معرفی و دانلود کتاب رویکردهای سیاسی در نقد ادبی

معرفی کتاب رویکردهای سیاسی در نقد ادبی

کتاب رویکردهای سیاسی در نقد ادبی نوشته‌ی ناصر مطلب زاده، نشان می‌دهد که نقد سیاسی تنها شامل آثار فاخر ادبی نمی‌شود، بلکه هر حوزه‌ای از فرهنگ که به زندگی انسان سمت و سوی سیاسی می‌بخشد، می‌تواند هدف نقد سیاسی باشد.

در اوایل کتاب به خاطر کلیدی بودن مفهوم فرهنگ، به جایگاه «فرهنگ» در دوران جدید و به معانی و مفاهیم متعدد آن پرداخته می‌شود. فرهنگ به عنوان بستری فرا رونده و از نظر مفهومی غامض که در آن ادبیات و «امر سیاسی» با هم مکالمه می‌کنند، به بحث گذاشته می‌شود.

از سوی دیگر شاید یکی از کلیدی‌ترین مفاهیمی که نقد سیاسی بدون تبیین معنا و مفهوم آن راه به جایی نمی‌برد، «ایدئولوژی» است؛ از‌ این رو، سعی شده است به تبیین کارکرد آن نیز پرداخته شود. کتاب سپس به برخی از عمده‌ترین نقدهای سیاسی یعنی رویکرد‌های مارکسیستی، پسا‌استعماری، مطالعات فرهنگی و فمینیستی می‌پردازد.

رویکردهای نقد ادبی بسیار متعدداند و می‌توان آن‌ها را در دسته‌های متنوعی قرار داد. یکی از روش‌های آن این است، که نشان دهیم کاربرد کدام رویکرد در خوانش متن ادبی، سرانجام با «امر سیاسی» خارج از متن، نسبتی برقرار می‌کند. ناگفته نماند در تاریخ نقد ادبی، هر خوانشی را می‌توان به نوعی سیاسی قلمداد کرد.

رویکرد فرمالیستی نیز که به دنیای واقعی خارج از متن بی‌علاقه و بی‌اعتنا است، به این معنا که از نظر سیاسی محافظه‌کار و خواهان وضع موجود است، اما برخی رویکردها آشکارا سیاسی و تحول خواه‌اند. هر نقشی در نقد ادبی، اگر به یک رمان، شعر یا نمایشنامه، خوانشی را اعمال کند که نتیجه آن با «امر سیاسی» بیرون از متن باشد، عنوان نقد سیاسی خواهد گرفت.

این جمله را می‌توان دقیق‌تر هم گفت: هر خوانشی از متن ادبی که حاصل آن مشارکت در «تغییر» دنیای واقعی از گذر تولید آگاهی سیاسی در خوانندۀ متن باشد، می‌تواند خوانشی سیاسی قلمداد شود. این کتاب به برخی از این نقدها که آشکارا چنین دستور کاری دارند پرداخته است.

مطالعه‌ی این کتاب برای کسانی که به نقدهای ادبی و هم چنین نقدهای سیاسی علاقه‌مند می‌باشند بسیار جذاب است و هم‌چنین این کتاب به عنوان آموزش نقد ادبی هم کاربرد دارد.

در بخشی از کتاب رویکردهای سیاسی در نقد ادبی می‌خوانیم:

واژه‌های «ایدئولوژی» و «هژمونی» در رویکردهای نقد ادبی، غالباً در نقد مارکسیستی استفاده می‌شوند، ولی واژه‌های کلیدی دیگری هم مانند «زیربنا» و «روبنا» وجود دارد. تقریباً بیشتر منتقدان مارکسیست در تعریف این دو واژه توافق دارند، ولی نکته بسیار مهم، اختلاف مارکسیست‌ها در روابط بین آن دو است. به عبارت روشن‌تر مارکسیست‌ها در میزان تبعیت «روبنا» از «زیربنا» با یکدیگر اختلاف دارند. به عنوان مثال مارکس خودش برای هنر و ادبیات حاشیه‌ای در نظر گرفته بود که تا حدی مستقل از زیربنا بود. از نظر او هنر و ادبیات لزوماً بازتاب بلافصل مناسبات اقتصادی، شیوه تولید و روابط طبقاتی نیستند.

در حالی‌ که مارکسیسم ارتدوکس به یک رابطه مستقیم علّی معلّولی میان شیوه تولید و روابط طبقاتی از یک سو و فرهنگ و ادبیات از سوی دیگر باور دارد. این رویکرد، نویسنده را تابعی صرف از شرایط و مناسبات اقتصادی طبقه خودش ارزیابی می‌کند. مارکسیست‌ها در یک موضوع دیگر با هم اختلاف دارند و آن این‌که تا چه میزان می‌توان خود را از تأثیر فراگیر ایدئولوژی رها ساخت. در مقابل، تقریباً تمامی آنان در یک نکته با هم توافق دارند و آن این‌که یک اثر ادبی نمی‌تواند کاملاً از ارجاعات اجتماعی تهی باشد و نویسندگان نمی‌توانند طبقه اجتماعی خودشان و ایدئولوژی مسلط را در نوشتن خود لحاظ نکنند؛ بنابراین، ایدئولوژی و طبقه اجتماعی نویسنده بخشی از متن خواهد بود.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
فصل یکم: جایگاه فرهنگ و ایدئولوژی در دوران جدید
نگاهی به آرای متیو آرنولد
ایدئولوژی و ادبیات
هژمونی (سیادت) آنتونیوگرامشی
فصل دوم: رویکرد مارکسیستی
غایت نقد مارکسیستی
فصل سوم: رویکرد پسااستعماری
ادبیات انگلیسی یا ادبیات در زبان انگلیسی
غایت نقد پسااستعماری
خوانش پسااستعماری متن
ادوارد سعید (2004-1935)
گایاتری چاکراورتی اسپیوک (متولد 1942)
اسپیوک و خوانش انتقادی از ادبیات کلاسیک انگلیس
فصل چهارم: رویکرد مطالعات فرهنگی
مکتب فرانکفورت
فرهنگ به مثابه مقاومت
فصل پنجم: مطالعات فرهنگی و زندگی روزمره
«زندگی روزمره» و نظریه‌پردازی انتقادی
فصل ششم: رویکرد فمینیستی
نقد فمینیستی از آغاز
خوانش مقاوم
کتابنامه