معرفی و دانلود کتاب منظومه‌های کهن عاشقانه: از آغاز تا قرن ششم

معرفی کتاب منظومه‌های کهن عاشقانه: از آغاز تا قرن ششم

برای این‌که برخی از مهم‌ترین و البته ماندگارترین آثار عاشقانه‌‌ و کلاسیک ادبیات فارسی را بیشتر بشناسید، خواندن کتاب منظومه‌های کهن عاشقانه، به قلم سید مرتضی میرهاشمی انتخاب هوشمندانه‌ای خواهد بود. نویسنده در این اثر، ضمن معرفی برخی از منظومه‌ها و داستان‌های منظوم عاشقانه‌ی فارسی، شخصیت‌های کلیدی، مشخصات زبانی و ارزش‌های ادبی آن‌ها را نیز برایتان توضیح می‌دهد. سادگی زبان از ویژگی‌های قابل‌توجه این کتاب به‌شمار می‌رود.

درباره‌ی کتاب منظومه‌های کهن عاشقانه

از همان نخستین ادوار شعر فارسی، سخن‌سرایان ایرانی در تلاش بوده‌اند تا در آثار خود به مضامین متنوعی نظر داشته باشند و در زمینه‌ی درون‌مایه‌های گوناگون طبع‌آزمایی کنند. در این میان، عشق از مضامین پرطرفدار میان شاعران پارسی‌گوی بوده که به ‌صورت‌های مختلف در کلام آن‌ها جلوه‌گری کرده است. جالب اینجاست که حتی توانسته با انواع گوناگون ادبی از جمله، ادبیات حماسی هم دم‌خور شود و آثار درخشانی را به ادب فارسی عرضه کند. برای آشنایی بیشتر با این مضمون و نحوه‌ی حضور و بروز آن در آثار ادبی، پیشنهاد می‌کنیم با کتاب منظومه‌های کهن عاشقانه، اثر سید مرتضی میرهاشمی همراه شوید تا تصویری کلی اما دقیق از شعر عاشقانه در دوران قرون سوم تا ششم هجری به دست بیاورید.

مطالب کتاب پیش‌رو در هفت بخش تنظیم شده‌اند و هر کدام به گوشه‌ای از مضامین عاشقانه در آثار ادبی اشاره دارند. نویسنده پس از پیشگفتاری که در ابتدای کتاب به مخاطبان عرضه کرده، در بخش اول به سراغ شاهنامه‌ی فردوسی رفته و داستان‌های غنایی آن را بررسی کرده است. داستان‌های زال و رودابه، بیژن و منیژه، همچنین گشتاسب و کتایون در این بخش بررسی شده‌اند. نویسنده در عین حال که چکیده‌ای از ماجرای عاشقانه‌ی این شخصیت‌ها ارائه کرده، برخی از اتفاقات محوری این داستان‌ها را نیز زیر ذره‌بین برده تا تحلیل جامعی را از چنین داستان‌هایی به مخاطبان عرضه کند. سید مرتضی میرهاشمی در همین بخش، مشخصه‌های زبانی و بلاغی این اثر را برشمرده و برخی از وقایع مطرح‌شده در آن را برای مخاطبان تشریح کرده است.

در بخش دوم کتاب، منظومه‌ی وامق و عذرا معرفی و بررسی شده است. خلاصه‌ای از متن داستان، شخصیت‌های محوری آن و چند نکته‌ی مهم در مورد این منظومه در همین بخش مطرح شده‌اند. در بخش سوم کتاب منظومه‌های کهن عاشقانه، داستان ورقه و گلشاه، همچنین شیوه‌ی داستان‌سرایی عیوقی در این اثر موشکافی شده‌اند. سید مرتضی میرهاشمی علاوه‌بر معرفی پیرنگ داستان و شخصیت‌های آن، ویژگی‌های زبانی و ادبی آن را نیز برای خوانندگان تحلیل کرده است. همچنین به‌طور موردی برخی از مهم‌ترین ماجراهایی را که در این منظومه شرح داده‌ شده‌اند، به‌دقت تشریح کرده. لازم است همین‌جا به یک نکته اشاره کنیم. خواندن کتاب حاضر افزون‌بر این‌که اطلاعات سودمندی را در زمینه‌ی ادبیات غنایی در اختیارتان قرار می‌دهد، موجب می‌شود با برخی از مهم‌ترین آثار ادب کلاسیک ایران نیز آشنا شوید و نکات فراوانی را در رابطه با محتوا و ارزش ادبی آن‌ها فرابگیرید.

بخش چهارم کتاب به منظومه‌ی ویس و رامین اشاره دارد. همچنین طرح کلی داستان، مشخصه‌های بارز آن و شخصیت‌هایش را واکاوی کرده است. در ادامه، به بخش‌هایی از داستان، از جمله ماجرای زاده شدن ویس، عاشق شدن ویس و رامین، برپایی جشن عروسی، نامه‌های ویس به رامین، به پادشاهی رسیدن رامین و زندگی‌اش با ویس و... پرداخته شده است.

شاید هیچ داستان عاشقانه‌ای به اندازه‌ی شیرین و خسرو برای فارسی‌زبانان شناخته‌شده نباشد. بخش پنجم کتاب فرصتی را در اختیار مخاطبان قرار خواهد داد تا این منظومه را به روش متفاوتی بررسی کنند و با نگاه دیگری مورد حلاجی قرار دهند. مؤلف بعد از این‌که ماجرای کلی این داستان و شخصیت‌های اصلی آن را معرفی کرده، سعی داشته تا شخصیت شیرین را از نظر نظامی، سراینده‌ی این اثر، نشان بدهد. در ادامه، ویژگی‌های زبانی این داستان را بررسی کرده و بخش‌هایی از داستان را به‌طور جزئی تجزیه و تحلیل کرده است. افرادی که پیش از این، منظومه‌ی خسرو و شیرین را مطالعه کرده باشند می‌دانند این داستان، درون خود داستان عاشقانه‌ی دیگری نیز دارد که حاصل دلدادگی فرهاد به شیرین است. نویسنده نیز از این نکته غافل نبوده و قسمت‌هایی از بخش پنجم را به این موضوع اختصاص داده است.

لیلی و مجنون و عشق آن‌ها در ششمین بخش کتاب مورد بررسی قرار گرفته‌اند. نویسنده این بار هم به سراغ شخصیت‌های داستان رفته و اطلاعات مهمی را در مورد آن‌ها بیان کرده است. ماجراهایی از دلدادگی مجنون به لیلی و مسیر پرپیچ‌وخمی که سرنوشت برای این دو عاشق در نظر گرفته بود، در همین بخش مورد کنکاش قرار گرفته‌اند. منظومه‌ی هفت‌ پیکر، در بخش هفتم کتاب منظومه‌های کهن عاشقانه مورد توجه بوده است. به کمک مطالب این بخش، داستان‌های فرعی هفت پیکر را خواهید شناخت. همچنین با داستان اصلی آن که درباره‌ی قهرمانی به نام بهرام گور است بیشتر آشنا خواهید شد. سایر شخصیت‌های داستان اصلی و شخصیت‌های داستان‌های فرعی این منظومه نیز تک‌به‌تک بررسی شده‌اند.

در کل، اگر اهل ادبیات هستید و می‌خواهید منظومه‌های عاشقانه‌ی کلاسیک را به‌طور ویژه مورد بحث و بررسی قرار دهید یا این‌که صرفاً به‌عنوان مخاطب عام می‌خواهید با گوشه‌ای از مشهورترین آثار ادب غنایی فارسی بیشتر آشنا شوید، خواندن کتاب منظومه‌های کهن عاشقانه و همراه شدن با توضیحات دقیق و مبسوط سید مرتضی میرهاشمی را از دست ندهید. انتشارات چشمه، چاپ و نشر این کتاب حوزه‌ی نقد ادبی را به عهده داشته است.

کتاب منظومه‌های کهن عاشقانه برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندانِ ادبیات فارسی، پژوهشگران حوزه‌ی ادبیات کهن و تمامی مخاطبانی که به مطالعه در زمینه‌ی ادبیات کلاسیک فارسی علاقه‌مندند، حتماً خواندن کتاب منظومه‌های کهن عاشقانه را در اسرع وقت آغاز کنند.

در بخشی از کتاب منظومه‌های کهن عاشقانه: از آغاز تا قرن ششم می‌خوانیم

عروسى دید چون ماهى مهیّا
که باشد جاى آن مه بر ثریا
نه ماه آیینه سیماب داده
چو ماه نخشب از سیماب زاده
در آب نیلگون چون گل نشسته
پرندى نیلگون تا ناف بسته
همه چشمه ز جسم آن گل‌اندام
گل بادام و در گل مغز بادام
ز هر سو شاخ گیسو شانه مى‌کرد
بنفشه بر سر گل دانه مى‌کرد
چو گنجى بود گنجش کیمیاسنج
به بازى زلف او چون مار بر گنج

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
بخش اول: داستان‌هاى غنایى شاهنامه
سرآغاز
چکیده داستان زال و رودابه
شخصیت‌هاى داستان
داستان زال و رودابه
رسیدن زال نزد منوچهر
چکیده داستان بیژن و منیژه
شخصیت‌هاى داستان
داستان بیژن و منیژه
چکیده داستان گشتاسب و کتایون
شخصیت‌هاى داستان
داستان گشتاسب و کتایون
بخش دوم: منظومه داستانى وامق و عذرا
سرآغاز
چکیده داستان وامق و عذرا
شخصیت‌هاى داستان
چند نکته درباره منظومه وامق و عذرا
داستان وامق و عذرا
بخش سوم: منظومه داستانى ورقه و گلشاه
سرآغاز
چکیده داستان
شیوه داستان‌سرایى عیوقى
شخصیت‌هاى داستان
بعضى ویژگى‌هاى زبانى و ادبى ورقه و گلشاه
سخن آخر
داستان ورقه و گلشاه
آغاز دلدادگى ورقه و گلشاه
ربوده شدن گلشاه به وسیله ربیع‌بن عدنان از قبیله بنى ضبّه
شعر گفتن ورقه در هجر گلشاه
رفتن لشکر بنى شیبه به قبیله بنى‌ضبّه و رهایى گلشاه
رفتن ورقه به یمن و کمک گرفتن از خال خود براى ازدواج با گلشاه
رفتن شاه شام به قبیله بنى شیبه براى خواستارى گلشاه
بردن گلشاه به شام
بازگشتن ورقه به قبیله بنى شیبه
شعر ورقه در هجر گلشاه
آگاهى ورقه از حقیقت حال گلشاه و رفتن به شام براى دیدن او
بازگشت ورقه از نزد گلشاه و شاه شام و مرگ او
شعر گفتن گلشاه
رفتن شاه شام و گلشاه بر سر گور ورقه و از دنیا رفتن گلشاه
انجام کار ورقه و گلشاه
بخش چهارم: منظومه داستانى ویس و رامین
سرآغاز
تأملى در منظومه ویس و رامین
چکیده داستان
ویس و رامین چگونه داستانى است؟
شخصیت‌هاى داستان
چند نکته درباره سبک ویس و رامین
داستان ویس و رامین
شاه موبد و شهرو در محفل بزم
زادن ویس و سپردن او به دایه
نامه نوشتن دایه نزد شهرو و کس فرستادن شهرو به طلب ویس
آمدن زرد برادر شاه‌موبد با نامه شاه براى خواستارى ویس
بازگشتن زرد نزد موبد و بیان پاسخ تند ویس
لشکرکشى شاه‌موبد و نبرد او با ویرو برادر ویس
دیدن رامین ویس را و عاشق شدن بر وى
رسیدن شاه موبد به مرو و برپایى جشن عروسى
به غایت رسیدن عشق رامین به ویس و یارى خواستن از دایه
دیدار ویس و رامین
آگاه شدن شاه موبد از کار ویس و رامین
گفت‌وگوى شاه‌موبد با ویس و خشمگین شدن وى از گفته‌هاى ویس
آگاه شدن موبد از رفتن رامین نزد ویس
گریختن ویس و رامین از مرو و گردیدن شاه موبد در طلب ویس
نامه نوشتن رامین به مادر و آگاه شدن شاه موبد از حال وى
بازآمدن ویس و رامین به مرو
رفتن رامین به دژ اشکفت نزد ویس
بزم ساختن موبد در باغ و سرود گفتن رامشگر گوسان
بِهْ‌گوى و نصیحت کردن رامین
شاه موبد و اندرزنمودن ویس
رفتن رامین به گوراب و عاشق شدن بر گل
بیمار شدن ویس از فراق رامین
ده نامه از ویس به رامین
سیر شدن رامین از گل و یاد کردن عهد ویس
رسیدن رامین به مرو نزد ویس و برخورد تند ویس با وى
پشیمان شدن ویس از رفتار خود با رامین
رفتن رامین به کهندز و ربودن گنج‌هاى شاه‌موبد
آگاه شدن موبد از گنج بردن رامین و ویس
فرجام کار شاه‌موبد
نشستن رامین بر تخت شاهى و زندگى خوش او با ویس
انجام کار ویس و رامین
بخش پنجم: منظومه داستانى خسرو و شیرین
سرآغاز
چکیده داستان
شخصیت‌هاى داستان
شیرین از نگاه نظامى
ویژگى‌هاى زبانى خسرو و شیرین
ویژگى‌هاى بلاغى و ادبى خسرو و شیرین
داستان خسرو و شیرین
زادن خسرو و پرورش او
سخن گفتن شاپور از شیرین نزد خسرو
رفتن شیرین در طلب خسرو به مداین به اشاره شاپور
رسیدن شیرین به مداین
رفتن خسرو به ارمن
باز آمدن شیرین نزد مهین‌بانو
قیام بهرام چوبین و گریختن خسرو از وى و دیدار خسرو و شیرین
افسانه گفتن خسرو و شیرین و شاپور و دختران
افسانه گفتن فرنگیس
افسانه گفتن سهیل
افسانه گفتن عجب‌نوش
افسانه گفتن خسرو
جنگ خسرو با بهرام چوبین
مرگ مهین‌بانو و بى‌اعتنایى شیرین به پادشاهى
خواهش خسرو از همسرش مریم براى بردن شیرین به قصر
رفتن شاپور نزد شیرین و عتاب شیرین با او
آغاز عشق فرهاد
چاره‌اندیشى خسرو در کار فرهاد و مناظره با او
پایان کار فرهاد و تأثر شیرین
تعزیت‌نامه خسرو به شیرین به جهت مرگ فرهاد
تعزیت‌نامه شیرین به خسرو بر مرگ مریم
وصف شکر اصفهانى و عشق خسرو به او
تنهایى شیرین و نیایش او با پروردگار
رفتن خسرو به سوى قصر شیرین و گفت‌وگوى خسرو و شیرین
بازگشتن خسرو با حالتى نومیدانه از نزد شیرین
پشیمان شدن شیرین از رفتن خسرو و روانه شدن در پى او
غزل‌سرایى نکیسا و باربد از زبان شیرین و خسرو
پیوند زناشویى خسرو و شیرین
پایان کار خسرو و شیرین
بخش ششم: منظومه داستانى لیلى و مجنون
سرآغاز
چکیده داستان
شخصیت‌هاى داستان
آخرین سخن
داستان لیلى و مجنون
آغاز دلدادگى
خواستارى پدر مجنون لیلى را براى فرزند
بردن پدر مجنون فرزند را به خانه کعبه
احوال لیلى در دورى از مجنون
رسیدن نوفل به مجنون
دادن پدر لیلى دختر را به ابن‌سلام
رفتن پدر مجنون به دیدن فرزند
نیایش مجنون به درگاه یزدان
نامه لیلى به مجنون
آمدن سلیم عامرى خال مجنون به دیدن او
خواندن لیلى مجنون را
آشنا شدن سلام بغدادى با مجنون
لیلى در بستر مرگ
انجام کار مجنون
بخش هفتم: منظومه داستانى هفت‌پیکر
سرآغاز
داستان‌هاى فرعى هفت‌پیکر
چکیده داستان اصلى (داستان بهرام گور)
چکیده داستان‌هاى فرعى هفت‌پیکر
شخصیت‌هاى داستان اصلى هفت‌پیکر (داستان بهرام گور)
شخصیت‌هاى داستان‌هاى فرعى هفت‌پیکر
ویژگى‌هاى زبانى و بلاغى هفت‌پیکر
داستان بهرام گور: بهرام و پرورش او در یمن
مرگ یزدگرد و چگونگى بر تخت نشستن بهرام
صفت بزم بهرام در زمستان و ساختن هفت گنبد
در چگونگى هفت گنبد
لشکرکشى دوباره خاقان به ایران
پایان کار بهرام و ناپدید شدن او در غار
واژه‌نامه‌ها
یادداشت‌ها
کتابنامه
نام کسان
نام جاها