معرفی و دانلود کتاب کمدی در تئاتر

معرفی کتاب کمدی در تئاتر

لئونارد جیمز پاتس در کتاب کمدی در تئاتر بررسی تاریخ‌شناسانه‌ای از کمدی در هنرهای دراماتیک به دست می‌دهد و در توضیحِ مطالبِ خود از نظریات ارسطو در فن شعر کمک می‌گیرد. این نویسنده با تمرکز بر روی آثارِ کمیک نمایشنامه‌نویسان انگلیسی همچون جرج برنارد شاو، عناصر و ریشه‌های کمدی را ردیابی می‌کند.

درباره‌ی کتاب کمدی در تئاتر

برای آنکه نگاهی دقیق‌تر به تئاتر داشته باشیم، لازم است دو گونه‌ی اصلیِ آن را بشناسیم؛ تراژدی و کمدی اصلی‌ترین ژانرهای تئاتری از زمانِ یونانِ باستان تا به امروز بوده‌اند. ارسطو برای اولین بار در کتاب فن شعر خود تعریف مدونی از این دو واژه به دست داده است. کتاب کمدی در تئاتر (Comedy) حاصل تلاش لئونارد جیمز پاتس (Leonard James Potts) برای بررسی جنبه‌ی تاریخ‌شناسانه‌ی ژانر کمدی است. او جایگاه کمدی را از زمان یونان باستان موشکافی می‌کند و به جنبه‌ها و وجوه مختلفِ آن نور می‌تاباند.

تمایز آشکار بین تراژدی و کمدی از یونان باستان سرچشمه می‌گیرد. تراژدی در یونان باستان همواره از جایگاه والاتری نسبت به کمدی برخوردار بود و شکل جدی‌تری از احساسات را نمایان می‌کرد. کمدی همیشه در رتبه‌ی دوم قرار می‌گرفت و برخلافِ تراژدی که شخصیت‌هایی از طبقه‌ی بالای اجتماع و اشراف‌زادگان نمایندگانش بودند، زندگیِ شخصیت‌هایی فرودست را به تصویر می‌کشید که تباهی و فرومایگی‌شان موجبات خنده‌ی تماشاگر را فراهم می‌آورد. یونانی‌ها تراژدی را برای بیان حیات ملی خود نابسنده دیدند و در گذر زمان نوعی قالب هنری مکمل را در جشنواره‌های دراماتیکشان گنجاندند. کمدی از نظر خاستگاه‌های ابتدایی خود به‌اندازه‌ی تراژدی دیرینه و ژرف است؛ اما بی‌حرمت‌تر از آن به‌حساب می‌آید و با کندی بیشتری توانست به پذیرش رسمی دست یابد.

لئونارد جیمز پاتس در ارائه‌ی تعاریف واژگان و اصطلاحات در کتاب کمدی در تئاتر، به فن شعر ارسطو، یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین منابع در باب درام و شعر رجوع می‌کند. ارسطو در تعریف مشهور خود از تراژدی آن را به درام محدود می‌کند، چون در روزگار او تراژدی نام شاخه‌ای از درام بوده. به زعم لئونارد جیمز پاتس معنای تراژدی امروزه متفاوت از زمان ارسطوست.

کتاب کمدی در تئاتر خنده را عملی پیش‌بینی‌ناپذیر و غیرقابل‌ اطمینان توصیف می‌کند که گستره‌ی آن از نعره یا جیغ عصبی تا بازدم ظریفی از سر مخالفت یا ناخشنودی، و از قهقهه‌ی بلند یک مغز تهی تا علامتی بی‌نهایت آرام از هم‌دردی یا تفاهم کامل را دربرمی‌گیرد. این کتاب این موضوع را که پایان کمدی باید خنده‌آور باشد، مورد تردید قرار می‌دهد. بسیاری از بزرگ‌ترین کمدی‌ها بیشتر تأثیری جدی و اندیشه‌ساز داشته و نتیجه‌گیری‌هایی بسیار گیج‌کننده به‌بار آورده‌اند؛ کمدی‌های والایی همچون طوفانِ شکسپیر و مردم‌گریز اثر مولیر، این خاصیت را دارند که در مرز کمدی و تراژدی معلق بمانند. در حقیقت درست همان‌طورکه عواطف برانگیخته توسط تراژدی پیچیده‌تر از آنند که بتوان اسم ساده‌ی غم بر آن‌ها گذاشت، کمدی هم پیچیده‌تر از آن است که بتواند صرفاً بامزه باشد. لئونارد جیمز پاتس تأکید می‌کند که خنده یکی از ابزارهای کمدی‌نویس برای تأثیرگذاری بر مخاطب خویش است، پایان کار هرچه می‌خواهد باشد. این نکته حقیقت دارد که ما به هر شخص یا اتفاقی که به ما ضربه‌ای در جهت مرکزگریزی خروج از شاهراه زندگی عادی انسانی بزند بی‌فاصله می‌خندیم. همین نکته به‌خوبی می‌تواند تنها ربط اساسی خنده با کمدی باشد.

لئونارد جیمز پاتس دیدگاه دیگری را نسبت به کمدی عنوان می‌کند و آن این است که هر نمایشی با پایان خوش کمدی است. این طرز فکر راه را برای اعتراض‌های مشابه باز می‌گذارد. برای شروع، خوشی واژه‌ای چنان گسترده و پرابهام است که بیشتر موجب پیدایش سردرگمی می‌شود تا از میان رفتن آن. پایان قراردادیِ یک تراژدی، مرگ قهرمان است، و پایان قراردادی یک کمدی ازدواج. اما اگر فرض کنیم شکسپیر هملت و افلیا را زنده نگه داشته بود و در پایان نمایش آن‌ها را به وصال هم می‌رساند، باز هم با این کار نمایشنامه‌اش تبدیل به کمدی نمی‌شد.

نکته‌ی دیگرِ کتاب کمدی در تئاتر، ارائه‌ی مثال‌های متنوع از صحنه‌ی نمایشنامه‌های معروف است تا عناصر کمدی به‌خوبی در آن‌ها تبیین شود. لئونارد جیمز پاتس تا حد زیادی مرز میان انواع کمدی‌ها را تبیین می‌کند و معروف‌ترین نمونه‌های کمدی را در انگلستان نام می‌برد: کمدی عقاید (the comedy of ideas)، کمدی طبع‌ها (Comedy of Humours)، کمدی آداب (Comedy of Manners) و...

به عقیده‌ی لئونارد جیمز پاتس، نوسان شور و التهاب بشر و برخورد عواطف ممکن است در نظر تماشاگرانِ یک نمایش کمیک یا تراژیک باشد. اگر نویسنده برای گیرایی اثرش بیشتر روی هوشمندی مخاطب حساب کند تا هم‌دردی او، در حالِ ایجاد جاذبه‌ای کمیک است. از دیدگاه کتاب کمدی در تئاتر، کمدی به نگاه بیننده بستگی دارد، نه به ماهیت چیزی که پیش چشم اوست. بدین‌ترتیب به‌نظر می‌رسد همه‌چیز می‌تواند دست‌مایه‌ی مناسبی برای کمدی باشد.

جیمز پاتس‌ مطالعه‌ای گسترده در نمایشنامه‌های کمدی انگلیسی از زمان جفری چاوسر تا جرج برنارد شاو به دست داده است. برای آشنایی بیشتر با این نوع نمایشی، کتاب کمدی در تئاتر را که با ترجمه‌ی ناتالی چوبینه از سوی نشر افکار منتشر شده، پیشنهاد می‌کنیم.

کتاب کمدی در تئاتر برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب به دانشجویان تئاتر و فعالینِ حوزه‌ی هنرهای نمایشی، دیدی وسیع پیرامون تئاتر و کمدی می‌بخشد.

در بخشی از کتاب کمدی در تئاتر می‌خوانیم

شکسپیر تا آنجا که از شعر حس‌ها برای جان‌بخشی و معنادهی به صحنه‌ی خود استفاده می‌کند، کاربرد آن را دقیقاً مناسب کمدی قرار می‌دهد؛ کاری که چاوسر پیش از او و کانگریو پس از او کردند. البته استفاده‌ی چاوسر به‌طور عمده روایی بود؛ دو نویسنده‌ی جدیدتر ناگزیر هرگونه کاربرد آن را در قالب گفت‌وگو گنجاندند. از این نظر کار چاوسر راحت‌تر بود؛ بی‌تردید هم شاعر و هم محاوره‌گر بودن دشوارتر از هم شاعر و هم توصیف‌گر بودن است. اما وقتی دون پدرو از «سیمای زمستانی» بندیک می‌گوید به‌ زحمت متوجه این دشواری می‌شویم؛ مهارت شکسپیر این‌قدر عظیم است.

دومین جزء عمده در سبک شکسپیر، یعنی بذله‌گویی هوشمندانه‌ی او، به‌طرز خاص‌تری مناسب کمدی است. در اینجا معادل او برای سبک‌های تحلیلی چاوسر و جین آستن را می‌آورم؛ البته نوشته‌ی شکسپیر مفصل‌تر و پندآمیزتر، و درواقع الیزابتی است. بهترین نمونه‌ی آن در تک‌گویی بندیک در هیاهوی بسیار وجود دارد، آنجا که فریب می‌خورد و باور می‌کند بئاتریچه عاشقش شده.

انگار دلشان برای آن بانو می‌سوزد: ظاهراً عواطف او ترحم آن‌ها را کاملاً جلب کرده است. مرا دوست می‌دارد! عجب، چنین چیزی را باید پاسخ داد. چه سرزنش‌هایی می‌شنوم: می‌گویند اگر عشقی از جانب او احساس کنم بی‌درنگ مغرورانه خود را می‌گیرم؛ بعد هم می‌گویند او حاضر است بمیرد و کوچک‌ترین نشانی از احساسات بروز ندهد.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
1: مقدمه
2: ذهنیت کمدی
3: دست‌مایه
4: سبک
5: شخصیت و پیرنگ
6: مرزهای کمدی