معرفی و دانلود کتاب ذهن فریبکار من: 140 سوگیری شناختی که ناخودآگاه دچار آن‌ها می‌شویم

معرفی کتاب ذهن فریبکار من: 140 سوگیری شناختی که ناخودآگاه دچار آن‌ها می‌شویم

حسین حسینی پناه در کتاب ذهن فریبکار من، می‌کوشد یکی از پیچیده‌ترین رفتارهای انسانی، یعنی خطای سوگیری را توضیح دهد و شیوه‌های مقابله با آن را معرفی کند. این کتاب پس‌ازاینکه مفهوم ادراک انسان و خطاهای ادراکی را مرور کرده، بر مسأله‌ی سوگیری شناختی، که یکی از رایج‌ترین اشتباهات ذهنی است، متمرکز می‌شود، بیش از صد مورد از شناخته‌شده‌ترین انواع آن را تشریح می‌کند و از اصلی‌ترین دلایل رخ دادنشان می‌گوید.

درباره‌ی کتاب ذهن فریبکار من

فریب از دیدگاه انسانی رفتاری نکوهیده و زشت است و باعث می‌شود احساس بدی پیدا کنیم. اما این رفتار صرفاً یک حالت ندارد و همیشه معطوف به دیگران نیست. ما غالباً با پدیده‌ی خودفریبی هم مواجهیم که بسیار پیچیده‌تر و مبهم‌تر است. در این وضعیت، انسان نه دیگران، که خود را گمراه می‌کند. خودفریبی برخلاف فریب دیگران، وضعیتی ناخودآگاه و غیرارادی است. یعنی ما دقیقاً نمی‌دانیم که داریم اشتباه می‌کنیم چون دلایلش از اعماق ناخودآگاه ذهنمان ریشه می‌گیرد. این پدیده حتی با دروغ به خود هم فرق دارد، چون وقتی به خودمان دروغ می‌گوییم می‌دانیم که داریم چه می‌کنیم و انگیزه‌هایمان مشخص است ولی انگیزه‌های خودفریبی چنان پنهان و عمیق‌اند که عملاً اختیاری بر آن‌ها نداریم. به همین خاطر روانشناسان این رفتار را در دسته‌ی خطاهای ادراکی دسته‌بندی می‌کنند و به آن سوگیری شناختی می‌گویند. در طول سال‌های اخیر انواع مختلفی از این خطاهای سوگیری شناخته‌شده که نشان می‌دهد بخش بسیار زیادی از کنش‌های روزمره‌مان از همین خطا ریشه می‌گیرد؛ برای مثال احساس خوب یا بدی که نسبت به آدم‌های اطرافمان داریم، یا اعتقادات و نفرت‌هایمان تا حد زیادی ناشی از همین سوگیری‌هاست.

منابع زیادی در مورد این موضوع تألیف شده که تلاش کرده‌اند آن را تشریح کنند. یکی از آثار مفید در این زمینه، کتاب ذهن فریبکار من نوشته‌ی حسین حسینی پناه است. این اثر ابتدا سعی کرده مفهوم ادراک انسانی را تعریف کند و خطاهای ادراکی را توضیح دهد. نویسنده‌ی کتاب در ادامه به یکی از رایج‌ترین خطاهای ادراکی یعنی، سوگیری شناختی می‌پردازد و آن را با زبانی ساده شرح می‌دهد.

ما هرروز در معرض داده‌های زیادی قرار داریم. انسان به‌عنوان موجودی اجتماعی همیشه با جامعه و آدم‌ها در تعامل است و از آن‌ها اطلاعات می‌گیرد. در این وضعیت، طبیعتاً همیشه احتمال فریب خوردن و گمراه شدن وجود دارد. یکی از مکانیسم‌های دفاعی ما در برابر این پدیده آگاهی و هوشیاری است. اما با تمام تلاشی که می‌کنیم باز هم گاهی گول می‌خوریم و به اشتباه می‌افتیم. روانشناسان معتقدند این اتفاق به خاطر تأثیر ناخودآگاه است. به‌عبارت‌دیگر، این خطاهای سوگیری هستند که باعث می‌شوند خودآگاهمان دچار اختلال شود و درنهایت، علیرغم تمام تلاش‌مان، رفتار نادرستی بروز دهیم. درواقع می‌توان گفت ما خودمان تصمیم می‌گیریم که فریب بخوریم. اما این تصمیم چنان مسیر پیچیده‌ای را طی می‌کند که نمی‌توانیم تشخیصش دهیم و مانع از وقوعش شویم. به همین خاطر، روانشناسان خطاهای سوگیری را اشتباهات نظام‌مند ذهن می‌دانند. به‌زعم آن‌ها قضاوت‌ها، باورها، گرایش‌ها و نگرش‌های انسانی تا حد زیادی تحت تأثیر همین پدیده هستند. ازآنجایی‌که این رفتار روی زندگی و فعالیت‌های حرفه‌ای و تعاملات ما اثر می‌گذارند، هرگز نمی‌توان نادیده‌شان گرفت و از کنارشان گذشت. رها کردن این وضعیت می‌تواند تبعات سختی برای فرد و جامعه داشته باشد. حسین حسینی پناه در کتاب ذهن فریبکار من به 140 خطای شناختی مهم و مرسوم انسان اشاره می‌کند و می‌کوشد ریشه‌ها و علل هر یک از آن‌ها را توضیح دهد. او در این کتاب ایده‌ها و راهکارهایی را پیشنهاد می‌کند که کمک می‌کنند بتوان در برابر این اشتباهات ایستادگی کرد و تأثیرشان را کاهش داد.

کتاب ذهن فریبکار من را انتشارات اریش به چاپ رسانده است.

کتاب ذهن فریبکار من برای چه کسانی مناسب است؟

اگر می‌خواهید با کارکردهای پیچیده‌ی ناخودآگاه ذهن‌تان آشنا شوید و دلیل برخی از رفتارهایتان را بدانید، این کتاب را مطالعه کنید.

در بخشی از کتاب ذهن فریبکار من: 140 سوگیری شناختی که ناخودآگاه دچار آن‌ها می‌شویم می‌خوانیم

برخلاف "احساس" که کاملاً تابعی از یک محرک است، "ادراک" به عوامل بسیار زیادی وابسته است. عوامل زیادی همچون سن، جنسیت، هیجان‌ها، یادگیری‌های قبلی، انتظارات، حالات انگیزشی، حالات مختلف عاطفی، اتخاذ تصمیم و اراده فرد و... بر ادراک تأثیر می‌گذارند. به همین دلیل ادراک ممکن است با خطا همراه باشد. ما اشیا و پدیده‌های اطراف خود را به آن صورتی که هستند درک نمی‌کنیم، بلکه برحسب نگرش‌های خود و اینکه آن‌ها چه موقعیتی داشته باشند و در چه زمانی در حوزه حواس ما ظاهر شوند، به‌صورت‌های مختلف درک می‌کنیم. درنتیجه، وقتی که ادراک ما از اشیا و امور با واقعیت منطبق نباشد، دچار خطای ادراکی شده‌ایم. خطای ادراکی یک رفتار حسی یا ادراکی نادرست است، یعنی آنچه را که می‌بینیم یا می‌شنویم یا غیره با موقعیت حقیقی معین و مشخص مطابقت نمی‌کند. به‌عبارت دیگر، خطاهای ادراکی مواردی هستند که نشان می‌دهند ادراک ما انعکاس صحیح واقعیت خارجی نیست. برای مثال، وقتی یک شخص مدادی را مشاهده کند که قسمتی از آن درون یک لیوان آب قرار گرفته است، ممکن است تصور کند که مداد شکسته یا خم شده است. در این صورت دچار خطای ادراکی شده است.

باید توجه داشت که خطا با توهم تفاوت دارد. توهم با خطای ادراکی از این لحاظ که هر دو ادراک نادرست هستند، مشترک‌اند، اما با هم اختلافات اساسی دارند: خطای ادراکی در همه افراد یکسان است و همه مردم آن را تجربه کرده‌اند، حال آن‌که توهم در اشخاص مختلف یکسان نیست و عموماً افرادی که دارای افسردگی و اختلال روانی هستند یا افرادی که مواد‌مخدر یا الکل مصرف می‌کنند، توهم را تجربه می‌کنند.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
فصل 1: عقلانیت و آگاهی آلوده به توهم
فصل 2: خطاهای ادراکی
فصل 3: سوگیری‌های شناختی
فصل 4: معرفی خطاها و سوگیری‌های شناختی
نمایه
منابع