معرفی و دانلود کتاب درآمدی بر تعامل تاریخ و آینده پژوهی

معرفی کتاب درآمدی بر تعامل تاریخ و آینده پژوهی

کتاب درآمدی بر تعامل تاریخ و آینده پژوهی نوشته‌ی علیرضا افضلی به اهمیت تاریخ و استفاده‌ای که می‌توان از این علم در آینده پژوهی کرد، می‌پردازد. بخش عمده‌ی این کتاب به توضیح فلسفه‌ی تاریخ اختصاص یافته است.

تاکنون درباره‌ی بررسی واقعیت گذشته، علوم مختلفی با روش‌های متعدد شکل گرفته‌اند. اولین و مهم‌ترین این علوم در حوزه مطالعات گذشته با روش نقلی، «تاریخ روایی» یا «تاریخ سنتی» است که اگر علم بودن آن پذیرفته شود، یک علم شخصی و جزئی است. دوم، «تاریخ‌های علمی» هستند، از جمله تاریخ اجتماعی که اگر چه گزاره‌های آن‌ها از گزاره‌های صرفاً تفریدی فاصله گرفته‌اند، ولی تا شکل‌گیری گزاره‌های تعمیمی که برای علم شدن معرفت‌های بشری لازم‌اند، فاصله‌ی زیادی دارند.

تاریخ اجتماعی به مطالعاتی اطلاق می‌شود که به تحقیقات نظری و مشروح درباره یک نوع اجتماع یا واقعه‌ای خاص در گذشته یا دوره زمانی اختصاص دارد. تاریخ اجتماعی به عنوان یکی از شاخه‌های تاریخ علمی عبارت است از: جمع‌آوری دقیق و جامع داده‌های تاریخی درباره روابط مردم با یکدیگر، با دولت و حکومت، با جهان مادی و معنوی‌شان در ادوار مختلف تاریخی و تحلیل و تبیین آن‌ها در پرتوی نظریه‌های علوم اجتماعی. از این رو، تاریخ اجتماعی گرایشی کاملاً متمایز از گرایش تاریخ سنتی دارد.

سوم، «فلسفه‌ی نظری تاریخ» است که گزاره‌های آن کاملاً تعمیمی و فراگیر هستند و مدعی است که می‌توان قوانینی عام و جهان شمول در پدیده‌های گذشته کشف کرد. فلسفه‌ی نظری، تاریخ افزون بر باور به وجود قانون در پدیده‌های گذشته، به قدرت پیش‌بینی حوادث آینده نیز باور دارد. چهارم، «جامعه‌شناسی تاریخ» است که در مقابل تاریخ سنتی و فلسفه‌های نظری تاریخ پدیدار شده و مدعی رابطه نظام‌مند میان پدیده‌های گذشته است، ولی چندان نسبت به آینده‌نگری تمایل ندارد؛ اگر چه برخی از جامعه‌شناسان تاریخی به نوعی، آینده‌پژوهی و برنامه‌ریزی برای آینده را در دستور کار خود قرار داده‌اند. کتاب پیش رو نیز با تأکید بر مورد آخر سعی در تفهمیم ارتباط میان تاریخ و علم آینده‌پژوهی دارد.

در بخشی از کتاب درآمدی بر تعامل تاریخ و آینده پژوهی می‌خوانیم:

از آن جا که واژه‌ی تاریخ در زبان فارسی مشترک لفظی است، فلسفه‌ی تاریخ نیز به دو معنا و مفهوم به کار می‌رود. در یک معنا، تاریخ ناظر به پدیده‌ها و وقایعی است که در گذشته اتفاق افتاده است. در معنای دوم، تاریخ ناظر به مطالعه، پژوهش و بررسی وقایع گذشته است و از جنس و سنخ آگاهی، معرفت و علم است. برای هر کدام از دو معنای تاریخ، فلسفه‌ای شکل گرفته است. فلسفه‌ای که از معنای اول تاریخ بحث می‌کند، «فلسفه‌ی نظری تاریخ و فلسفه‌ای که از معنای دوم تاریخ بحث می‌کند، «فلسفه‌ی نقدی تاریخ» نامیده می‌شود. فلسفه‌ی نقدی با تحلیلی تاریخ، علمی است که در آن مطالعات تاریخی و آگاهی‌های تاریخی مورد مطالعه، تحلیل و بررسی قرار می‌گیرند.

به عبارتی دیگر، مطالعه‌ی گذشته با علم تاریخ، معرفت درجه اول است؛ چون ناظر به وقایع و حوادث تاریخی گذشته است. اما فلسفه تحلیلی یا نقدی تاریخ (فلسفه علم تاریخ)، معرفت درجه دوم است؛ چون معرفتی است ناظر به علم تاریخ فلسفه علم تاریخ شاخه‌ای از فلسفه علم است که در آن از چیستی علم تاریخ و وجوه تمایز و تشابه آن با علوم دیگر بحث می‌شود. به عبارت دیگر، فلسفه تحلیلی یا انتقادی تاریخ، منطق پژوهش علم تاریخ است که در آن آگاهی ما به پدیده‌های گذشته، بررسی و تحلیل می‌شود، نه خود پدیده‌های گذشته. از مهم‌ترین فیلسوفان فلسفه علم تاریخ می‌توان به کروچه، کالینگ وود، پوپر، همپل، ویندلیاند، ریکرت و دیلتای اشاره کرد.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل اول کلیاتی در فلسفه نظری تاریخ و مسائل آن
مقدمه
چیستی فلسفه نظری تاریخ
هدف فلسفه نظری تاریخ و مسائل آن
عامل حرکت تاریخ
الگوی حرکت تاریخ
پیشرفت در تاریخ
هدف تاریخ
قانونمندی جامعه و تاریخ
امکان‌پذیری پیش‌بینی آینده تاریخ
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
فصل دوم کلیاتی در آینده‌پژوهی
مقدمه
تعریف آینده‌پژوهی
تاریخچه و اصطلاح‌شناسی آینده‌پژوهی
اهداف آینده‌پژوهی
مفروض‌های آینده‌پژوهی
کلان‌تاریخ‌ها و آینده‌پژوهی
شش ستون آینده‌پژوهی
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
فصل سوم تعامل بین تاریخ و آینده‌پژوهی
مقدمه
منابع کسب معرفت در آینده‌پژوهی اسلامی
انواع سنن الهی
ویژگی‌های سنن الهی
آینده‌پژوهی تمدنی به عنوان رویکردی جدید در آینده‌پژوهی در استفاده از تاریخ
آینده‌پژوهی تمدنی
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
منابع و مآخذ