معرفی و دانلود کتاب گفتگوی بی‌پایان: روانکاوی معاصر و فرایندهای خلق اثر هنری از ایده تا نمایش

معرفی کتاب گفتگوی بی‌پایان: روانکاوی معاصر و فرایندهای خلق اثر هنری از ایده تا نمایش

پاتریشیا تانزند هنرمند فعال در حوزه‌ی هنرهای تجسمی و روان‌درمانگر تحلیلی، کتاب گفتگوی بی‌پایان را در رابطه با نقش روانکاوی در فرایند خلق اثر هنری نوشته است. او با 33 هنرمند درمورد تجربیات شخصی‌شان در مراحل اولیه‌ی شکل‌گیری ایده و در حین خلق اثر، مصاحبه کرده و تحلیلی جالب درمورد رویدادهای ذهنی و درونی افراد در ارتباط با کار هنری ارائه داده است.

درباره‌ی کتاب گفتگوی بی‌پایان

فروید معتقد بود آثار هنری به‌نوعی منعکس‌کننده‌ی امیال و عواطف سرکوب‌شده‌ی هنرمند هستند و از این منظر آن را شبه - روان‌رنجوری می‌دید. پاتریشیا تانزند (Patricia Townsend) در کتاب گفتگوی بی‌پایان (Creative States of Mind: Psychoanalysis and the Artist’s Process) با استفاده از نظریات روانکاوی مشهور به‌خصوص آرای دونالد وینیکات، ماریون میلنر و کریستوفر بولاس، به تحلیل فرایند خلق اثر هنری می‌پردازد. تخیلات و ایده‌هایی که به نوشتن اولین کلمات یک متن، اولین ضربه‌های قلم‌مو بر بوم، دو میزان نخستین یک قطعه‌ی موسیقی و... منجر می‌شوند، از جایی در ذهن می‌آیند که در بخش ناخودآگاه ذهن و فضایی بین خیال و جهان بیرون قرار می‌گیرند. در همین راستا یکی از مفاهیم محوری که در این کتاب مورد مطالعه قرار گرفته، فضای بینابینی است که غالب آرای دونالد وینیکات، روانکاو و پزشک اطفال، را در برمی‌گیرد. او فضایی بالقوه میان واقعیت مشترک بیرونی و جهان فردی درونی ترسیم می‌کند که برآمده از نوعی خطای حسی جالب است.

پاتریشیا تانزند اما پیش از هر چیز در کتاب گفتگوی بی‌پایان به مرحله‌ی شهود یا «پیش‌ادراک» در ذهن هنرمند پرداخته و مسیری که یک ایده تا تبدیل شدن به یک شیء/ اثر هنری مادی طی می‌کند را از جنبه‌ی روانکاوی تحلیل کرده است. او همچنین به تحلیل پدیدارشناسانه‌ی تجربیات هنرمندان در مسیر خلق پرداخته و از گزاره‌ای جذاب در رابطه با ماهیت تولید اثر هنری استفاده می‌کند و آن اینکه: خلاقیت هنری یک فرایند ناهشیار، پیچیده و گاه متناقض است که طی تجربه‌ای شبیه به روان‌درمانی، هنرمند را به مواجهه با ناهنجاری‌های درونی‌اش می‌رساند. تانزند در ادامه‌ی این بحث به واکاوی شکل‌های بیمارگونه‌ی خلاقیت نیز پرداخته و انعکاس سرکوب اضطراب، وسواس، احساس بی‌ارزشی نسبت به خود و... را در برخی آثار هنری جست‌و‌جو می‌کند. همچنین در مقابل از نیروی هنر در بازآفرینی خویشتن هنرمند نیز سخن گفته و معتقد است هنر این ظرفیت را دارد تا روان گسسته را در ساختاری تازه، بازآفرینی کند؛ و اینجا همان نقطه‌ای است که مفهوم «زیبایی‌شناسی به‌مثابه‌ی روان‌درمانی» مطرح می‌شود.

ناگفته نماند ارتباط بی‌بدیل و سازنده‌ای که میان ویرانگری و خلاقیت وجود دارد، از مهم‌ترین مباحث حوزه‌ی روان‌شناسی هنر است که در کتاب گفتگوی بی‌پایان نیز مورد بررسی قرار گرفته است. اضطراب فروپاشی به آسیب روانی ناشی از اختلال در جریان خلاقیت اطلاق می‌شود. این نوع اضطراب از موضوعاتی است که هنر و روانکاوی را به هم پیوند می‌زند. به طور کلی می‌توان گفت پاتریشیا تانزند در این کتاب تلاش کرده تا لایه‌های روانی پنهان پشت خلق یک اثر هنری را کشف و مسیر دستیابی به شکوفایی هنری را از جنبه‌ی نظریات روانکاوی، تحلیل کند. اگر مایلید از سازوکار پیچیده‌ی ذهن در فرایند تولید هنر آگاه شوید، کتاب پیش رو می‌تواند راهنمای خوبی برایتان باشد.

این کتاب توسط سحر اعلائی ترجمه شده و به همت انتشارات هنوز در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.

نکوداشت‌های کتاب گفتگوی بی‌پایان

• این کتاب دریچه‌ای است به روی درک بیشتر نه تنها خودمان به‌عنوان هنرمند؛ بلکه همچنین مخاطبانمان. (هلن ژوری، نشست خبری، تابستان 2019 - انجمن هنردرمانگران بریتانیا)
• این کتاب سرشار از بینش است و این نکته‌ی اساسی را بیان می‌کند که اثر هنری هم فرمی برای تجربه‌ی درونی شکل‌نگرفته‌ی اولیه ارائه می‌دهد و هم جنبه‌ای از جهان بیرون را به شیوه‌ای جدید منعکس می‌کند. (Piers Plowright, The Tablet, 20th April 2019)

• پاتریشیا تانزند با استفاده از نظریات دونالد وینیکات، ماریون میلنر و کریستوفر بولاس، روایتی قانع‌کننده و ظریف از عمل خلاقانه‌ی در حال رشد می‌سازد که هرکسی را درگیر می‌کند. (کن رابینسون، روانکاو، استاد مدعو روانکاوی، دانشگاه نورثومبریا)

کتاب گفتگوی بی‌پایان برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به ارتباط میان روان‌شناسی و هنر علاقه‌مندید، مطالعه‌ی این کتاب را به شما توصیه می‌کنیم.

در بخشی از کتاب گفتگوی بی‌پایان: روانکاوی معاصر و فرایندهای خلق اثر هنری از ایده تا نمایش می‌خوانیم

آفرینش هنری کار دشواری است. هنرمند باید به پژوهش و آزمایش بپردازد، مواد را پیدا کند، با مدیوم کار کند، به سراغ حامیان برود، نمایشگاه‌ها را بررسی کند و غیره. اما یکی از جنبه‌های این فرایند، یعنی مرحله‌ی کار با مدیوم، می‌تواند نوعی بازی جدید هم در نظر گرفته شود. وینیکات درباره‌ی ماهیت بازی و بازی کردن در چندین مقطع در طول دوره‌ی نویسندگی‌اش نوشته است. آثار اولیه‌ی او کارهای تحلیلی است روی کودکان، اما او تأکید دارد هر چه درباره‌ی بازی کودکان می‌نویسد درباره‌ی بزرگسالان هم صدق می‌کند. او معتقد است بازی فعالیتی خلاقانه است که از جنبه‌ی «جهانی یا همگانی» و «طبیعی» برخوردار است و به رشد و سلامتی کمک می‌کند. او در مقاله‌ی «چرا کودکان بازی می‌کنند» می‌نویسد:

ناخودآگاه سرکوب‌شده باید پنهان نگه داشته شود، اما بخش‌های دیگر ناخودآگاه چیزی است که هر فردی می‌خواهد بشناسد و بازی هم مثل رؤیا کارکردی برای مکاشفه‌ی خود دارد. [113، ص 146]

وینیکات چندان از اصطلاح «خودآگاه» و «ناخودآگاه» استفاده نمی‌کند و بیشتر به اصطلاحات دنیای درون و بیرون علاقه دارد. اما در این‌جا، به طور خاص به ناخودآگاه سرکوب‌شده اشاره می‌کند و بازی را وسیله‌ای برای دسترسی به آن می‌داند. میان کارکردی که وینیکات برای بازی قائل است و کارکردهای آفرینش هنری شباهتی وجود دارد. در این کتاب، این ایده را مطرح می‌کنم که خلق اثر هنری جدید جست‌وجو کردن فرمی است برای چیزی که تا به حال در دنیای درونی هنرمند فرمی نداشته است. این جست‌وجو، به‌ عنوان یک فعالیت، می‌تواند همان چیزی باشد که وینیکات آن را بازی می‌خواند. اثر هنری جدید چیزی را در ناخودآگاه سرکوب‌نشده مجسم می‌کند و با این کار به هنرمند اجازه می‌دهد این جنبه از وجود خودش را «بشناسد».

فهرست مطالب کتاب

فهرست تصاویر
یادداشتی درباره‌ی کتاب
سخن مترجم
دربار‌ه‌ی کتاب
پیشگفتار
سپاسگزاری
مقدمه
1: پیش‌ادراک
2: آماده‌سازی، پژوهش و تکوین
3: آشکارسازی و ایده
4: کار با مدیوم
5: وضعیت ذهنی هنرمند
6: بازی و بازی کردن
7: خلاقیت، پرخاشگری، و ویرانگری
8: فضاها و قاب‌ها
9: قاب درونی هنرمند
10: به ‌سوی دنیای بیرون
11: درون‌مایه‌های مکرّر
پس‌نوشت
ضمیمه: آرشیو مصاحبه‌ها
شرحی بر چند اصطلاح
واژه‌نامه (فارسی انگلیسی)
واژه‌نامه (انگلیسی فارسی)
کتابنامه
فهرست نام‌ها