معرفی و دانلود کتاب درآمدی بر آداب معنوی در هنرهای سنتی: مجموعه مقالات نخستین همایش آداب معنوی در هنرهای سنتی

معرفی کتاب درآمدی بر آداب معنوی در هنرهای سنتی: مجموعه مقالات نخستین همایش آداب معنوی در هنرهای سنتی

ده مقاله‌ی تحلیلی از ده متخصص برجسته‌‌ی هنر و فرهنگ ایرانی-اسلامی، محتوای اصلی کتاب درآمدی بر آداب معنوی در هنرهای سنتی را تشکیل می‌دهند. مقالات کتاب حاضر، پیش از این، در نخستین همایش آداب معنوی در هنرهای سنتی مطرح شده‌اند و اکنون متن تمامی آن‌ها، با ذکر مآخذ و منابع هر کدام در قالب این کتاب حوزه‌ی هنر، به شما ارائه می‌شوند.

درباره‌ی کتاب درآمدی بر آداب معنوی در هنرهای سنتی

آنچه امروزه به‌عنوان هنر در فضای آکادمیک دانشگاه‌ها یا هنرکده‌ها آموزش داده می‌شود، مبتنی بر اندیشه‌ها و هنجارهای دنیای مدرن و پست‌مدرن است که قرابت چندانی با دیدگاه سنتی ایرانیان نسبت به هنر ندارد. البته لازم است همین‌جا از یک اشتباه احتمالی جلوگیری کنیم و آن این‌که مخاطبان ممکن است تصور کنند تنها هنرهایی که ریشه در جهان غرب دارند، مانند نوازندگی سازهای غربی، بر اساس رویکرد و نگرش مدرنیسم و پست‌مدرنیسم آموزش داده می‌شوند. برعکس، هنرهایی که از فرهنگ اصیل ایرانی سرچشمه گرفته‌اند، مانند طراحی فرش و نقوش سنتی، از تأثیر دیدگاه‌های مدرنیته و پست‌مدرنیته در امان مانده‌اند.

باید بگوییم در حقیقت، رویکرد امروزی ما در مورد آموزش و یادگیری تمامی هنرها، اعم از ایرانی و غیرایرانی، زیر تأثیر اصول دنیای مدرنیسم و پست مدرنیسم قرار گرفته‌اند. به همین خاطر است که اثری از معنویت و پرداختن به آداب معنوی هنر در هیچ‌کدام از کلاس‌های هنری دیده نمی‌شود. خوشبختانه، برای حفظ جنبه‌های معنوی هنر، همایشی با نام آداب معنوی در هنرهای سنتی، به‌طور سالانه برگزار می‌شود و اساتید، دانشجویان و پژوهشگران حوزه‌ی هنر می‌توانند مقالات خود در این همایش ارائه کنند. کتاب درآمدی بر آداب معنوی در هنرهای سنتی، دربردارنده‌ی مقالاتی است که در نخستین دوره‌ی این همایش مطرح شده‌اند.

گروهی از صاحب‌نظران و نویسندگان، متشکل از محمدمهدی هراتی، محمدجواد جدی، کتایون مزداپور، رضا میرمبین، محسن محسنی، نیّر طهوری، سیدعبدالمجید شریف‌زاده، حسین یاوری، سلیمان سعیدآبادی و شهرام پازوکی، به سرپرستی ایرج داداشی، نگارش مقالات این اثر را به انجام رسانده‌اند. بدیهی است هرکدام از این متخصصان در مقاله‌ی خود به یکی از وجوه آداب معنوی در هنرهای سنتی توجه داشته‌اند و آن را مورد واکاوی قرار داده‌اند. در ادامه، مروری خواهیم داشت بر موضوعات اصلی هرکدام از مقالات ارائه‌شده در این کتاب.

کتاب حاضر با مقاله‌ی ایرج داداشی در زمینه‌ی مصادر آداب معنوی هنر اسلامی آغاز می‌شود. این استاد دانشگاه هنر، در اثر خود کوشیده تا هنگام تعریف و شرح هنر اسلامی از حدود و مرزهای چارچوب مدرنیسم و پست‌مدرنیسم فراتر برود. سپس قرآن کریم و احادیث معصومین (ع) را با هدف بررسی دیدگاه اسلام نسبت به هنر، به‌دقت بررسی نموده است. در مقاله‌ی دوم که محمدمهدی هراتی کار نگارش آن را به عهده داشته، آثار اساتید هنرهای سنتی ایران بررسی شده‌اند و تداوم معنویت بی‌زمان در آفرینش‌های هنری ایشان تحلیل شده است. روش‌های خاص این استادان در مجالس تعلیم و مشق و جنبه‌های معنوی آن‌ها، مورد توجه مؤلف این مقاله بوده‌اند.

محمدجواد جدی در سومین مقاله‌ی کتاب، منحصراً به هنرهای مهرسازی و حکاکی پرداخته و آداب معنوی مربوط به آن‌ها را با توجه به بستر تاریخی‌شان تحلیل کرده‌. کتایون مزداپور نیز در چهارمین مقاله به اساتید هنر اشاره داشته. پنجمین مقاله‌ی کتاب درآمدی بر آداب معنوی در هنرهای سنتی، اطلاعات ارزشمندی را در زمینه‌ی آداب پهلوانی و جوانمردی در فرهنگ ایرانیان ارائه کرده و ریشه‌های باستانی این آداب را معرفی نموده است. رضا میر مبین در این مقاله مروری بر باورهای ایرانیان باستان و بازنمود آن‌ها در آداب جوانمردی دوره‌های بعد داشته. محسن محسنی در ششمین مقاله‌ی کتاب، سری به ادبیات عرفانی ایرانیان زده و آداب معنوی آن را مورد کندوکاو قرار داده. در هفتمین مقاله، نیّر طهوری به دنبال کشف نشانه‌ای از آیین جوانمردی، هنرهای سنتی ایران را بررسی کرده است.

سیدبدالمجید شریف‌زاده در هشتمین مقاله‌ی این اثر، هنرهای سنتی را از جهت وجود معنای همت عالی تشریح و تحلیل نموده.‌ همچنین حسین یاوری با مطالعه‌ و واکاوی کتاب فتوت‌نامه‌ی سلطانی، اثر مولانا حسین واعظ کاشفی سبزواری، سعی داشته تا رابطه‌ی استاد و شاگردی را از منظر این اندیشمند مورد موشکافی قرار دهد. همان‌طور که می‌دانید، در گذشته استاد و شاگرد، حقی معنوی بر گردن یکدیگر داشتند و رابطه‌ی آن‌ها به چند ساعت آموزش رسمی محدود نمی‌شده. امروزه دیگر فضاهای آموزشی امکان وجود چنین رابطه‌ای را میان استادان و شاگردانشان فراهم نمی‌کنند و به این ترتیب، آن پیوند معنوی گذشته نیز دیگر میان اساتید و شاگردان کنونی دیده نمی‌شود.

برای آشنایی با مطالب مقدماتی و پایه‌ای آداب معنوی هنرهای سنتی، مطالعه‌ی مقاله‌ی نُهم می‌تواند انتخاب بسیار خوبی باشد که سلیمان سعیدآبادی این مقاله را به رشته‌ی تحریر درآورده. شهرام پازودکی در دهمین و آخرین مقاله‌ی کتاب، با رجوع به رساله‌ی صناعیه‌ی میرفندرسکی، معنا و مفهوم صنعت را مطابق با متون اسلامی تشریح نموده. به‌طور کلی مقالات کتاب درآمدی بر آداب معنوی در هنرهای سنتی، حول محور سه ستون اصلی نگاشته شده‌اند: هنر سنتی، فرهنگ ایرانی و منابع اسلامی. تقریباً دو مورد یا هر سه‌ی این مقوله‌ها در تمامی مقالات اثر حاضر، به‌عنوان موضوع اصلی مورد توجه بوده‌اند.

مطالب کتاب پیش‌رو علاوه‌بر این‌که اطلاعات ارزشمندی را در اختیار اساتید، دانشجویان و علاقه‌مندان رشته‌ی هنر قرار می‌دهند، با ارائه‌ی موضوعات بدیع، چشم مخاطبان را به روی دریچه‌های تازه‌ای می‌گشایند و امکان طرح مباحث و مسائل جدیدی را در حوزه‌ی هنر سنتی ایرانی-اسلامی به ایشان می‌دهند. به عبارت دیگر، مقالات این اثر می‌توانند الهام‌بخش پژوهشگران و دانشجویان برای طرح موضوعات نوین در تحقیقات آتی ایشان باشند.

کتاب درآمدی بر آداب معنوی در هنرهای سنتی برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندان به شناخت هنرهای سنتی از مطالعه‌ی این کتاب بهره می‌برند.

در بخشی از کتاب درآمدی بر آداب معنوی در هنرهای سنتی: مجموعه مقالات نخستین همایش آداب معنوی در هنرهای سنتی می‌خوانیم

یکی از آموختنی‌های استاد به شاگرد خواندن و نوشتن بود. بودند استادانی که آموختن این هنر به‌ویژه به آنان بازمی‌گشت. فرزندان خاندان‌ موبدان تعلیم و تربیت جداگانه و خاص خود را داشتند. اما در نزد دیگر خانواده‌ها هم سعی می‌شد که بچه‌ها نزد استاد کتابت را بیاموزند و بتوانند اوستا و کتاب‌هایی مثل شاهنامه و حافظ را بخوانند و نوشتن را فراگیرند. خواندن شاهنامه اغلب با هنر آواز خواندن همراه بود و در مجالس و محافل گوناگون برخی کسان آن را با لحنی خوش می‌خواندند و اغلب همراه با آوای نی و به‌اصطلاح «ساز». آموختن دعاها و نیایش‌ها و اوستا از استاد هم رسم بود و به‌ویژه اگر استاد از خاندان موبدان بود، شاگردانش را یاد می‌داد.

دختران نزد استاد، افزون بر خانه‌داری و فوت و فن آن، کارهایی دیگر هم یاد می‌گرفتند. در جامعه سنتی زرتشتی، زنان به انواع هنرهای دستی می‌پرداختند و این هنرها را استاد به شاگرد می‌آموخت. بافتن پارچه‌های دستبافت خانگی مهم‌ترین آن‌ها بود که لباس از آن تهیه می‌شد. از پرورش کرم ابریشم و به عمل آوردن ابریشم گرفته تا چیدن پشم گوسفند و رشتن و بافتن، رنگ کردن نخ برای پارچه‌بافی و تنیدن تار پارچه و سپس هنر دشوار بافتن پارچه و رنگرزی خانگی بر عهده زنان بود. البته بر این فهرست روش‌های زراعت در بخش زنانه، مثل آماده کردن بذر برای کاشتن و نیز پخت‌وپز و به‌ویژه تهیه نان و مراحل مختلف آن را هم می‌باید افزود. برخی این هنرها را بهتر بلد بودند و گاهی بچه‌ها با سمت شاگردی این‌ها را از استادان می‌آموختند. البته کسانی که استادی بیشتری داشتند بسا که همگنان خود را با مشورت یا همکاری خویش مدد می‌رساندند و بیشتر همین زنانِ کاردان برای استادی انتخاب می‌شدند.

فهرست مطالب کتاب

مصادر آداب معنوی در هنر سنتی اسلامی. ایرج داداشی
تداوم معنویت بی‌زمان در آثار سلسله استادان هنرهای سنتی ایران. دکتر محمدمهدی هراتی
آداب معنوی در آیینه تاریخ هنر مهرسازی و حکاکی. محمدجواد جدی
هدیه برای استاد. کتایون مزداپور
ریشه‌های باستانیِ آداب پهلوانی و جوانمردی. رضا میرمبین
درآمدی بر آداب معنوی ادب و عرفان ایران. استاد محسن محسنی
آیین‌ جوانمردی در هنرهای سنتی ایران. نیّر طهوری
همت عالی در هنرهای سنتی. سید عبدالمجید شریف‌زاده
استاد و شاگرد از منظر مولانا حسین واعظ کاشفی سبزواری در کتاب فتوّت‌نامه سلطانی. دکتر حسین یاوری
مقدمه‌ای بر آداب معنوی در هنرهای سنتی. سلیمان سعیدآبادی
معنای صنعت در حکمت اسلامی: شرح و تحلیل رساله صناعیه میرفندرسکی. شهرام پازوکی