معرفی و دانلود کتاب کندوکاو فلسفی برای کودکان: داستان و راهنما

معرفی کتاب کندوکاو فلسفی برای کودکان: داستان و راهنما

سعید ناجی، سمانه عسکری و مهسا پوست‌فروش‌فرد هفت داستان کتاب کندوکاو فلسفی برای کودکان را برای خردسالان تا نوجوانان پایه‌ی هفتم مناسب‌سازی و ویرایش کرده‌اند. آن‌ها با استفاده از قواعد جنبش فلسفه برای کودکان یا فبک، راهنمای پس از داستان‌ها را نوشته‌اند. این راهنما به منظور پیشبرد بحث‌های فلسفی، اجتماعی و اخلاقی در کلاس به نگارش درآمده است.

درباره‌ی کتاب کندوکاو فلسفی برای کودکان

پروفسور متیو لیپمن زمانی که در دهه‌ی 60 میلادی در دانشگاه کلمبیا فلسفه تدریس می‌کرد، متوجه مشکلی اساسی در میان دانشجویان شد. آن‌ها از تفکر منطقی گریزان بودند و از جواب دادن به سؤالات مهم طفره می‌رفتند. لیپمن وقتی بیشتر توجه کرد، به این نتیجه رسید که این مشکلی فراگیر است و تفکر انتقادی در میان مردم هیچ جایگاهی ندارد. در آن‌زمان او به این نتیجه رسید که خانه از پای‌بست ویران است و باید فکری اساسی برای آموزش فلسفه و منطق به مردم کرد. لیپمن سرانجام تصمیم گرفت آموزش فلسفه را از مدارس و دوره‌های ابتدایی آغاز کند و جنبشی با عنوان «فلسفه برای کودکان» یا «فبک» به وجود آورد. این جنبش موفق در مدارس و دوره‌های آموزشی در سراسر جهان تحول به وجود آورد. در آن سال‌ها، در ایران کمتر به این موضوع مهم توجه می‌شد؛ اما اندک‌‌اندک افرادی چون سعید ناجی، به اهمیت این جنبش پی بردند و فبک را در ایران پایه‌گذاری کردند. کتاب کندوکاو فلسفی برای کودکان، نتیجه‌ی تلاش‌های این استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برای آموزش فلسفه به کودکان است.

ناجی پیش از این با همکاری سمانه عسکری کتاب «کندوکاو فلسفی برای نوجوانان» را به همت انتشارات کرگدن منتشر کرده بود. زمانی که این اثر با استقبال معلمان و تسهیل‌گران فبک مواجه شد، ناجی تصمیم گرفت کتاب دیگری را مخصوص کودکان به نگارش درآورد. همان‌طور که متیو لیپمن در دوره‌های فبک به دیگران آموزش می‌داد، برای پیشبرد برنامه‌ی فلسفه برای کودکان، معلمان به داستان و کتاب راهنمای آموزشی مخصوص به خود نیاز دارند. معلمان و تسهیل‌گران فبک باید بدانند که چگونه مباحث کلاس را پیش ببرند و با استفاده از چند تمرین، کودکان را به سمت نتیجه‌گیری هدایت کنند. سمانه عسکری و سعید ناجی نیز دقیقاً همین روش را در کتاب کندوکاو فلسفی برای کودکان در پیش گرفته‌اند.

همانطور که در پیشگفتار کتاب آمده است، هر داستانی که مخصوص کودکان باشد، داستان فلسفی به حساب نمی‌آید. داستان‌ها باید ویژگی‌هایی داشته باشند که عبارتند از: مخاطب‌پسند بودن،‌ ارتباط با دغدغه‌های زندگی کودکان، ایجاد حس هم‌ذات‌پنداری، سؤال‌برانگیز بودن، تحریک حس کنجکاوی کودکان، به یاد آوردن مشکلات و مسائل فلسفی و اخلاقی به ذهن کودک و... . داستان‌هایی که سعید ناجی و سمانه عسکری برگزیده‌اند، برای کودکان مناسب‌سازی و برخی به‌دلیل طولانی بودن خلاصه شده‌اند. مربیان پس از خواندن هر داستان، می‌توانند از راهنمای داستان که در ادامه آمده است، برای ایجاد گفت‌وگو در کلاس استفاده کنند. در کتاب کندوکاو فلسفی برای کودکان، مفاهیمی چون دوستی، دروغ، دزدی، عذرخواهی، موفقیت و... به بحث گذاشته می‌شوند.

نازنین پوست‌فروش فرد در ویرایش و ترجمه‌ی بعضی از داستان‌ها با سعید ناجی و سمانه عسکری همکاری داشته. این اثر در مجموعه کتاب‌های فلسفه برای کودکان و نوجوانان نشر لگا به چاپ رسیده است.

درباره‌ی مجموعه کتاب‌های فلسفه برای کودکان و نوجوانان

مجموعه‌ی فلسفه برای کودکان و نوجوانان در انتشارات لگا برای والدین، مربیان و معلمانی است که با کودکان ارتباط دارند و هدفشان رشد و پیشرفت کودکان است. این مجموعه دو بخش دارد. بخش اول داستان‌های فلسفی برای کودکان و نوجوانان است که ذهن آنان را به چالش می‌کشد. در پایان این کتاب‌ها مجموعه‌ای از پرسش‌های فلسفی و فعالیت‌های گروهی قرار دارد که برای پیشبرد بحث بسیار مفید خواهند بود. بخش دوم شامل کتاب‌های نظری پیرامون فلسفه‌ و فلسفه‌ورزی برای کودکان و نوجوانان می‌شود. بعضی از عناوین این مجموعه عبارتند از «پرسشگری و گفت و گو با کودکان و نوجوانان»، «دیده اما نشنیده»، «کندوکاو فلسفی برای کودکان»، «کودک فلسفی» و «فلسفه‌ی شرق و غرب برای کودکان و نوجوانان». گفتنی است که مرتضی براتی دبیری این مجموعه را بر عهده دارد.

کتاب کندوکاو فلسفی برای کودکان برای چه کسانی مناسب است؟

والدین، معلمان و سایر بزرگسالانی که با کودکان سر و کار دارند، می‌توانند از راهنماهای کتاب کندوکاو فلسفی برای کودکان بهره ببرند.

در بخشی از کتاب کندوکاو فلسفی برای کودکان: داستان و راهنما می‌خوانیم

ویکی بهترین دوست من است. ما از خواهر هم، به هم نزدیک‌تریم. در مدرسه ما را دوقلو صدا می‌زنند، چون هیچ‌وقت از هم جدا نمی‌شویم. از زمان مهدکودک تا حالا با هم دوست صمیمی هستیم. ما تمام مدت دبستان با هم دوست ماندیم، بعد هر دو به مدرسۀ راهنمایی (متوسطه) دانفیلد رفتیم. در این مدرسه، من و ویکی روزهای اولِ سالِ هفتم کمی ساکت بودیم، چون هیچ‌کس را نمی‌شناختیم. حالا در سال نهم همه را می‌شناسیم و همه از اینکه با ویکی دوست صمیمی شوند ناامید شده‌اند، چون ما، یعنی هر دوی ما بیشتر وقت‌ها تقریباً به ‌هم چسبیده‌ایم. می‌خواهیم برای همیشۀ همیشۀ همیشه با هم دوست صمیمی باشیم؛ تمام دوران مدرسه، دانشگاه و محل کار. اگر با بقیه هم دوست شدیم اشکالی ندارد. همین حالا هم ویکی یک عالمه دوست دارد ولی هیچ‌کس به‌اندازه‌ای که ما برای هم ارزش داریم، برای‌مان با ارزش نیست.

با هم پیاده به مدرسه می‌رویم، تمام روز کنار هم می‌نشینیم، بعد از مدرسه هم یا من پیش ویکی هستم یا او می‌آید خانۀ ما. امیدوارم امروز ویکی مرا به خانه‌شان دعوت کند، خانۀ آن‌ها را بیش‌تر از خانۀ خودمان دوست دارم. یک روز وقت رفتن به خانه بود و ما داشتیم اعلامیۀ بزرگ برنامه‌های بعد از مدرسه را که به در رختکن زده ‌بودند، می‌خواندیم. مدرسۀ ما در فهرست مدارس سطح پایین قرار گرفته بود و مدیرِ جدید مدرسه نگران بود، می‌خواست ما امتحانات‌مان را بهتر بدهیم و در تمام فعالیت‌های کمک‌درسی شرکت کنیم.

ویکی گفت: «اینکه باید بیاییم مدرسه خودش به‌اندازۀ کافی بد هست؛ کدام آدم احمقی می‌خواهد بعد از زنگ آخر هم در مدرسه بماند؟»

از روی عادت سرم را تکان دادم. من همیشه با ویکی موافقم. همان موقع خبری درمورد گروه نمایش خواندم و حسابی در خواب‌وخیال فرو رفتم، از بچگی دلم می‌خواست بازیگر شوم. می‌دانم فکر مسخره‌ای است. من اصلاً آدم خاصی نیستم.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
«خواهر کوچک ویلی»
راهنمای داستان «خواهر کوچک ویلی»
ایدۀ اصلی 1: دروغ‌گفتن
تمرین: دلایل موجه/غیر موجه دروغگویی!
تمرین: راست‌گفتن یا دروغ‌گفتن؟!
ایدۀ اصلی 2: فاش‌شدن حقیقت
ایدۀ اصلی 3: اعتمادکردن و باورکردن
ایدۀ اصلی 4: ظاهر و باطن
ایدۀ اصلی 5: به‌عهده‌گذاشتن مسئولیت انجام کاری
تمرین: به‌عهده‌گذاشتن/نگذاشتن مسئولیت انجام کارها
ایدۀ اصلی 6: عذر و تقصیر
ایدۀ اصلی 7: خلاقیت ویلی
ایدۀ اصلی 8: تقابل دانش‌آموز و معلم
«دوست تا همیشه»
راهنمای داستان «دوست تا همیشه»
ایدۀ اصلی 1: تأییدکردن دیگران (موافق‌بودن)
ایدۀ اصلی 2: داشتن دوست صمیمی
ایدۀ اصلی 3: کسب رتبه/‌نمرۀ بالا
ایدۀ اصلی 4: مدرسه‌رفتن
ایدۀ اصلی 5: موفق‌شدن (رسیدن به هدف)
ایدۀ اصلی 6: بدون همراهی دوستان کاری را انجام‌دادن
ایدۀ اصلی 7: شرط‌گذاشتن برای کسی
تمرین: چه زمانی میتوان برای انجام کاری شرط گذاشت؟!
ایدۀ اصلی 8: رابطۀ دوستی
«عروسک روی گُل‌سَر»
راهنمای داستان «عروسک روی ‌ُگُل‌سَر»
ایدۀ اصلی 1: وسوسه
ایدۀ اصلی 2: بی‌توجه‌بودن به درس
ایدۀ اصلی 3: تعیین‌کردن (وضع‌کردن) قوانین
ایدۀ اصلی 4: رعایت قوانین
ایدۀ اصلی 5: قول‌دادن
ایدۀ اصلی 6: عذرخواهی
ایدۀ اصلی 7: مسخره‌بازی‌درآوردن
«پای خیلی کوچولو»
راهنمای داستان «پای خیلی کوچولو»
ایدۀ اصلی 1: دلایل مسابقه‌دادن
ایدۀ اصلی 2: مسابقۀ عادلانه
ایدۀ اصلی 3: شرایط مسابقه‌دادن
ایدۀ اصلی 4: رسم مسابقه
ایدۀ اصلی 5: شرایط برنده محسوب‌شدن
ایدۀ اصلی 6: اهمیت برنده‌شدن
«آقای روباه شگفت‌انگیز»
بخش اول
بخش دوم
راهنمای داستان «آقای روباه شگفت‌انگیز»
بخش اول
ایدۀ اصلی 1: دزدی
تمرین: مصادیق دزدی
ایدۀ اصلی 2: تلافی‌کردن و پیامدهای آن
تمرین: مصادیق تلافی‌کردن
بخش دوم
ایدۀ اصلی 3: توجیه دزدی
ایدۀ اصلی 4: ناسازگاری بین حرف و عمل
تمرین: ناسازگاری بین حرف و عمل
تمرین 2: یافتن ناسازگاری‌های منطقی
ایدۀ اصلی 5: نظرات متفاوت افراد دربارۀ یک اتفاق واحد
تمرین: بررسی نظرات متفاوت افراد دربارۀ یک اتفاق واحد
«تیدالیک قورباغه»
بخش اول
بخش دوم
راهنمای داستان «تیدالیک قورباغه»
مراحل استفاده از داستان به شیوۀ نمایش خلاق
1. قرائت بخش اول داستان
2. تقسیم نقش‌ها و شروع بازی نمایشی
3. تعیین فردی که نقش تیدالیک را بازی می‌کند
4. استدلال‌آوری
5. نقدوبررسی استدلال‌ها و مرتب‌کردن آن‌ها از قوی به ضعیف
6. تمرین حل مسئله؛ ارائۀ راه‌حل و نقشه‌کشیدن برای حل مشکل
7. نقدوبررسی راه‌حل‌ها و نقشه‌ها بر اساس تفکر خلاق و مراقبتی
8. مرتب‌کردن راه‌حل‌ها از قوی به ضعیف به‌واسطۀ ملاک‌های استخراج‌شده
9. ادامۀ داستان و مقایسه و بررسی راه‌حل داستان با راه‌حل‌های قبلی
10. احتمال ایجاد گفت‌وگو در زمینۀ شانس
«کلوچه‌های پُر دردسر»
راهنمای داستان «کلوچه‌های پُر دردسر»
مراحل استفاده از داستان به شیوۀ نمایش خلاق
ایدۀ اصلی 1: زیاده‌روی در انجام یک کار (خوردن)
ایدۀ اصلی 2: اراده یا مقاومت‌کردن در مقابل خواسته‌های دل
ایدۀ اصلی 3: وسوسه یا دعوت به کنارگذاشتن تصمیم‌ها
ایدۀ اصلی 4: پُرخوری، لذت‌بردن و پیامدها
منابع و مآخذ