معرفی و دانلود کتاب مجموعه مقالات نخستین همایش ملی زبان‌شناسی پیکره‌ای

معرفی کتاب مجموعه مقالات نخستین همایش ملی زبان‌شناسی پیکره‌ای

کتاب مجموعه مقالات نخستین همایش ملی زبان‌شناسی پیکره‌ای اثر آزاده میرزائی، مبنایی روش‌شناختی برای رصد مطالعات و پژوهش‌های زبانی به حساب می‌آید.

اولین همایش ملی زبان‌شناسی پیکره‌ای (1st national conference on corpus linguistics)، در سال 1394 در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی توسط انجمن زبان‌شناسی ایران برگزار شد. برای این همایش 24 مقاله از تمامی محورهای همایش و دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی سراسر ایران به دبیرخانۀ همایش ارسال شد. پس از داوری 10 مقاله برای سخنرانی و چاپ انتخاب شدند.

زبان‌شناسی پیکره‌ای امروزه به دلیل کارآمدی بالا و تأثیر مهم آن در پیشرفت علم به شکل فزاینده‌ای مورد اهتمام پژوهشگران در همۀ موضوع‌هایی است که به هر نحوی با زبان سروکار دارند. گستردگی مخاطبان آن، قابل اعتماد بودن داده‌های مستند و روش‌های این حوزه، بهره‌گیری از سرعت بالای رایانه در تهیۀ پیکره‌ها و استخراج اطلاعات از آن‌ها، همچنین امکانات خاصی که عرضه می‌کند سبب شده تا زبان‌شناسی پیکره‌ای به سرعت جایگاه ویژه‌ای را برای خود باز کند. زبان فارسی نیز از قافلۀ پیشرفت این حوزه عقب نمانده و در کنار پژوهش‌های پیکره بنیاد خوشبختانه پیکره‌های ارزشمندی برای زبان فارسی تهیه شده است.

پیکره‌های زبانی مجموعه‌ای از داده‌های طبیعی زبان هستند که بسته به نوع آن از متون نوشتاری و گفتاری، جمع‌آوری می‌شوند. این پیکره‌ها یا برچسب‌گذاری می‌شوند که در پردازش زبان طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند، همچنین در بررسی‌های زبانی، انواع تنوعات زبانی را به گونه‌ای مستند در اختیار زبان‌شناس قرار می‌دهند تا دستاوردهای پژوهشی با اتکا به داده و شواهد انکارناپذیر زبانی مورد ارزیابی قرار گیرند و یا به صورت خام گردآوری می‌شوند. پیکره‌های خام مبنای پژوهش‌هایی قرار می‌گیرند که اطلاعات پیدا و پنهان متون را به صورت روشمند در اختیار قرار می‌دهند. نخستین همایش ملی زبان‌شناسی پیکره‌ای و مجموعه مقالات آن پوشش مناسبی از موضوعات کاری این حوزه را به دست داده است که عنوان‌های زیر را دربرمی‌گیرد: پیکره‌های برچسب خورده با اطلاعات صرفی، نحوی، معنایی (در هر دو نوع گزاره‌های معنایی، هستان‌شناسی) و نوع اسم، پیکره‌های خام از نوع هم‌زمانی و تاریخی، پیکره‌های موازی و پیکره‌های زبان‌آموز، نحوۀ به کارگیری پیکره‌ها در پژوهش‌های زبان‌شناختی، استفاده از پیکره‌ها در تحلیل گفتمان و به دنبال آن بررسی مسائل اجتماعی و فرهنگی، کاربرد پیکره‌ها در آموزش زبان و فرهنگ‌نویسی.

زبان‌شناسی پیکره‌ای از نظر زمینه استفاده و کاربرد در دو دسته طبقه‌بندی می‌شود؛ دسته اول آن کاربرد مستقیم زبان‌شناسی پیکره‌ای توسط معلمان و دانش‌آموزان است که می‌توانند از آن در کلاس به منظور یادگیری بهتر زبان استفاده کنند. دومین دسته آن کاربرد غیرمستقیم زبان‌شناسی پیکره‌ای توسط محققان و نویسندگان است که می‌توانند آثار یا تحقیقاتی بر پایه پیکره‌ها خلق کنند.

در بخشی از کتاب مجموعه مقالات نخستین همایش ملی زبان‌شناسی پیکره‌ای می‌خوانیم:

برای تهیه پیکره ابتدا دستورالعملی براساس نیازهای پردازشی (زبان‌شناسی رایانشی) و ویژگی‌های نحوی خاص زبان فارسی تهیه شده است. در این دستورالعمل علاوه بر پنج دسته اصلی گروه‌های نحوی، سه گروه دیگر نیز معرفی شده‌اند: گروه حرف ربط، گروه حرف اضافه پسین (را) و گروه لیست.

گروه حرف ربط که شامل حروف ربط در داخل جملات است، مانند: «حتی اگر»، «نه تنها» و... . گروه حرف اضافه پسین شامل حرف «را» و کلماتی چون «مرا»، «ترا» و... است. علت قرار دادن این قبیل کلمات در دسته حرف اضافه پسین این است که جدا کردن کلمه «مرا» به «م» + «را» باعث غیر یکسان شدن توکن‌بندی متون می‌گردد. گروه لیست نیز شامل عباراتی است که نشان‌دهنده نوعی دسته‌بندی هستند. مانند شماره‌ها، الفبا و... .

پنج گروه اصلی نحوی نیز به صورت ذیل بکار گرفته شده‌اند: گروه‌ فعلی که شامل فعل و وابسته‌هایی چون پیشوند و فعل‌یار است. در این دسته‌بندی قسمت اسمی و فعلی فعل مرکب هر دو در گروه فعلی قرار می‌گیرند. گروه اسمی شامل اسم و تمام وابسته‌های پیشین و پسین آن است. گروه صفتی شامل صفت و وابسته‌های پیشین و پسین آن است. گروه قیدی نیز شامل قید و وابسته‌هایش است. گروه حرف اضافه‌ای تنها شامل حرف اضافه است و وابسته اجباری آن، خود به صورت گروه اسمی برچسب‌گذاری می‌گردد.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
تولید پیکره واحدهای اسمی فارسی
محمد عبدوس
بهروز مینایی بیدگلی
حمیدرضا قدمنان
واژگان زایای زبان کُردی سورانی KSLexicon
هاوری حسینی
هادی ویسی
محمد محمدامینی
معرفی پیکرۀ فارسی روز
فرهاد قربان‌زاده
بررسی پیکره‌بنیاد واژه‌های هم‌آیند با "ایران" در چارچوب رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی
رضا خیرآبادی
معصومه خیرآبادی
Developing a Dynamic Domain-specific Parallel Corpus of English and Persian Religious Texts
Ali Beikian, Mehran Borzoufard
حوزه‌های معنایی حروف اضافه
زهرا کوثری‌فرد
پروانه خسروی‌زاده
محرم اسلامی
از زبان‌شناسی پیکره‌ای تا پیکرۀ زبان‌آموز
سعید صفری
تهیه پیکره گروه‌های نحوی استاندارد برای تجزیه سطحی جملات فارسی
شادی حسین‌نژاد
طاهره امامی آزادی
یاسر شکفته
ساختِ واژه-متن‌های تخصصی و عمومی زبان فارسی بر اساس بسامدگیری واژه‌های نقشی و محتوایی
آزاده میرزائی
پگاه صفری
پایگاه داده‌های زبان فارسی و پیکرۀ تاریخی آن
سید مصطفی عاصی
سعیده قندی
فارس‌نت و تعامل با پیکره‌های متنی
مهرنوش شمس فرد
پیکرۀ دادگان نحوی زبان فارسی
منوچهر کوهستانی
پیکره متنی زبان فارسی
طاهره امامی آزادی
پیکرۀ گزاره‌های معنایی زبان فارسی پراپ‌بنک، فریم‌نت و ورب‌نت زبان فارسی
آزاده میرزائی