معرفی و دانلود کتاب کلمات

معرفی کتاب کلمات

کودکی آدم‌ها چندان با یکدیگر تفاوتی ندارد، اکثر خردسالان دوست دارند قهرمان باشند و دیگران را از شر پلیدی، سیاهی و مرگ نجات دهند و ژان پل سارتر نیز از این قائده مستثنی نیست. کتاب کلمات روایت‌گر ده سال نخستین زندگی سارتر از زبان خود اوست. سارتر اعتراف می‌کند که عاشقانه مادرش را دوست داشته؛ از سخت‌گیری‌های پدربزرگش کلافه بوده و با کتاب‌ها راحت‌تر از آدم‌ها ارتباط برقرار می‌کرده است. این اثر توانست در سال 1964 جایزه‌ی نوبل را به خود اختصاص دهد، هرچند سارتر از دریافت این جایزه‌ی رسمی و دولتی امتناع کرد.

درباره‌ی کتاب کلمات

آکادمی نوبل، جایزه‌ی پر زرق و برق و گران قیمت خود را برای سارتر آماده کرده. این جایزه بیشتر از اینکه به سارتر اعتبار ببخشد، مایه‌ی مباهات و فخر مؤسسه‌ی نوبل است، زیرا اعضای این مؤسسه نامه‌ی سارتر را که در آن نوشته «یک نویسنده نباید اجازه دهد تا او را به یک مؤسسه تبدیل کنند.» از یک ماه قبل دریافته کرده‌اند اما به خواسته‌ی سارتر که تقاضا دارد نامش را از لیست کاندیدهای دریافت جایزه حذف کنند، توجه نمی‌کنند؛ همین اقدام گویای این حقیقت است که تا چه اندازه قرار داشتن نام ژان پل سارتر (Jean-Paul Sartre) در لیست نامزدان جایزه، برای هیأت نوبل اهمیت دارد. آن‌ها می‌خواهند نام سارتر را در تاریخچه‌ی خود ماندگار کنند، چه خودش بخواهد چه نخواهد! بنابراین نوبل ادبی سال 1964 را به این اندیشمند فرانسوی برای کتاب کلمات (Les mots - The Words) او اهدا می‌کنند.

سارتر پیش‌تر نیز جایزه‌ی لژیون دونور فرانسه را نپذیرفته و حاضر نیست اعتبار و شرافت خود را برای مشروعیت‌بخشی به مراسم‌ها و جشنواره‌های حکومتی خرج کند. ژان پل سارتر یکی از متعهدترین نویسندگان قرن بیستم و تأثیرگذارترین فیلسوفان معاصر است؛ اما انگار که مسئولان جشنواره‌های دولتی بدون اینکه کتاب‌هایش را بخوانند به او جایزه می‌دهند؛ زیرا اگر یک صفحه از کتاب کلمات را مطالعه می‌کردند، متوجه می‌شدند کسی که در سنین کودکی از تئاتر لذت نمی‌برد زیرا در آن‌جا مردم را بر اساس طبقه‌ی اجتماعی تفکیک می‌کردند و بر صندلی می‌نشانند، اما سینما را دوست داشت زیرا افراد در آن سالن‌های تاریک، با هم برابر بودند، هیچ‌گاه با دولت‌های استعمارگر و تمامیت‌خواه همدست نخواهد شد.

«کلمات»؛ پرده‌برداری از درون سارتر

هنگام تحریر کتاب کلمات، ژان پل سارتر که به سن 60 سالگی رسیده. او دیگر لازم می‌داند تا زندگی خود را برای ما شرح دهد و از تحریف حقایق سرگذشتش به دست دیگران جلوگیری کند. او ما را به پنجاه و چند سال قبل می‌برد؛ زمانی که هنوز ده سال هم نداشت. ژان به دو سالگی نرسیده بود که پدرش را از دست داد. البته این اتفاق از نظر او منفی یا مثبت نیست. خود او می‌داند که اگر پدرش زنده بود حقوق و وظایفش را به او نشان می‌داد و در رشد شخصیتی‌اش مؤثر واقع می‌شد، اما حالا که نیست در عوض همه‌ی محبت مادرش به او تعلق دارد و عشق بی‌بدیل «آن مارى» کاملاً نثار اوست. البته این خوشبختی چندان طولانی نخواهد شد و مادر جوان سارتر مدتی بعد، مجدداً ازدواج خواهد کرد.

سارتر در کتاب کلمات تا اندازه‌ای خصوصی‌ترین جزئیات زندگی خود را شرح می‌دهد که ما هنگام خواندن آن‌ها فراموش می‌کنیم کسی که به چنین درگیری‌های درونی و کشمکش‌های روحی مبتلا شده «سارتر» است! او اقرار می‌کند که همیشه با خواهرش بر سر «محبت مادر» رقابت داشته و حتی به این دلیل به او حسد می‌ورزیده. به‌طور کلی سارتر که برای ما در زمینه‌ی علوم اجتماعی، ادبیات، فلسفه و... الهه، خداگونه و نابغه است، احساسات متزلزلی داشته و از نظر عاطفی همیشه دچار حس عدم ثبات بوده. مشکل بینایی و نقصی که در یکی از چشمان او وجود دارد نیز بر این احساس اثرگذار بوده و در طول زندگی‌نامه‌ی خود مدام به آن اشاره کرده است.

یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های کتاب کلمات شارل شوایتزر است. او پدربزرگ ژان پل سارتر است. پیرمردی بسیار سخت‌گیر که اگر به جای خانه، کشوری را به او بسپارند، قطعاً می‌تواند نام خود را در زمره‌ی «دیکتاتورهای تمامیت‌خواه» ثبت کند. او اجازه نمی‌دهد تا ژانِ خردسال مانند تمام کودکان به بازیگوشی مشغول باشد و آزادانه زندگی کند. شوایتزر مصمم است که تمام ابعاد زندگی خانواده‌اش را کنترل کند و برای همه‌چیز تصمیم بگیرد. البته این پدربزرگ با تمام بدی‌هایش، یک اثر مثبت نیز بر زندگی ژان پل سارتر گذاشته. او کتابخانه‌ای پربار با ده‌ها جلد کتاب فلسفی و ادبی و... دارد و همین کتاب‌ها شخصیت ژان پل سارتر را رشد می‌دهند.

خواندن و نوشتن؛ آغاز دگرگونی سارتر

کتاب کلمات به دو بخش خواندن و نوشتن تقسیم شده است؛ دو اتفاقی که زندگی سارتر و البته زندگی تمام روشنفکران و ادیبان پس از خود را دگرگون کرد. ژان پل سارتر در سن ده سالگی به مدرسه رفت تا نوشتن بیاموزد و این دوران از بدترین ایام زندگی‌اش است. او نمی‌تواند خود را همانند دیگر کودکان ببیند و واقعاً هم همانند آن‌ها نیست. او برخلاف اغلب بچه‌ها دوست دارد مدام بخواند و بنویسد و همین علاقه او را در تنهایی و انزوا غرق کرده. سارتر تشنه‌ی فهمیدن و دانستن است. هیچ‌چیز نمی‌توانست او را متوقف کند تا در سن کودکی به‌سراغ خواندن کتاب‌های فلسفی و انتقادی همچون مادام بواری نرود. ویژگی‌های سارتر در ایام کودکی، از نظر روانکاوان نشانه‌های خوبی نیست و می‌توانند کودک را دچار مشکلات مختلفی همچون «روان‌رنجورى شخصیتى» کنند؛ اما اگر این «مشکلات» آدم را به سارتر تبدیل کند، دیگر نظر روانکاوان چه اهمیتی دارد؟!

اقرارنامه‌ای که سارتر برای ما نوشته، باعث می‌شود تا نه تنها این اندیشمند بلکه سبب می‌شود دوران زندگی او، اوایل قرن بیستم، را بهتر بشناسیم و با فرانسه در آن ایام آشنا شویم. سارتر واقعاً آدم جالبی است! با وجود اینکه خود می‌داند با همه متفاوت است، می‌گوید: «هیچ‌گاه نپنداشتم که صاحب خوشبخت یک «استعداد»م.» ما نمی‌دانیم که سارتر واقعاً خود را نخبه نمی‌داند یا از سر فروتنی از داشتن چنین ویژگی‌ای اعلام برائت می‌کند، اما ما نمی‌توانیم او را کسی با استعداد عادی قلمداد کنیم و کتاب کلمات و خاطرات او از دوران کودکی‌اش نیز گویای همین واقعیت است که ژان پل سارتر فراتر از جایزه‌ی نوبل و یا هر جایزه‌ی جایزه‌ی دیگری است و حق دارد که از پذیرش این‌جور بذل و بخشش‌های اداری و دولتی خودداری کند.

کتاب کلمات با ترجمه‌ی ناهید فروغان در انتشارات ققنوس منتشر شده است.

کتاب کلمات برای چه کسانی مناسب است؟

کسانی که این کتاب را دوست دارند، به گروه و یا قشر خاصی از اجتماع محدود نیستند. حتی نمی‌توانیم بگوییم علاقه‌مندان به سرگذشت‌نامه، مخاطبان اصلی این اثر هستند زیرا کتاب کلمات با اثری همچون خاطرات بیل گیتس یا زندگی‌نامه‌ی ایلان ماسک بسیار متفاوت است. سارتر در میان نوشته‌های خود جهان را به بازنمایی وادار می‌کند. او می‌اندیشد و ایده‌های فلسفی‌اش را ارائه می‌دهد. سارتر از اقرار و اعتراف نیز ابایی ندارد و آزادی کلامش را به بند نمی‌کشد. این کتاب برای کسی که بخواهد همزمان با خواندن زندگی‌نامه‌ی سارتر به زندگی خود نیز بیاندیشد، مناسب است.

در بخشی از کتاب کلمات می‌خوانیم

پس من یک سگ آتى هستم؛ پیشگویى مى‌کنم. کلمات کودکانه دارم، آن‌ها را به خاطر مى‌سپرند، برایم تکرار مى‌کنند: یاد مى‌گیرم که کلمات دیگرى بسازم. مانند بزرگسالان حرف مى‌زنم: بلدم حرف‌هاى «بالاتر از سنم» بزنم بدون آن که معنایشان را دریابم. این حرف‌ها شعرند؛ راه کار ساده است: باید به شیطان، به بخت، به پوچى اعتماد کرد و جمله‌هاى کامل را از بزرگسالان عاریه گرفت، سرهمشان کرد و بدون فهمیدن تکرار کرد. خلاصه، من نداهاى غیبى واقعى را بازگو مى‌کنم و هر کس هر طور مى‌خواهد آن‌ها را مى‌شنود. نیکى در اعماق قلبم، درستى در ظلمات کودکانه فهمم زاده مى‌شود. با اطمینان خود را مى‌ستایم: به نظر مى‌رسد که حرکات و گفته‌هایم واجد کیفیتى است که من از آن بى‌خبرم اما بزرگسالان به خوبى متوجه آن مى‌شوند! اهمیتى ندارد! لذت دلپذیرى را که از من دریغ شده، به نحو تمام و کمال تقدیمشان خواهم کرد.

لودگى‌هایم ظاهر بخشندگى به خود مى‌گیرند، این مردمان بى‌چاره از نداشتن فرزند غصه‌دار بودند؛ من که به رحم آمده بودم، در حالت خشم برخاسته از نوعدوستى، خود را از عدم بیرون کشیدم و جامه مبدل کودکى به تن کردم تا به آنان توهم فرزند داشتن بدهم. مادرم و مادربزرگم اغلب مرا به تکرار عمل ناشى از نیکى نمایانى، که باعث تولدم شده، دعوت مى‌کنند. عادات عجیب شارل شوایتزر، علاقه‌اش به وقایع غیرمنتظره را مى‌نوازند، برایش نقشه‌هاى غافلگیرکننده مى‌ریزند. مرا پشت مبلى پنهان مى‌کنند. نفسم را در سینه حبس مى‌کنم، بانوان از اتاق خارج مى‌شوند یا وانمود مى‌کنند که وجودم را از یاد برده‌اند، من از بین مى‌روم؛ پدربزرگم، خسته و گرفته وارد اتاق مى‌شود، چنان که اگر نبودم، مى‌بود؛ ناگهان از مخفیگاهم بیرون مى‌آیم، از سر لطف به او به دنیا مى‌آیم، مرا مشاهده مى‌کند، وارد بازى مى‌شود، چهره‌اش را تغییر مى‌دهد و دستانش را به طرف آسمان بلند مى‌کند، حضورم او را از شادى لبریز مى‌کند.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه مترجم
1: خواندن
2: نوشتن