معرفی و دانلود کتاب علوم اجتماعی نیندیشیدنی: محدودیت‌های پارادایم‌های قرن نوزدهمی

معرفی کتاب علوم اجتماعی نیندیشیدنی: محدودیت‌های پارادایم‌های قرن نوزدهمی

امانوئل والرشتاین در اثر انتقادی خود، کتاب علوم اجتماعی نیندیشیدنی، ضمن بررسی میراث علوم اجتماعی قرن نوزدهم و نقد پیش‌فرض‌ها و شالوده‌های اصلی آن، مخاطبانش را به بازاندیشی در مبانی فکری علوم اجتماعی گذشته دعوت کرده و تفکرات برخی از کلیدی‌ترین اندیشمندان این دوران، یعنی مارکس و برودل را به چالش می‌کشد. دریافت نگرشی نوین نسبت به موضوعات اساسی جامعه‌شناسی، ارزشمندترین دستاورد مطالعه‌ی این کتاب خواندنی خواهد بود.

درباره‌ی کتاب علوم اجتماعی نیندیشیدنی

امانوئل والرشتاین (Immanuel Wallerstein) با نگارش کتاب علوم اجتماعی نیندیشیدنی (Unthinking social science) در تلاش بوده تا ردپای نظام سرمایه‌داری مدرن را در دل تاریخ بررسی کرده و نحوه‌ی پیدایش دولت‌‌ملت‌ها، علوم نوین، همین‌طور ایده‌ها و جنبش‌های اخیر اجتماعی را تحلیل کند. البته این نگرش و رویکرد والرشتاین نسبت به موضوعات اجتماعی-تاریخی تازگی ندارد و پیش از این نیز در برخی از آثار انتقادی و کتاب‌های اجتماعی دوران پست‌مدرن نیز دیده شده است. نویسنده در حقیقت با اتخاذ چنین رویکردی به دنبال تبارشناسی نظام سرمایه‌داری در عصر مدرن است و در این راه از اندیشه‌ها و آراء اجتماعی-سیاسی فوکو نیز تأثیر بسیاری پذیرفته.

شش بخش کلی، تمامی مطالب این اثر را در خود جای داده‌اند. در بخش اول، نحوه‌ی شکل‌گیری علوم اجتماعی، گسترش آن و تشکیل شاخه‌ها و گرایش‌های متنوع آن مورد بررسی قرار می‌گیرند. انقلاب فرانسه و تأثیرات آن بر جریان‌های سیاسی-اجتماعی تاریخ، همچنین شرح بحران‌های مرتبط با اقتصاد‌ و تحول ایدئولوژی‌ها و جنبش‌های اجتماعی، در همین بخش ارائه می‌شوند‌. در بخش دوم به تشریح مفهوم توسعه و مصادیق آن در طول تاریخ اشاره شده. به‌طور مثال، انقلاب صنعتی با توجه به مفهوم توسعه تحلیل می‌شود. همینطور نظریات اقتصادی پیرامون موضوع توسعه، ابعاد اجتماعی این مفهوم در نظام جهانی، ارتباط میان نژادپرستی با توسعه‌نیافتگی، باورهای دروغین در زمینه‌ی توسعه و... مباحث دیگر این بخش را تشکیل می‌دهند.

زمان و فضا دو موضوع اصلی بخش سوم محسوب می‌شوند؛ بخشی که ابداع واقعیت‌های زمان و فضا را برای مخاطبان تحلیل خواهد کرد. بخش چهارم گریزی به اندیشه‌های مارکس می‌زند و می‌کوشد سیمای متفاوتی را از تفکرات وی عرضه کند. ارتباط میان مارکس و مفهوم توسعه‌نیافتگی، همین‌طور بررسی مارکسیسم در مقام یک آرمان‌شهر، در این بخش مطرح می‌شوند. تفکرات برودل و ایده‌های او در زمینه‌ی سرمایه‌داری، بخش پنجم کتاب علوم اجتماعی نیندیشیدنی را به خود اختصاص داده. بخش ششم به تحلیل نظام‌های جهانی پرداخته و همچنین نظام‌های تاریخی و پارادایم‌ها را نیز به بوته‌ی نقد و بررسی برده. طرح نظریه‌ی تاریخ اقتصادی به‌جای نظریه‌ی اقتصادی موضوع دیگر این بخش به شمار می‌رود. نویسنده در فصل ششم قصد دارد بازخوانی متفاوت و تازه‌ای از مهم‌ترین مباحث تاریخی-اجتماعی به دست دهد.

نوگرایی امانوئل والرشتاین در بیان مطالب و دیدگاه موشکافانه‌ی او در جرح و بررسی جریان‌های اجتماعی، سخنان پرمعنا اما کمی پیچیده‌ی وی و شباهت بینش او به جهان‌بینی فوکو در این اثر، از مشخصه‌های این کتاب ارزشمند برشمرده می‌شوند. کتابی که پیش رو دارید آمیزه‌ای از جامعه‌شناسی، تاریخ و سیاست را به خوانندگان ارائه می‌کند.

نسخه‌ی فارسی کتاب علوم اجتماعی نیندیشیدنی با برگردان احمد نادری و به‌همت نشر ترجمان علوم انسانی منتشر شده است. کتاب حاضر به‌عنوان یکی از آثار مجموعه کتاب‌های ترجمان علوم اجتماعی به چاپ رسیده.

نکوداشت‌‌های کتاب علوم اجتماعی نیندیشیدنی

• کتاب‌های والرشتاین همیشه خواندنی و رضایت‌بخش و ژرف‌نگرانه هستند. او را می‌توان یک محقق حقیقی دانست. (مایکل مان، مجله‌‌ی جامعه‌شناسی بریتانیا)

• تأثیر آثار والرشتاین بر جامعه‌شناسی تاریخی کاملاً مشهود است. یکی از دشوارترین کارها هنگام مطالعه‌ی آثار او این است که باید پدیده‌های اجتماعی را در گسترده‌ترین صورت خودشان بررسی کنیم و البته این کار را با حفظ تعهد به عقلانیت ماهوی و همچنین ترویج تغییرات اجتماعی به انجام برسانیم. (دیوید جری)

• موضوع کتاب علوم اجتماعی نیندیشیدنی دانشی است که ما تولید می‌کنیم. والرشتاین نشان می‌دهد پارادایم‌هایی که مدام با آن‌ها در ارتباط هستیم، به محدودیت‌هایی اساسی برای درکی جامع از جهان اجتماعی‌مان تبدیل می‌شوند. با این اوصاف، زمان آن رسیده که به فکر جایگزینی برای آن‌ها باشیم. کتاب حاضر تحلیل‌های جامعه‌شناختی والرشتاین را دربرمی‌گیرد. (سالنامه‌ی انجمن جغرافی‌دانان آمریکایی)

• کتاب علوم اجتماعی نیندیشیدنی دیدگاه روشنی را به ما عرضه می‌کند. والرشتاین از یک استدلال جهانی-تاریخی بهره می‌برد و از این طریق، پیدایش ایدئولوژی‌های «مدرن» در علوم اجتماعی را به تکاپوهای نظام جهانی در قرون هجدهم و نوزدهم پیوند می‌زند. (دیوید ا. اسمیت)

• کتابی بسیار مهم، نوشته‌ی یکی از بزرگ‌ترین غول‌های نظریه‌پردازی اجتماعی! ترکیبی از تاریخ و جامعه‌شناسی. (جنت ابو لغد، نویسنده)

کتاب علوم اجتماعی نیندیشیدنی برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی اثر حاضر به علاقه‌مندان کتاب‌های جامعه‌شناختی، همچنین دانشجویان و دانش‌پژوهان رشته‌ی جامعه‌شناسی توصیه می‌شود.

در بخشی از کتاب علوم اجتماعی نیندیشیدنی: محدودیت‌های پارادایم‌های قرن نوزدهمی می‌خوانیم

در آغاز، کلمه‌ها وجود داشتند و کلمه‌ها با خدایان بودند، و کلمه‌ها خدایان بودند. ملت‌های زیادی وجود داشتند و هر کدام خدایانِ خود را داشتند. این امر، همچنان صادق است؛ جز این‌که سنت‌های مذهبی «غربی» تنوع مهمی در این مسئله پدید آورده‌اند: اول این‌که فراوانی خدایان در این سنت با خدای یگانه‌ که خدای همه‌ی جهان بود‌ جایگزین شد. تنها نسخه‌ی باقی‌مانده از اولین مرحله‌ی تغییر به یکتاپرستی، یهودیت است. یهودیت ترتیبی داد که ایده‌ی یک خدا برای همه، با ایده‌ی «قوم برگزیده» ترکیب شود. این ترکیب از جهانی‌بودنِ خدای یگانه‌ی یهودی جلوگیری کرد، اما همچنین از نگذاشت ناخوانده بماند.

یکتاپرستی یهودی با دو نسخه‌ی دیگر دنبال شد: مسیحیت و اسلام که این دو دین اخیر، ایده‌ی قوم برگزیده را حذف کردند. با وجود این، منطق این حذف این بود که دیگر مانعی بر سر راه ادعاهای جهان‌شمول وجود نداشت. این امر به طور قطع، به این معنا بود که این دو مذهب‌هایی بودند که مردم به آن‌ها می‌گرویدند؛ البته این‌طور شد و موفقیت چشم‌گیری در هر‌ یک از این دو به دست آمد؛ هرچند این موفقیت کامل نبود. الگوی مذهبی قاره‌ی آفریقا در قرن بیستم سند خوبی است برای این موفقیت نسبی و نه کامل. همان‌طور که می‌دانیم، ظهور اقتصاد جهانی سرمایه‌داری‌ ‌که نخست در منطقه‌ی مسیحی جهان اتفاق افتاد‌ ‌همراه بود با فرایند «سکولاریزاسیون». در این فرایند، شکلی سکولارتر از اصل عمومیت و جهان‌شمولی‌ ‌که در مفاهیم حقیقت علمی و پیش‌رفت تکنولوژیکی تجسم یافته بود‌ تا ‌حدودی جای‌گزینِ گرویدن به دین مسیحیت و خدای جهانی‌اش گردید. نتیجه‌ی این سنت، بعدها ایجاد مارکسیسم بود که یکی از گونه‌های مهم چنین نمودی از حقیقت جهانی بود.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه‌ی مترجم
مقدمه‌ی نویسنده
بخش اول: علوم اجتماعی از پیدایش تا انشعاب
1: انقلاب فرانسه، رخ‌دادی جهان تاریخی
2: بحران‌ها: اقتصاد جهانی، جنبش‌ها و ایدئولوژی‌ها
بخش دوم: مفهوم توسعه
3: انقلاب صنعتی به کام چه کسی؟
4: نظریه‌های اقتصادی و ناهم‌خوانی‌های تاریخیِ توسعه
5: توسعه‌ی اجتماعی یا توسعه‌ی نظام جهانی؟
6: میراث میردال: نژادپرستی و توسعه‌نیافتگی به‌عنوان یک معضل
7: توسعه: راهنما یا خیال باطل؟
بخش سوم: مفاهیم زمان و فضا
8: بحثی در معرفت‌شناسی؛ آفریقا چیست؟
9: آیا هند وجود دارد؟
10: ابداع واقعیت‌های زمان‌ ‌فضا: به‌سوی فهمی از نظام تاریخی‌مان
بخش چهارم: بازبینی مارکس
11: مارکس و توسعه‌نیافتگی
12: مارکسیسم به‌مثابه‌ی آرمان‌شهر ایدئولوژی‌های در حال تکامل
بخش پنجم: بازبینی برودل
13: فرناند برودل، تاریخ‌دان و «مرد [تاریخ] دوْری»
14: سرمایه‌داری: دشمن بازار؟
15: نظریه‌ی برودل درباره‌ی سرمایه‌داری یا همه‌ چیز وارونه است
16: فراسوی آنال؟
بخش ششم: تحلیل نظام‌های جهانی به‌مثابه‌ی موضوعی نیندیشیدنی
17: نظام‌های تاریخی به‌مثابه‌ی نظام‌هایی پیچیده
18: فراخوانی برای بحث درباره‌ی پارادایم
19: نظریه‌ی تاریخ اقتصادی به جای نظریه‌ی اقتصادی؟
20: تحلیل نظام‌های جهانی: مرحلۀ دوم
منابع
نمایه