که کتاب جستارهایی درباره عقلانیت به همت نشر ترجمان علوم انسانی روانه‌ی بازار کتاب شده است.

کتاب جستارهایی درباره عقلانیت مناسب چه کسانی است؟

علاقه‌مندان به مباحث و مسائل فلسفی مخاطبین اصلی کتاب جستارهایی درباره عقلانیت‌اند.

در بخشی از کتاب جستارهایی درباره عقلانیت می‌خوانیم

در جریان تاریخ فلسفه، نظریه‌های بسیاری درباره نسبت الفاظ با اشیاء، نسبت تصورات با اشیاء و نسبت الفاظ با تصورات مطرح شده است. (مفهومی که از لفظ «تصورات» در نظر دارم، کاربرد تجربی‌مسلکان، خصوصاً لاک و بارکلی، از آن را نیز شامل می‌شود که تصورات را مترادف حسیات یا داد‌ه‌های حسی می‌دانند. بنابراین «تصور» و «تصورکردن» هم نمودِ مفهومیِ شیء را دربرمی‌گیرد، هم نمود حسی آن را.) اینجا مسئله بر سر درک نسبت زبان با اشیاء، نسبتِ تصور‌کردن با اشیاء و نسبت زبان با تصور‌کردن است. بررسی کشمکش دیرینه نومینالیسم-مفهوم‌گرایی‌-رئالیسم درواقع بررسی نسبتِ لفظ و تصور با شیء است. بررسی نزاع عقل‌گرایی-تجربه‌گرایی، بررسی نسبت تصور با شیء است. بررسی نزاع ایدئالیسم‌-رئالیسم نیز ملاحظه نسبت تصور با شیء است. به‌همین‌ترتیب، بررسی جدال روان‌شناسی‌گرایی-منطق‌گرایی بررسی نسبت تصور با شیء است.

ازاین‌رو بررسی تمامی نظریه‌های معرفت، چه نظریه مطابقت باشد، چه نظریه انسجام‌گرایی، چه نظریه پراگماتیسم، همه بررسی نسبت تصور با شیء هستند. بررسی اینکه چگونه امور به‌لحاظ فلسفی، قبل و بعد از «چرخش زبانی» قرار می‌گیرد، بررسی نسبت میان لفظ و شیء است. بنابراین، نسبت سه‌وجهی لفظ و تصور و شیء مسئله فراگیر و محوری تحقیقات فلسفی است و از افلاطون و ارسطو تا کواین و چامسکی همواره چنین بوده است.

نشانه بنیادستیزی بی‌نظیر هایدگر این است که در نظر او، همه این جدال‌ها و کشمکش‌ها حاصل «فراموشیِ» رخدادِ ازآن‌خودکننده وجود‌ند. همه این جدال‌ها به دو نحو، رخداد وجود را فراموش کرده‌اند: 1. به‌وجودآمدن این جدال‌ها خود مدیون ازیادبردن رویدادِ ازآن‌خود‌کننده است؛ چون به‌یادآوردن این رویداد همه این کشمکش‌ها را زائد و غیرضروری می‌کند. 2. این جدال‌ها، خود به‌طور پنهان از بازگشودگی‌ای نفع می‌برند که رخداد ِازآن‌خود‌کننده از پیش ایجاد کرده است؛ یعنی زمانی که از تصورات یا اشیاء سخن می‌گویند، درواقع با تصورات و اشیاء آن‌گونه‌که از پیش گشوده شده‌اند، مواجه می‌شوند و البته چاره‌ای جز این هم ندارند؛ چون در غیر این صورت چیزی نخواهند داشت که از آن سخن بگویند.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
«ضعف» عقل در عصر روشنگری: جورجیو تونلی/ترجمه یاسر خوشنویس
بحران عقل قرائتی از مقاله «پرسش وجود» هایدگر: جوزف پی‌ فِل/ترجمه زینب انصاری
«عقلانیت» و «عقلانیت‌ها» در قالب مباحثه مدرنیسم و پست‌مدرنیسم: یوانا کوچوردی/ترجمه زینب انصاری
تفکر انتقادی، پست‌مدرنیسم و ارزشیابی عقلانی: دانلد هَچِر/ترجمه محسن ملکی
اندیشه کی‌یرکگور درباره‌ عقلانیت: مریلین گای پیِتی/ترجمه سیداحمد موسوی خوئینی
عقل و شهود در فلسفه چینی: کارسون چنگ/ترجمه احمد قطبی میمندی
جایگاه عقل در فلسفه هندو کلاسیک و معاصر: س. ک. مایترا/ترجمه رئوف نصرتیان
متافیزیک شرقی: رنه گنون/ترجمه احمد قطبی میمندی
نمایه