معرفی و دانلود کتاب نقش زنان در انقلاب مشروطه ایران

معرفی کتاب نقش زنان در انقلاب مشروطه ایران

علی سربندی در کتاب نقش زنان در انقلاب مشروطه ایران، اتفاقات منتهی به مشروطه را مرور می‌کند و می‌کوشد جایگاه و تأثیر زنان را در این انقلاب بررسی نماید. این کتاب تاریخی، به ریشه‌های این انقلاب و افرادی که باعث وقوع آن شدند اشاره می‌نماید و از زنان پیشرویی می‌گوید که حضور پررنگی در بطن این دوران داشتند و توانستند به پیروزی مشروطه کمک کنند.

درباره‌ی کتاب نقش زنان در انقلاب مشروطه‌ی ایران

جنبش مشروطه یکی از مهم‌ترین تحولات و به‌نوعی نقطه‌ی عطف تاریخ معاصر ایران است. زمانی ایرانیان سعی کردند نظام استبدادی را برچینند و دولتی مدرن و متجدد شکل دهند. آن‌ها دولتی می‌خواستند که به آزادی‌های فردی احترام بگذارد، مطیع قانون باشد و عدالت قضایی را جاری کند. گرچه فرمان مشروطه در سال 1285 هجری خورشیدی توسط مظفرالدین شاه امضا شد، اما ریشه‌های آن به سال‌ها پیش بازمی‌گردد.

در مورد علل و ریشه‌های مشروطه بحث و تئوری زیاد است و تاریخ‌شناس‌ها به عوامل مختلفی اشاره می‌کنند. به نظر می‌رسد تحصیل بخشی از ایرانیان در خارج از کشور و آشنایی با حکومت‌های دموکراتیک و مدرن آن‌ها را برای اولین‌بار متوجه وضعیت عقب‌مانده‌ی خود ساخت. از سوی دیگر استبداد و خفقان هولناک کشور و ظلم و تعدی حکام، کم‌کم مردم عادی را هم به تنگ آورده بود. ترکیب این دو گروه و نزدیک شدن آن‌ها به هم، سنگ بنای تحول بزرگی را کشور گذاشت. رواج پیدا کردن روزنامه و تکثیر اطلاعات، قضیه‌ی فروش دختران قوچان و زنان باشقانلو، فساد نظام‌مند حکام محلی و مرکز، فلک شدن چندین تاجر در تهران، بست‌نشینی چندین روحانی و اتفاقات دیگری که در بازه‌ی زمانی کوتاهی پشت سر هم افتاد، نظام فرسوده‌ی قاجار را به مرحله‌ی شکست رساند. در نهایت، مظفرالدین شاه مجبور شد به خواست مشروطه‌خواهان تن و مجلس شورای ملی را تشکیل بدهد. کتاب نقش زنان در انقلاب مشروطه‌ی ایران نوشته‌ی علی سربندی، حوادث و اتفاقات این برهه‌ی زمانی را به شکل خلاصه مرور می‌کند و می‌کوشد به علت و ریشه‌های این انقلاب پی ببرد. سربندی در کتابش به افراد مهمی که در وقوع مشروطه نقش داشتند اشاره می‌کند و از زنانی نام می‌برد که پیشرو بودند و تأثیر انکارناپذیری بر این جنبش داشتند.

پس از فرمان مشروطه، به نظر می‌رسید فضای سیاسی کشور بازتر شده؛ مطبوعات امکان نقد پیدا کرده‌اند، مجلس شورا می‌توانست از حقوق ملت دفاع کند و احزاب و انجمن‌های قدرتمندی در شهرهای کشور شکل گرفت. اما ظهور روحانیونی مثل شیخ فضل‌الله نوری که موافق مشروطه نبودند و بهانه‌های شرعی آنان، خللی در این جنبش به وجود آورد. محمدعلی شاه که مترصد فرصتی بود، پس از جان به دربردن از سوءقصد به جان خود، دستور حمله به مجلس را صادر کرد. در نهایت، با همدستی بخش از نظام‌های خارجی و فشار آنان برای حفظ منافع خود، کشور وارد دوران استبداد صغیر شد، اما در سال 1288 و با حمله‌ی جنبش‌های مشروطه‌خواه و فتح تهران، این انقلاب دوباره به ثمر نشست و پیروز شد.

برکناری محمدعلی شاه به معنای پایان حکومت پادشاهی مطلقه بود. گرچه انقلاب مشروطه نتوانست به تمام اهدافش برسد و در نهایت، به ظهور دیکتاتوریِ کلاسیکی همچون پهلوی منتهی شد، اما از تأثیرات شگرف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. و شاید مهم‌ترین تأثیر آن ورود جدی زنان به عرصه‌های اجتماعی بود. زنانی که قرن‌ها به حاشیه رانده شده بودند، حالا این فرصت را یافتند تا در صحنه حضور یابند، صحبت کنند و بخشی از اجتماع را به دست بگیرند. علی سربندی در کتاب نقش زنان در انقلاب مشروطه‌ی ایران، به تعدادی از این زنان اشاره می‌کند. کسانی که فقط تعدادی از آن‌ها شناخته‌ شده‌اند و بخش زیادی از آنان هنوز گمنام هستند؛ ناشناخته‌اند ولی انکارشدنی نیستند. سربندی در کتابش از دوران پیش از مشروطه شروع می‌کند و از زنانی می‌گوید که حتی قبل از دوران تجددخواهی پیشرو و تأثیرگذار بودند؛ مثل مریم بیگم، پری‌خان خانم و پادشاه خاتون. پس‌ازآن به عصر مشروطه وارد می‌شود و این بخش مغفول از تاریخ را یادآوری و مرور می‌کند. او به انجمن‌های زنانه و مدارس دخترانه هم اشاره می‌نماید و همین‌طور حقوق زنان را در این انقلاب موردبحث قرار می‌دهد.

گفتنی‌ست کتاب نقش زنان در انقلاب مشروطه‌ی ایران را انتشارات امید سخن منتشر کرده است.

کتاب نقش زنان در انقلاب مشروطه‌ی ایران برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب به پژوهشگران و دوستداران تاریخ معاصر پیشنهاد می‌شود.

با علی سربندی بیشتر آشنا شویم

علی سربندی (متولد 1315) پژوهشگر و نویسنده‌ی ایرانی است. او مؤلف کتاب‌هایی همچون «خیام فراتر از ایام»، «خاقانی»، «ایران بهانه بود انسانم آرزوست»، «زن شعر خداست» و «عشق و راز زندگی» است.

در بخشی از کتاب نقش زنان در انقلاب مشروطه ایران می‌خوانیم

در جامعۀ مردسالار ایران با فرهنگ مذکر آن، حضور زنان در صحنه‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی حیرت‌انگیز و شگفت‌آور می‌نماید. تا به امروز، تنها مردان بوده‌اند که روا یا ناروا فعالیت‌های خود را بها می‌دادند و مهم می‌شمردند. در چنین حال و روزی که آموختن دانش و نوشتن خط از بانوان و دوشیزگان دریغ می‌شد، شرکت در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی سخت دشوار می‌نماید. اساساً سواد برای زنان هیچ وقت به شکل کامل مطرح نبوده است که شرحی طولانی دارد. نامه‌ای از حسین قلی‌خان نظام‌السلطنه به برادرزاده‌اش، روشنگر این واقعیت تلخ و انکارناپذیر است: «نور چشم مکرم! یک ورقه به خط شما ملاحظه کردم، از عبارات و مضامینی که در او بود، جای شما خالی بود، که به خندۀ من بخندید. می‌نویسید زن‌های همۀ عالم با عقل و شعور و با خط و سواد هستند. مگر از منِ بیچارۀ بدبخت که بی‌خط و سواد است، اما عقل و شعور خدایی است، نه اکتسابی. ولی خط و سواد که مکتبی است، ایراد و جوابش لازم آمد. از زن‌های همۀ عالم مرا اطلاعی و استحضاری نیست، لکن در قبیله و طایفه شما از صدسال الی ومنا (تا امروز) خط و سواد معمول نبوده است؛ نمونۀ آن‌ها حاضرند. حاجیۀ محترمه، عمۀ مکرمه، والدۀ مرحومۀ متعلقۀ نظام‌السلطنه، عیال سرتیپ، متعلقۀ سعدالملک. چرا این طالع و بدبختی تنها شما را قسمت آمده و مقدر شده است. از ایجاد عالم الی اکنون، برای زن عفت و عصمت ممدوح بوده است، نه خط و سواد. از زن حفظ و ربط، خانه‌داری خواسته‌اند نه خوب‌نویسی... و برای طبقۀ نسوان خط حرامِ حرامِ حرام است، سواد جزئی ضرر ندارد...»

فهرست مطالب کتاب

فصل اول: پیدایی مشروطه خواهی
پیش‌زمینه‌های برپایی انقلاب مشروطه
جایگاه دین و دولت
مشروطیت در برابر سلطنت و روحانیت
پیوند دین و سیاست
پیدایش نقش اصلاحات
تلاش روشنفکران و نقش آنان
فصل دوم: مشروطه چیست؟
مشروطه‌خواهی از آغاز
سابقه مشروطه در ایران
تأثیر شگرف روشنفکران بر مشروطه‌خواهی
فصل سوم: مشروطه خواهی در درازنای تاریخ
پدیدۀ مشروطه در ایران
چرا مشروطه برپا شد؟
نفوذ روحانیت در ایران
ناتوانی و عدم حزب‌گرایی در ایران
نقش روحانیت بر حکومت یا با حکومت
تهاجم بی‌امان فرهنگی روشنگری
پیدایی نقش رسانه‌های گروهی به وسیلۀ روشنفکران
روشنفکران در تدارک مشروطۀ مشروعه
روشنفکری در پناه روحانیت
دخالت روحانیت در سیاست
مشروطه یا مشروعه
نقش و سهم روشنفکران در انقلاب مشروطیت ایران
روشنفکران در برابر هجوم مشکلات
جنگ قدرت در ایران
سهم بیشتر
قدرت‌مداران در کمین فرصت
مشروطه‌خواهی در هالۀ ابهام
اصلاحات روبنایی برای پیشگیری از انقلاب
منزلت فرهنگ و ادب در مشروطیت ایران
فصل چهارم: رویارویی عناصر قدرت
زمانی مناسب برای دولت، روحانیت و روشنفکران
نقش مشروطه و مشروعه در بستر آزادی‌خواهی
مشروعه یا قید اضافی؟!
قید مشروعه برای چالش روشنفکران
هیچ‌گاه ندانستیم، چه می‌خواهیم!
مشروطه‌خواهی، بهنگام یا نابهنگام
مشروطه‌خواهی جای خود را گشود
آغاز نغمه جدایی دین از سیاست
قانون مشروطه می‌توانست حافظ نظام دینی همه باشد
ایران سرزمین شگفتی‌هاست
نقش نحوست عدد سیزده در مشروطیت!
نقش روحانیت در باورهای مذهبی
مظاهر آیین زرتشت در زندگی مردم
فصل پنجم: ایران در عهد ناصرالدین شاه
برداشت‌های متفاوت از دین
جایگاه دین در غرب
رهیافت فرهنگ غرب در ایران
غرب‌ستایی و غرب‌ستیزی
تأثیر دانشجویان اعزامی
فصل ششم: نقش مطبوعات در نهضت مشروطه خواهی
نقش جراید
روزنامه‌ها و آگاهی مردم
تأثیر تلگراف
ژاپن الگو می‌شود
فصل هفتم: نقش مدارس در بیداری ایرانیان
تأثیر شگرف آموزش در پرورش مردم
اندیشۀ بازگشایی مدرسۀ نوین
جایگاه زنان عهد ناصری در آموزش
بیداری زنان آغاز می‌شود
نقش مدارس غربی بر فرهنگ ایران
آموزش مردم موجب زیاده‌طلبی آنان گشت
نقش آذربایجان در پذیرش مدارس جدید
مدرسه‌های جدید در حوادث روز
بازگشایی مدرسه، راهی به مشروطه‌خواهی
فصل هشتم: رویارویی نیروهای حاکم بر جامعه
هجوم از هر سو
ایران آمادۀ پذیرش تحولات می‌شد
گسترش مهاجرت
مهاجرین از عوامل مشروطه‌خواهی شدند
حکومت در زیر شلاق مدگرایی
ایران در تنگنای بحران مالی
رویکرد حکومت و روحانیت به روشنفکران
ایران آبستن حوادث
روحانیت در برابر فشار افکار عمومی
فصل نهم: مشروطه سازان
نقش مردم در برپایی نهضت مشروطیت
بی‌خبری تودۀ مردم از سیاست
جنایاتی که در ظلمت استبداد رخ می‌داد
رویارویی روحانیت و حکومت
بی‌خبری و درماندگی ملت
ملت بی‌سواد در انتخاب سرنوشت!
فصل دهم: قیام مردمی چرا و چگونه آغاز می‌شود
ناهنجاری‌ها به اوج می‌رسد
ملت بر سر دوراهی
عوامل دیگر بیداری توده‌های ناآگاه
فصل یازدهم: نقش روحانیت
جایگاه روحانیت
آیا ملایان پیشگامان مشروطه‌اند!؟
تبریز در نبرد مشروطه‌خواهی
روحانیت شیعه: مشروطه آری! یا هرگز!
علما پرچم‌دار مشروطیت شدند!
ماجرای شیخ فضل‌الله نوری با مشروطه
سیاستمداری که از سیاست هیچ نمی‌دانست!
فصل دوازدهم: نقش دولت استبداد در برپایی نهضت مشروطه
تقی‌زاده در مشروطه
سفر مظفرالدین شاه به فرنگ
خیزش‌های پیش از انقلاب
فعالیت‌های پیدا و پنهان دولتمردان
نیرنگ‌هایی در حفاظت قدرت
مسئلۀ قند و گرانی آن
نیرنگی دیگر برای فریب مردم
در تدارک عدالت‌خانه
نگاهی دیگر به واکنش دولتمردان
خاموش کردن مخالفان
نقش شبنامه‌ها در برانگیختن مردم
دولت‌مردان مشروطه‌خواه نبودند.
فصل سیزدهم: نقش کشورهای بیگانه در برپایی انقلاب مشروطه
گرایش به بیگانگان
پاره‌ای از دخالت‌های بیگانگان
انگلیس دشمن همیشه فرصت‌طلب
مبارزه برخی از گروه‌ها برای پیشگیری از نفوذ بیگانگان
ردپاهایی از حضور بیگانگان
تأثیر بیگانگان در انقلاب مشروطۀ ایران
تأثیر انکارناپذیر عوامل خارجی
آثار ارتباطات خارجی
عوامل روس و انگلیس در ایران
سایه‌ها حقیقت می‌یابند
نقش تحصن در سفارت انگلیس در پیروزی انقلاب مشروطه
سفارت انگلیس آماده و بیدار
آموزش پناهندگان در سفارت
جلوه‌هایی از همکاری سفارت
فصل چهاردهم: جایگاه بست نشینی
اوضاع تهران پیش از هجرت و تحصن
تهران از مشروطه‌خواهان تهی می‌شود
سرنوشت بازماندگان در هجرت
چرا مشروطه‌خواهان به بست نشستند؟!
شاه تسلیم می‌شود
پنجم، نقش روشنگران در مشروطۀ ایران
بهبهانی تصمیم می‌گیرد
عوامل روحانی شکل می‌گیرند
حوادثی که مسئله‌ساز می‌شوند
فصل پانزدهم: اساس بیداری جنبش مشروطه خواهی
از زمینه‌سازان بیداری مردم
نوگرایی، بهانه‌ای برای مشروطه‌خواهی
روشنگران فعال می‌شوند
گرایش روشنگران در همکاری با روحانیت
فصل شانزدهم: پیروزی گام به گام روشنفکران
فراخوان نسل جوان
فصل هفدهم: نقش ناپیدای زنان در
انقلاب مشروطه ایران
جایگاه زن در مشروطه ایرانی
پدیدۀ زن در باور ایرانیان
جای خالی زنان
آتوسا و جایگاه او در ایران باستان
آریادخت و نقش او در ایران
آذرمیدخت و منزلت او در ایران
پوران‌دخت «ملکه»
پری‌خان خانم و نقش او در دوران صفویه
پادشاه خاتون
مریم بیگم
فصل هجدهم: جایگاه زن در دوره انقلاب مشروطه و پیش از آن
نقش زنان در مشروطۀ ایرانی
فصل نوزدهم: زنان آزادۀ گمنام ایرانی
فصل بیستم: مشروطه و مدارس دخترانه
نقش انجمن‌ها در بنای مدارس دخترانه
پیروزی زنان در آموزش همگانی
زنان، سهامداران بزرگ مشروطه
فصل بیست و یکم: حقوق زنان در دوران حاضر
فصل بیست و دوم: برمشروطه چه گذشت؟
فصل بیست و سوم: طلایه‌داران جنبش زنان
پی‌نوشت
جایگاه شعر و فرهنگ و ادب در انقلاب مشروطه
زنگ بیداری
در این روز مجلس به توپ بسته می‌شود.
نهضت مشروطه
مشروطیت ایران پیش و پس از پیروزی..!
عین‌الدوله و تأثیر آن
دریغا... همیشه دیر می‌شود
کتابنامه‌ی مشروطیت
منابع و عکس‌های مورد نیاز