معرفی و دانلود کتاب چشم جان بین: ملاحظاتی پیرامون زیباشناسی فیلم

معرفی کتاب چشم جان بین: ملاحظاتی پیرامون زیباشناسی فیلم

کتاب چشم جان بین اثر مازیار اسلامی سینما را با رویکردی زیباشناسانه مورد بررسی قرار می‌دهد. اسلامی برای وضوح‌بخشی به مطالب کتاب که از نظریات فیلسوفی به نام آلن بدیو تأثیر گرفته است، به مثال‌ها و مصداق‌های سینمایی بسیاری رو می‌آورد و به دیگر شاخه‌های هنری نیز سرک می‌کشد.

درباره‌ی کتاب چشم جان بین

زیبایی‌شناسی مبحث مفصلی در هنر و فلسفه است و اندیشمندان زیادی در باب معنای زیبایی سخن به زبان رانده‌اند. یکی از نخستین کسانی که به تفحص در واژه‌ی زیبایی و کارکرد آن پرداخته، افلاطون است. او زیبایی را در هماهنگی اجزا با کل می‌داند و دو وجه مهم برای زیبایی قائل می‌شود؛ زیبایی طبیعی و زیبایی هندسی که ساخته‌ی دست بشر و بر مبنای خط و دایره است. نظریه‌پردازان زیادی پس از افلاطون، نظریات او را دنبال یا رد می‌کنند.

متخصصین زیادی وجود دارند که هنر را با زیبایی یکی نمی‌دانند. مثلاً مکتب نئواکسپرسیونیسم در واکنش به هنر مفهومی و هنر زیبا پدید آمده و هنر زشت لقب گرفته است. حال که با این مثال می‌فهمیم زیبایی مفهومی نسبی و تفسیرپذیر است و در هر شاخه از هنر به شکلی متفاوت معنا می‌شود، می‌خواهیم ببینیم زیبایی‌شناسی در سینما، هنر هفتم، که تجمع چندین رشته‌ی هنری است، چگونه نمود می‌یابد. مازیار اسلامی با تکیه بر مقاله‌ی آلن بدیو (Alain Badiou) با نام «سینما: حرکت غلط»، کتاب چشم جان‌بین را نگاشته تا از ابهام مقاله‌ی این فیلسوف فرانسوی بکاهد و به تصویری روشن از ماهیت سینما دست یابد.

آلن بدیو، در مقاله‌ای فشرده می‌کوشد از زیباشناسی فیلم تعریفی هستی‌شناختی ارائه کند. او، هم‌زمان با تفکیک سینما از فرم‌ها و رسانه‌های هنریِ دیگر و تخصیص جایگاهی متمایز به آن، به ایده‌ی سنتی سینما در مقام هنر هفتم رجوع و آن را از نو تصدیق و بازتعریف می‌کند. بدیو همه‌ی هنرها را فروبسته می‌انگارد و امکان حرکت و انتقال از یک هنر به هنر دیگر را ناممکن می‌داند. هیچ نقاشی‌ای نمی‌تواند هم‌زمان موسیقی باشد و بیننده‌اش را درگیر تجربه‌ی موسیقایی کند، همچنان ‌که هیچ شعری نمی‌تواند نقاشی باشد و خواننده‌اش را درگیر تجربه‌ی بصری نقاشی کند. اما ظهور سینما این قاعده را برهم می‌زند. تا پیش از سینما، هنرها ذاتی مطلق و تغییرناپذیر داشتند؛ زیبایی‌شناسی هر شاخه‌ی هنری معطوف به ویژگی‌های منحصربه‌فردِ آن بود و امکان حرکت و جابه‌جایی میان هنرها وجود نداشت. مازیار اسلامی زیباشناسی سینما را سامان‌دهیِ این حرکتِ ناممکن میان هنرها می‌داند. از این‌رو، سینما برخلافِ سایر هنرها غیرناب و فاقد ذات است. سینما همان قلمرو حاصل از سرک کشیدن در میان قلمروهای بسته و مستقل سایر هنرهاست. در سینما همواره پایِ دست‌کم یک هنرِ دیگر در میان است. در واقع، این سینماست که مرز زیبایی‌شناسی را در هم می‌شکند.

نویسنده در کتاب چشم جان‌بین در سطح انتزاع و ایده نمی‌ماند و ناچار برای ملموس ساختن نظریات خود، به مصداق‌های سینمایی روی می‌آورد. برای مثال مازیار اسلامی سبک اپرایی را در فیلم پدرخوانده بررسی می‌کند، رد معماری را در فیلم‌های ژاک تاتی (Jacques Tati) می‌گیرد و کارکرد نقاشی در سینما را با فیلم صحرای سرخ اثر میکل‌آنجلو آنتونیونی (Michelangelo Antonioni) توضیح می‌دهد.

مازیار اسلامی کتاب چشم جان‌بین را بهانه‌ای قرار داده تا در مفهوم سینما و زیبایی‌شناسی عمیق‌تر شود و کارکرد هنرهای دیگر مثل نقاشی، عکاسی، موسیقی، معماری، تئاتر، و... را در سینما ردیابی کند. این کتاب را نشر لگا روانه‌ی بازار کرده است.

کتاب چشم جان بین برای چه کسانی مناسب است؟

دوست‌داران سینما و مباحث نقد فیلم از این اثر اطلاعات فراوانی دریافت خواهند کرد.

در بخشی از کتاب چشم جان بین: ملاحظاتی پیرامون زیباشناسی فیلم می‌خوانیم

رنگ‌ها در هنرهای بصری و به‌خصوص سینما واجد ابعاد روان‌شناختی و عاطفی مهمی شدند. هر یک از کارگردانان بزرگ حساسیت و نظام دلالت‌زاییِ خاص خود را در استفاده از رنگ داشتند. مدیران فیلم‌برداری بزرگ تاریخ سینما هم تلقی خاص خود را از نظام رنگ در تصاویر داشتند، از جمله ویتوریو استورارو که بخش عمده‌ای از حیات حرفه‌ای خود را صرف پژوهش پیرامون جنبه‌های فنی و زیباشناختی رنگ کرد. او، تحت‌تأثیر نوشته‌ها و تأملات واسیلی کاندینسکی، رنگ را برخوردار از بُعدی معنوی و روحانی می‌دانست که قادر است روح تماشاگر را لمس کند. همکاری پربار استورارو با برتولوچی، که از 1970 شروع شد و نزدیک به سه دهه ادامه یافت، از مشهورترین مشارکت‌های طولانی‌مدت و خلاقانه‌ی کارگردان _ فیلم‌بردار در تاریخ فیلم‌های رنگی است. در دنباله‌رو (1970)، که اقتباسی از رمان مشهور ضدفاشیستی آلبرتو موراویا است، راهبرد بصری فوق‌العاده‌ای در خلق شخصیت اصلی و فاشیسم ایتالیایی به‌ کار رفته است. در دنباله‌رو، نور گویای خودآگاهی است و تاریکی، ناخودآگاهی. استورارو قفسی از نور و تاریکی ساخت که شخصیت مارچلو (ژان _ لویی ترانتینیان) را فرا گرفته است. در عین حال، فضای پاریسِ آزاد با نور و رنگ‌های گرم در برابر فضای فاشیستی رم با تاریکی و رنگ‌های سرد بازنمایی می‌شود. البته بحث درباره‌ی وجوه بصری دنباله‌رو بدون اشاره به نقش طراح هنری فیلم، ناندو اسکارفیوتی، عقیم و ناتمام می‌مانَد. اسکارفیوتی، خواهرزاده‌ی لوکینو ویسکونتی، در بازسازی فضای ایتالیای دوره‌ی فاشیسم از قسمی زیباپرستی افراطی در فضا، دکور و لباس استفاده کرد که بر چند نسل از فیلم‌سازان آمریکایی، از اسکورسیزی و دی‌پالما گرفته تا پل تامس اندرسن، تأثیر عمیقی نهاد. او سبک والای استادان کلاسیک، همچون مینلی، را در بافت و بستری تازه بازآفرینی کرد.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
1: سینما: به‌علاوه‌ی یک یا چند هنر
2: اسطوره‌زدایی از هنر ناب
3: نقاشی و سینما: جهان‌های موازی
4: دوربین، آگاهیِ نو
5: رنگ: قانونِ تأکید و تصریح
6: اخلاقِ بازنمایی، بازنماییِ اخلاق
تصاویر فیلم‌ها
نمایه‌ی عمومی
نمایه‌ی فیلم‌