معرفی و دانلود کتاب ذهن اخلاقی: چگونه طبیعت فهم خوب و بد را پدید آورد؟

معرفی کتاب ذهن اخلاقی: چگونه طبیعت فهم خوب و بد را پدید آورد؟

مارک هاوزر در کتاب ذهن اخلاقی، با تکیه بر جدیدترین مشاهدات دانشمندان علوم زیستی و علوم شناختی درمورد احتمال وجود «ارگان اخلاقی» در مغز انسان، به ارائه‌ی نظریه‌‌‌ای جدید درمورد مفهوم اخلاق و درک بشر از آن پرداخته است. او عقیده دارد که همچون بسیاری از ویژگی‌های دیگر، انسان در طول سیر تکامل صاحب غریزه‌ی اخلاقی شده است؛ غریزه‌ای که می‌تواند به ما برای یک بازاندیشی اساسی درباره‌ی اخلاقیات کمکی شایان کند.

درباره‌ی کتاب ذهن اخلاقی

تفاوت رفتار انسان‌‌‌ها تحت تأثیر محیط و فرهنگی که در آن بزرگ می‌شوند، سبب شده است که ما اغلب گمان کنیم، «اخلاق» یک مفهوم تربیتی‌‌ست، نه یک مفهوم طبیعی، اما مارک هاوزر (Marc Hauser)، استاد روان‌شناسی و زیست‌شناسی دانشگاه هاروارد، با این استنباط مخالف است. او در کتاب ذهن اخلاقی (Moral Minds: The Nature of Right and Wrong) این بحث را مطرح می‌کند که انسان از بدو تولد صاحب «غریزه‌ی اخلاقی» است و این غریزه‌، مصون از امر و نهی و پایش و مراقبت ادیان‌ها و دولت‌هاست که گاه بر نهاده‌های فرهنگ محیط‌مان همگرایی می‌کند و گاهی از آن دور می‌شود و واگرایی پیشه می‌کند.

مارک هاوزر عقیده دارد که موضع قانون غالباً به تمایزهای روانشناختی توجهی نمی‌کند و همین باعث بروز تعارض بسیاری از قوانین با شمّ اخلاقی انسان شده است. او در کتاب ذهن اخلاقی توصیه می‌کند که برای دستیابی به عدالت واقعی در دادگاه‌ها، قانون‌گذاران باید به یافته‌های علمی جدید درمورد اخلاق در انسان و جنبه‌ی تکاملی آن، توجه بیشتری نشان دهند. در ادامه‌ی همین بحث، وی از شواهدی سخن می‌گوید که زیست‌شناسان اخیراً به آن‌ها دست پیدا کرده‌اند؛ شواهدی مبنی بر وجود ناحیه‌ای در مغز انسان که به درک مسائل و امور اخلاقی اختصاص دارد. این ناحیه از مغز که هاوزر از آن به عنوان «غریزه‌ی اخلاقی» یاد می‌کند، همچون یک مدار دقیق، مشکلات اخلاقی را شناسایی می‌نماید. نویسنده معتقد است که ما می‌توانیم با بهره‌گیری از این کشف در علم زیست‌شناسی، به یک بازاندیشی مهم در مورد امور اخلاقی دست یابیم.

مارک هاوزر برای درک بهتر مخاطب از غریزه‌ی اخلاقی و روشن شدن کارکرد درونی آن، یک مثال فرضی مطرح می‌کند: عموی حریصی را تصور کنید که انتظار مرگ برادرزاده‌اش را می‌کشد تا پولی فراوان به دست آورد. در روایت نخست او یک‌راست به برادرزاده‌اش که مشغول دوش گرفتن است حمله می‌برد و او را در وان حمام خفه می‌کند. در روایت دوم اما، پس از حمله به برادرزاده‌اش، پیش از آن که کاری انجام دهد، برادرزاده‌اش را مشاهده می‌کند که دمر در وان افتاده است و در حال خفه شدن است. عمو نفس عمیقی می‌کشد، در حمام را می‌بندد، از صحنه دور می‌شود و اجازه می‌دهد برادرزاده بمیرد. عمو در هر دو روایت یک نیت داشته، ولی در اولی نیتش را عملی می‌کند و در دومی کاری نمی‌کند. اگر قاضی بودید، در روایت اول عمو را گناهکار و در دومی او را بی‌گناه اعلام می‌کردید؟ احتمالاً شما هم حس می‌کنید که در چنین قضاوتی، عیب و اشکالی وجود دارد که با شمّ اخلاقی‌تان جور درنمی‌آید؛ هاوزر ریشه‌ی این حس شما را در همان غریزه‌ اخلاقی انسان می‌داند که به طور مفصل درمورد آن در فصول مختلف کتاب ذهن اخلاقی بحث کرده است.

کتاب ذهن اخلاقی توسط محمد فرخی یکتا به زبان فارسی ترجمه شده و به وسیله‌ی نشر کتاب هرمس در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.

نکوداشت‌های کتاب ذهن اخلاقی

• بعید می‌دانم کسی از خواندن کتاب ذهن اخلاقی پشیمان شود. (نیکلاس وید از نشریه‌ی نیویورک تایمز)

• کتاب ذهن اخلاقی، کاوشی علمی در زمینه‌ی اخلاقیات است که خواننده بی‌شک از مطالعه‌ی آن لذت می‌برد. (دنیل کانمن، روان‌شناس اسرائیلی - آمریکایی)

• کتاب ذهن اخلاقی، مقدمه‌ای شفاف، تخصصی، معتبر و چالش‌برانگیز است که درمورد ماهیت ارگان اخلاقی در مغز انسان به بحث می‌پردازد. (نوآم چامسکی)

• ذهن اخلاقی، کتابی تأمل‌برانگیز است که به بررسی یک موضوع مهم پرداخته است. مطالعه‌ی این اثر، شما را وادار به تفکر انتقادی می‌کند. (پیتر سینگر، فیلسوف و نویسنده‌ی آمریکایی)

• کتاب ذهن اخلاقی اثری فوق‌العاده است که درمورد یکی از جذاب‌ترین کشفیات اخیر علوم زیستی، یعنی ماهیت روانشناختی اخلاق در انسان، بحث می‌کند. (استیون پینکر، دانشمند و نویسنده‌ی کتاب‌های علمی کانادایی)

• مارک هاوزر در کتاب ذهن اخلاقی توانسته است که با موفقیت، فلسفه را با علوم شناختی، انسان‌شناسی و عصب‌‌شناسی ترکیب کند؛ ذهن اخلاقی، کتابی جسورانه و خردمندانه است. (آنتونیو داماسیو، عصب‌شناس پرتغالی)

• مارک هاوزر در کتاب ذهن اخلاقی، ادعایی جسورانه مطرح کرده است که می‌تواند بحث‌های حوزه‌ی اخلاق را به شدت تحت تأثیر خود قرار بدهد. ویژگی مثبت این اثر آن است که مخاطبین عادی و غیرمتخصص نیز می‌توانند مطالب آن را بدون احساس سردرگمی، دنبال کنند. (مجله‌ی علمی نیچر)

کتاب ذهن اخلاقی مناسب چه کسانی است؟

علاقه‌مندان به فلسفه، علوم شناختی، روان‌شناسی، زیست‌شناسی و زبان‌شناسی از مخاطبین اصلی کتاب ذهن اخلاقی به شمار می‌روند.

در بخشی از کتاب ذهن اخلاقی: چگونه طبیعت فهم خوب و بد را پدید آورد؟ می‌خوانیم

از میان اصلى‌ترین توانایى‌هاى انسانى، یکى توانایى عمل متقابل و ورود به بن‌بست‌هاى اخلاقى است؛ براى تحقق این مهم، فرد باید بتواند به قصد نیل به فضایلِ دوردست‌ترْ ارضاى آنى امیال را به تأخیر بیفکند. در عین حالى که این عبارت آخر را درست فرض مى‌کنیم، مى‌توانیم بپذیریم که کودکان، و نیز افرادى که دچار آسیب در لُب‌هاى قدامى مغزند، بیش‌تر تسلیم انواع وسوسه‌ها مى‌شوند. و البته براى همه ما هم پیش آمده است که گاه ببُریم و عطاى شکیبایىِ درازمدت را به لقایش ببخشیم. اما انسان بالغ را که با کبوتر و موش و تامارین و بوزینه امریکایى و بوزینه دم کوتاه و. مقایسه کنیم، تفاوت را فاحش مى‌یابیم. گویى مقیاس‌ها براى انسان دگرگون‌اند. حتى صبورترینِ حیوانات هم، پس از ثانیه‌هایى انتظار، تسلیم وسوسه پاداش مختصرتر مى‌گردند.

در مقابل، انسان‌ها مى‌توانند روزها و هفته‌ها در برابر چنین وسوسه‌هایى بایستند. یک دلیل این تفاوتْ مغزِ بسیار بزرگ‌تر و معمارى بسیار پیچیده‌ترِ لُب قدامى مغز انسان است که وظیفه کلیدى در مهار رفتارها بر عهده دارد. ما نه تنها مى‌توانیم میلِ ارضاى آنى را مهار کنیم، بلکه توان آن را داریم که از این مهار نفس براى مسدود کردنِ قواعد ازپیش‌آموخته بهره ببریم و بدین وسیله مجالى بیابیم براى خلق هنجارهاى نو. در اکثر حیوانات، اگر نگوییم همه‌شان، هنجارهاى آموخته اجتماعى وضع ثابتى پیدا مى‌کنند و هرگز عوض نمى‌شوند. حیوانى که در سیر تکاملْ توان درک بعضى نظم‌هاى آمارى را به دست آورده است در نسل‌هاى بعدى هم این توانایى را حفظ مى‌کند، هرچند که به دلیل تغییر محیطْ دیگر شاید توانایى مذکور دردى از او دوا نکند یا اصلاً به زیان او تمام شود.

چیزى که یک بار فراگرفته شد تا آخر باقى مى‌ماند. تفاوت دیگرى که شاید یگانه انسان باشد بهره‌گیرى او از انواع ترفندهاى جسمى و روحىِ پیشگیرانه است. به یارىِ زبان و استعاره، بچه‌ها مى‌توانند خوشمزه‌ترین شیرینى‌جات را در خیال خود همچون تلى خاک بى‌مزه تصور کنند.

فهرست مطالب کتاب

یادداشت مترجم
سرآغاز سخن
نداهاى اخلاقى
1: مشکل از کجاست؟
بخش یکم: اعلامیه‌هاى جهانى
2: عدالت براى همه
3: گرامرِ خشونت
بخش دوم: شعور فطرى
4: اندام اخلاقى
5: غریزه‌هاى جایز
بخش سوم: منشورى در گذر تکامل
6: ریشه‌هاى خیر
7: اصول نخستین
پایان سخن
یک تکانه درست
پى‌نوشت‌ها
منابع
نمایه