معرفی و دانلود کتاب آشنایی با گیاه پنبه و روش‌های اصلاح ژنتیکی آن

معرفی کتاب آشنایی با گیاه پنبه و روش‌های اصلاح ژنتیکی آن

کتاب آشنایی با گیاه پنبه و روش‌های اصلاح ژنتیکی آن نوشتۀ پوریا برزعلی، به بررسی اصلاح نژاد گیاهان به ویژه پنبه و کشت آن در ایران می‌پردازد.

با در نظر گرفتن افزایش جمعیت در کشوری چون ایران، نیاز روزافزون به فرآورده‌های گیاه پنبه و وجود شرایط آب و هوایی مناسب برای کشت این طلای سفید، باید تلاش بیشتری جهت افزایش راندمان تولید کمی و کیفی آن صورت گیرد. از زمان اهلی شدن پنبه، بشر درصدد اصلاح نژاد این گیاه بوده است. در این راستا حتی گام‌های کوچک نیز مؤثر بودند. بخش اعظم ژرم پلاسمی که ارقام کنونی از آن پدید آمده‌اند بر این انتخاب‌ها استوار بود.

اویل دهۀ 1900 را باید آغاز دوران جدید اصلاح نژاد پنبه دانست که با ورد سرخرطومی غوزه پنبه به آمریکا و کشف مجدد قوانین مندل مقارن بود. معرفی قوانین مندل تغییرات بارزی در انتخاب و تکنیک‌های هیبریداسیون به وجود نیاورد، اما در مورد سیستم‌های اصلاح نژاد و چگونگی کاربرد آن‌ها برای حصول بهترین نتیجه، اطلاعات بیشتری در اختیار متخصصان گیاه‌شناسی قرار داد.

به این ترتیب، پنبه توانست رویدادی را که از نظر برخی، برای صنعت پنبه در آمریکا یک فاجعه و احتمالاً ویرانگر بود، پشت سر گذارد. از زمان تقارن نخستین اصلاح نژاد با شیوع سرخرطومی غوزه، متخصصات اصلاح نباتات با توسعه ارقام جدید، تا زمانی که بتوانند مشکلات موجود بر سر راه مقاومت به بیماری، کیفیت الیاف، مقاومت به طوفان، کیفیت بذر، رسیدن بذر و بازدهی را حل کنند، چند بحران مشابه را پشت سر گذاشتند.

یکی از اهداف اصلاحی پنبه، تولید ارقامی است که با توجه به شرایط اقلیمی هر منطقه، دارای صفات مطلوب باشند. راه‌های متفاوتی برای رسیدن به این اهداف وجود دارد که یکی از آن‌ها دورگ‌گیری و تغییرات کروموزومی سیتوپلاسمی بین گونه‌های مختلف پنبه است، که منجر به تولید هیبریدهای دارای صفات مطلوب می‌شود. در هیبریداسیون بین گونه‌ای، گونه‌ای زراعی را با گونه‌های دارای صفات مطلوب تلاقی می‌دهند و بدین ترتیب با بهبود صفات نامطلوب در گونه زراعی مورد نظر و اضافه کردن یک سری صفات مطلوب به آن یک رقم ایده‌آل به دست می‌آید.

در بخشی از کتاب آشنایی با گیاه پنبه و روش‌های اصلاح ژنتیکی آن می‌خوانیم:

انواع مختلف پنبه که در ایران موجود می‌باشد دو نوع است، یکی پنبه‌های بومی که از گروه پنبه‌های آسیایی است، این نوع پنبه در نقاط مختلف کشور از جمله اصفهان، خراسان، یزد، کرمان و مازندران کشت می‌شود. از میان پنبه‌های بومی که مورد مطالعه قرار گرفته‌اند پنبه بومی آریا بهترین پنبه، شناخته شده است که طول الیاف آن بین 18 تا 19 میلیمتر می‌باشد.

نوع دیگر پنبه‌های نژادهایی هستند که از خارج به کشور وارد شده‌اند و پس از آزمایش نتیجه خوبی داشتند و به همین دلیل در نقاطی از کشور کشت و کار آن‌ها مرسوم گردید و توسعه یافت. از سال 1333 چندین گونه پنبه به ایران وارد شد که در ورامین و دیگر نقاط پنبه‌خیز کشور کشت گردید و مورد مقایسه قرار گرفتند، به تدریج ارقام مناسب نگهداری شدند و بقیه ارقام حذف گردیدند. از میان نژادهای اصلاح شده منتخب در کشور ایران، می‌توان نژادهای ساحل و ورامین را نام برد.

این نژادها برای مازندران و گرگان دارای ارجحیت خاصی بودند. هم‌اکنون در ناحیه کردکوی، گرگان و مازندران، بذر ساحل و در سایر نقاط کشور غیر از فارس بذر ورامین کشت می‌شود. بخش‌های وسیعی از خاک ایران به خصوص مناطقی مثل تهران، خراسان، فارس، مرکزی، مازندران، گرگان، گنبد، کران آذربایجان شرقی، کرمانشاه و سمنان برای کشت پنبه مناسب می‌باشند. سطح زیر کشت و تولید پنبه از سال 1325 به بعد سیر صعودی را طی کرده است و طی سال‌های 1340 و 1350 سطح زیر کشت پنبه ایران به طور متوسط سالانه 330 هزار هکتار بود و حدود 150000 تن پنبه محلوج از آن استحصال می‌گردیده است.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، تعریف، مبانی و روش‌ها در یک نگاه
تاریخچه و سیر تحولی علم اصلاح نباتات
تاریخچه پیدایش بیوتکنولوژی
سیر تحولی بیوتکنولوژی
خصوصیات گیاه‌شناسی و مورفولوژی پنبه
جنس، گونه‌ها و منابع ژنتیکی گوسیپیوم
کشت و تولید پنبه در ایران
تجارت پنبه در دنیا
اهداف مهم در اصلاح ارقام پنبه
آخرین دیدگاه‌ها در بهبود ژنتیکی پنبه
مهم‌ترین روش‌های اصلاح پنبه
معرفی و وارد کردن ارقام جدید
روش‌های گزینش بدون دورگ‌گیری
روش گزینش توده‌ای
گزینش دوره‌ای
روش‌های گزینش بعد از دورگ‌گیری
روش شجره‌ای
روش مخلوط بالک – شجره ای
روش تلاقی برگشتی
دورگ‌گیری در پنبه
هیبریداسیون بین گونه‌ای
نقش کلی هیبریداسیون بین گونه‌ای در اصلاح پنبه
هیبریداسیون بین گونه‌های دیپلوئید و تتراپلوئید پنبه
هیبریداسیون گونه‌های دیپلوئید و تتراپلوئید پنبه و موانع آن
راه حل ارائه شده برای رفع موانع موجود در تلاقی‌های بین گونه‌ای پنبه
مشکلات نجات جنین‌های نارس حاصل از تلاقی‌های بین گونه‌ای پنبه در محیط کشت مصنوعی
تولید هیبرید بین گونه‌های زراعی دیپلوئید با تتراپلوئید پنبه در شرایط مزرعه
هیبریداسیون بین گونه‌ای در پنبه در ایران
منابع