معرفی و دانلود کتاب مبانی فلسفی و اقتصادی سرمایه‌‌داری

معرفی کتاب مبانی فلسفی و اقتصادی سرمایه‌‌داری

کتاب مبانی فلسفی و اقتصادی سرمایه‌‌داری، نوشته‌ی اسوتزار پژویچ، به بررسی خاستگاه و نهادهای این سیستم سیاسی و اجتماعی می‌پردازد. نویسنده در این اثر تحلیلی، بازار آزاد را یک نظام اقتصادی کارا و پویا معرفی می‌کند که براساس منطق عرضه و تقاضا، سود فراوانی برای ملت‌ها به همراه داشته است. در این کتاب، نظریه‌های سوسیالیستی و پیامدهای مالکیت دولتی نیز نقد می‌شود و نویسنده سرمایه‌داری را سیستمی موفق‌تر از سوسیالیسم معرفی می‌کند.

درباره‌ی کتاب مبانی فلسفی و اقتصادی سرمایه‌‌داری

سرمایه‌داری و سوسیالیسم دو نظام اجتماعی و سیاسی غالب در جهان معاصر هستند که هر کدام نهادها و ایدئولوژی‌های خاص خود را دربر می‌گیرند. در عصر مدرن، کارل مارکس را به‌عنوان نظریه‌پرداز مارکسیسم و جریان چپ، و آدام اسمیت را تئوری‌پرداز سیستم سرمایه‌داری می‌دانند. تقابل ایدئولوژیک این دو جریان فکری، همیشه وجود داشته و حزب‌ها، گروه‌ها و اندیشمندان بسیاری در سرتاسر جهان درباره‌ی تفاوت‌ها، مزیت‌ها و ضعف‌های این دو مکتب اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بحث و تبادل نظر دارند. بااین‌همه، هم‌اکنون جریان غالب سیاسی در بسیاری از کشورهای جهان، احزاب محافظه‌کاری هستند که به‌شکلی تمام‌وکمال، آموزه‌های سرمایه‌داری را در نظام اجتماعی پیاده کرده‌اند؛ مسئله‌ای که پیامدهای ناگواری مثل گرمایش زمین و تغییر اقلیم بر اثر تخریب محیط‌زیست، ایجاد شکاف‌های طبقاتی روزافزون در جامعه، افزایش هزینه‌ی زندگی و کالایی‌شدن خدمات اجتماعی را در پی داشته است. از آن‌سو، هواداران این سیستم، معتقدند سرمایه‌داری موجب افزایش سرانه و ثروت جامعه و پیشرفت تکنولوژی شده است.

در این میان، یکی از آثاری که سه دهه پیش، به بررسی و تحلیل نظام سرمایه‌داری پرداخت و تلاش کرد به نقدهای افراد مخالف این سیستم پاسخ دهد، کتاب مبانی فلسفی و اقتصادی سرمایه‌ داری (Philosophical and economic foundations of capitalism)، نوشته‌ی اسوتزار پژویچ (Svetozar Pejovich) بود. نویسنده که این کتاب را در 9 فصل نوشته. ابتدا نظام سرمایه‌داری را به‌عنوان سیستمی مستقل و خودتنظیم معرفی می‌کند که می‌تواند برای ملت‌ها ثروت هنگفتی بیافریند. او در ادامه به توضیح نهادهای اساسی سرمایه‌داری و سوسیالیسم، و اثر آنها بر رفتار اقتصادی می‌پردازد و وجه تمایز این دو نظام اجتماعی را در برخورداری نظام سرمایه‌داری از حق مالکیت دارایی‌های مولد (ابزار تولید)، آزادی قرارداد و حکومت محدود می‌داند.

نویسنده با اشاره به تهدید سرمایه‌داری از سوی بخش بزرگی از روشنفکرها و همچنین بوروکرات‌ها، مدعی می‌شود که در میدان نظر، سوسیالیست‌ها کاری جز شناسایی ایرادهای سرمایه‌داری نکرده‌اند؛ ایرادهایی که خود او آن‌ها را در دو گزاره صورت‌بندی می‌کند: سیستم سرمایه‌داری از منظر اقتصادی کارایی کامل ندارد و توزیع درآمدها در آن نابرابر است.

اسوتزار پژویچ در ادامه‌ی کتاب مبانی فلسفی و اقتصادی سرمایه‌ داری، آرای سوسیالیست‌ها و پیامدهای مالکیت دولتی را نقد می‌کند و تفاوت‌های سوسیالیسم در اروپای شرقی و غربی را مورد تحلیل قرار می‌دهد. نویسنده در فصل دوم کتاب به بررسی روش‌شناسانه‌ی خاستگاه‌های سرمایه‌داری می‌پردازد و معنای این سیستم را از نگاه کارل مارکس توضیح می‌دهد. او با اشاره به دیدگاه مارکس درمورد سرمایه‌داری، از قول این فیلسوف بزرگ می‌نویسد: سرمایه‌داری در مسیر حرکت از فئودالیسم به‌سوی سوسیالیسم، پدیدار می‌شود و در تضاد طبقاتی ناگزیری که به دنبال آن می‌آید، سرانجام سوسیالیسم جانشین سرمایه‌داری می‌شود. بااین‌حال اسوتزار پژویچ، این پیش‌بینی کارل مارکس را خوش‌بینانه تلقی می‌کند و اعتقاد دارد که این نگاه و رویکرد مارکسیست‌ها ناشی از بی‌توجهی تاریخی و فهم نادرست آن‌ها نسبت به واقعیت‌های فئودالیسم، مرکانتیلیسم و صنعتی‌شدن است. او با اشاره به هویت و پیشینه‌ی سرمایه‌داری، ادعا می‌کند که در اقتصاد بازار، تصمیم‌های اقتصادی به‌صورت رقابتی گرفته می‌شوند و بر پایه‌ی پیش‌بینی نیازها و پاسخ‌های آن، می‌توان انتظار پاداش و تنبیه، یا سود و زیان داشت.

او با بیان اینکه قیمت‌های بازار مبنای عمل کنشگرهای اقتصاد است، می‌افزاید: درصورتی‌که قیمت‌ها بازتاب شرایط واقعی عرضه و تقاضا باشند، تصمیم‌های تخصیص منابع به صورت عاقلانه‌تر گرفته می‌شود و امکان رسیدن به پاداش حاصل از انتخاب درست، بیشتر خواهد بود. به باور نویسنده، هنگامی‌که بازار تعیین‌کننده‌ی نهایی تصمیم‌های تخصیص شود، آنگاه توان و استعدادهای مدیریتی و نوآورانه می‌تواند به کار بیفتد و کارساز باشد. او در فصل سوم کتاب، مسئله‌ی تعریف و توضیح سرمایه‌داری را مطرح می‌کند و به توضیح کتاب «اخلاق پروتستان و روح سرمایه‌داری» نوشته‌ی ماکس وبر، جامعه‌شناس آلمانی می‌پردازد.

اسوتزار پژویچ در فصل بعدی کتاب مبانی فلسفی و اقتصادی سرمایه‌ داری، با اشاره به اینکه در قلمروی مطالعات مربوط به مبانی اقتصادی و فلسفی سرمایه‌داری، پژوهش درباره اخلاقیاتِ این سیستم، مبهم و کم‌مایه بوده است؛ به توضیح اخلاق سرمایه‌داری می‌پردازد. نویسنده سپس اختلاف‌ها و اشتراک‌های نظری فردریش هایِک (Friedrich Hayek) و جیمز بیوکانن (James Buchanan)، دو اقتصاددان مشهور اقتصاد سرمایه‌داری را بررسی می‌کند و در فصل‌های پایانی کتاب، با اشاره به دو کشور آلمان و سوئد، اجرا نکردن تمام‌وکمال اقتصاد بازار آزاد را یک «مصیبت» می‌خواند.

کتاب مبانی فلسفی و اقتصادی سرمایه‌ داری، نوشته‌ی اسوتزار پژویچ، یکی از مشهورترین آثار مکتوب در زمینه‌ی اقتصاد بازار آزاد به شمار می‌رود که در ایران نیز با ترجمه‌ی امیرحسین خالقی در انتشارات دنیای اقتصاد به چاپ رسیده است.

کتاب مبانی فلسفی و اقتصادی سرمایه‌‌داری مناسب چه کسانی است؟

این کتاب به دانشجویان رشته‌های علوم‌انسانی و همچنین پژوهشگران حوزه‌ی نظام سرمایه‌داری پیشنهاد می‌شود.

با اسوتزار پژویچ بیش‌تر آشنا شویم

اسوتزار پژویچ، در سال 1931 در شهر بلگراد کشور صربستان به دنیا آمد و سال‌ها در دانشگاه A&M تگزاس در رشته‌های حقوق و اقتصاد تدریس کرد. او تاکنون کتاب‌ها و مقاله‌های بسیاری درباره‌ی نظریه‌ها و مدل‌های اقتصادی نوشته و کتاب حاضر تنها اثر ترجمه‌شده‌ی او به زبان فارسی است.

جملات برگزیده کتاب مبانی فلسفی و اقتصادی سرمایه‌ داری

• در جهانی با منابع کمیاب، اتلاف را باید غیراخلاقی شمرد. (ریچارد پاسنر)
• بازار اخلاق غیراقتصادی را بر نمی‌تابد و رقابت به‌طور خودکار اخلاق کسب‌وکار را به چیزی زائد بدل می‌کند.
• در شرق نهادهای سرمایه‌داری نابود شدند، ولی در غرب سیاست‌های سوسیالیستی نهادهای سرمایه‌داری را ضعیف کردند ولی آنها را از بین نبردند.
• «به رسمیت شناختن و تصدیق صریح صفر نبودن هزینه‌های قرارداد (برخلاف آنچه اغلب در تحلیل‌های اقتصادی فرض گرفته می‌شود) و توجه به عوامل تعیین‌کننده این هزینه‌ها گام نخست برای بررسی تنوع عظیم مناسبات مالکیت و قراردادی است که ما در دنیای واقعی مشاهده می‌کنیم‌». (کلاین، کرافورد و آلچیان)

در بخشی از کتاب مبانی فلسفی و اقتصادی سرمایه‌‌داری می‌خوانیم

ایده مشارکت کارکنان در مدیریت بنگاه‌های کسب‌وکار پیشینه‌ای دراز در سنت آلمانی دارد. می‌توان دید حتی در آغاز قرن 19هم اشاره‌هایی به آن شده است. جنبش هم‌تصمیمی مانند بسیاری از برنامه‌های اجتماعی دیگر نتیجه و پیامد برخی ایده‌هاست، ولی باز مانند همه آنها، در عمل تقلید نعل‌به‌نعل ایده‌های سازنده‌اش نیست. با‌این‌حال، برای فهم چگونگی توسعه هم تصمیمی لازم است به‌مرور مختصر بنیان‌های فلسفی آن نیز بپردازیم.

فلسفه کاتولیک محافظه‌کار آلمانی و مارکسیسم نقشی اساسی در پیدایش هم‌تصمیمی داشته‌اند. این دو جنبش فلسفی البته تنها یک ویژگی مشترک دارند: گرایش ضد سرمایه‌داری قوی. اما ایرادها به سرمایه‌داری چه بود که درنهایت به ظهور ایده هم‌تصمیمی انجامید؟

سیستم سرمایه‌داری بر دو رکن مالکیت خصوصی و آزادی قرارداد استوار است. این دو نهاد مشوق‌هایی را فراهم می‌آورند که به رفتارهای خاص و پیش‌بینی‌پذیر می‌انجامند و الگوی رفتاری حاصل از این نهادهای بنیادینِ سرمایه‌داری با کارایی اقتصادی و آزادی فردی سازگار است. ویژگی بقای فرد در جامعه سرمایه‌داری جستجو و مذاکره برای مبادله‌های داوطلبانه است، بر رفتارهای انسان اصل منفعت شخصی، مسئولیت شخصی و اراده شخصی (تعیین سرنوشت) حاکم است.

فردباوری روش‌شناسانه هم اصطلاحی است که برای تعریف جایگاه فرد در جامعه آزاد به کار گرفته می‌شود. فردباوری روش‌شناسانه به معنای رد سنت و اخلاق نیست. سنت و هنجارهای اخلاقی از آزمون زمان سربلند بیرون آمده‌اند و ویژگی بقا را دارند. سنت برای بقای انسان همان نقش سرمایه برای اقتصاد را دارد. بااین‌حال، فردباوری روش‌شناسانه به دنبال آزاد کردن انسان از انقیاد سنت و اخلاق است. فرد آزاد است که در جستجوی رجحان‌های خود برخی هنجارهای اخلاقی را نادیده بگیرد، ولی باید هزینه و بار تصمیم خود را بر عهده گیرد.

فهرست مطالب کتاب

فصل اول: نهادهای اساسی سرمایه‌داری و سوسیالیسم
فصل دوم: خاستگاه‌های سرمایه‌داری؛ مقاله‌ای از منظر روش‌شناسی
فصل سوم: مسئله تعریف و توضیح سرمایه‌داری
فصل چهارم: اخلاق سرمایه‌داری
فصل پنجم: قرارداد «تأسیسی‌» در سرمایه‌داری
فصل ششم: هایک و بیوکانن: اختلاف‌ها و اشتراک‌ها
فصل هفتم: مصیبتِ در میانه ایستادن
فصل هشتم: هم‌تصمیمی در غرب: نمونه آلمان
فصل نهم: سوئد در پایان راه میانه
منابع