معرفی و دانلود کتاب راهنمای جامع و مصور خواص و کاربرد گیاهان دارویی

معرفی کتاب راهنمای جامع و مصور خواص و کاربرد گیاهان دارویی

کتاب راهنمای جامع و مصور خواص و کاربرد گیاهان دارویی نوشته‌ی ساسان جعفرنیا و میترا قاسمی اثری ارزشمند است که شما را با خواص درمانی بسیاری از گیاهان دارویی آشنا می‌کند. شما با استفاده از این کتاب می‌توانید به اطلاعاتی جامع و کافی برای ورود به دنیای گیاه درمانی دست یابید.

استفاده از گیاهان جهت درمان بیماری، با تاریخ زندگی بشر همراه بوده است و از اولین باری که انسان به یک بیماری مبتلا شد جز توسل به گیاهان، راه دیگری پیش پای خود نیافت. مردم دوران‌های ماقبل‌تاریخ، هنگام جست‌وجوی خوراک به انواعی از گیاهان برخورد می‌کردند که مصرف آن‌ها خواص درمانی مختلفی داشت و این خود باعث شد که در طی زمانی طولانی، به طور تصادفی گیاهانی با خاصیت درمانی کشف و از آن‌ها جهت درمان بیماری‌ها استفاده شود.

قدیمی‌ترین کتاب درمانی چین که شامل شرح بیش از صد گیاه است، به یکی از امپراتوران آن کشور نسبت داده می‌شود که حدود 2800 سال قبل از میلاد مسیح می‌زیسته است. یونانیان قدیم نیز از گیاهان مفیدی جهت درمان بیماری‌ها استفاده می‌کردند. بقراط و ارسطو به نقش گیاهان در طبابت و کاربرد آن‌ها آگاه بودند. تئوفراست دانشمند یونان باستان را می‌توان در زمره‌ی بنیان‌گذاران گیاه درمانی قرار داد. پس از آن، دیوسکورید در قرن اول میلادی مجموعه‌ای شامل شرح خواص درمانی 600 گیاه دارویی را تهیه کرد که این کتاب، بعدها سرآغاز بسیاری از مطالعات علمی در زمینه‌ی گیاه‌درمانی شد. در قرن هشتم تا دهم میلادی دانشمندان مشهور و مطرحی مانند ابوعلی سینا و محمد ذکریای رازی نقش پررنگی در پیشرفت گیاه‌درمانی داشتند.

توجه به گیاه‌درمانی در کشورهای غربی نیز از اوایل قرون وسطی شروع به پیشرفت کرد و از قرن نوزدهم کوشش همه‌جانبه‌ای جهت استخراج مواد مهم و ضروری برای گیاهان دارویی آغاز شد و تابه‌امروز نیز این تلاش و کوشش ادامه دارد. امروزه در اکثر کشور‌های جهان به گیاه‌درمانی توجه زیادی می‌شود و پژوهشگران متعددی در این رشته مشغول به فعالیت هستند.

ساسان جعفرنیا و میترا قاسمی که در گروه چهره‌های آکادمیک و شناخته‌شده‌ی این علم قرار دارند تلاش می‌کنند تا در کتاب راهنمای جامع و مصور خواص و کاربرد گیاهان دارویی با بهره‌گیری از منابع علمی معتبر خارجی و ایرانی شما را با این علم کاربردی و مهم آشنا کنند. از طرف دیگر لازم به ذکر است که دفتر طرح و برنامه‎های درسی سازمان آموزش فنی و حرفه‎ای کشور در سال 1387 این کتاب را به عنوان منبع آموزشی در حرفه‌ی کاربر گیاهان دارویی معرفی کرد.

در بخشی از کتاب راهنمای جامع و مصور خواص و کاربرد گیاهان دارویی می‌خوانیم:

عمده گیاهان دارویی را از محیط‌های طبیعی نظیر جنگل‌ها، کوهستان‌ها، دشت‌ها و حاشیه رودخانه‌ها جمع‌آوری می‌کنند. بعضی از آنان هم به عنوان علف‌های هرز باغات و مزارع بوده و می‌توانند از این محل‌ها جمع‌آوری و استفاده شوند. یکی از مهمترین مسائل در زمینه جمع‌آوری گیاهان دارویی تعیین زمان مناسب این کار است. این زمان بسته به نوع گیاه و اندام دارویی قابل استفاده متفاوت است. اگر چه نمی‌توان برای کلیه گیاهان دستور العمل زمانی خاصی را جهت جمع‌آوری ارائه داد اما یکسری دستورات کلی جهت جمع‌آوری اندام‌های مختلف گیاهی می‌تواند مناسب و مؤثر واقع شود.

گل‌ها: در مورد زمان مناسب جمع‌آوری گل‌ها نظرات مختلفی در منابع علمی وجود دارد. به طوری که برخی محققان بهترین زمان را هنگامی که گل کاملاً شکفته شده است می‌دانند و برخی معتقدند جهت استفاده از گل‌ها باید آن‌ها را قبل از باز شدن کامل و یا به صورت غنچه برداشت کرد. در هر حال از جمع‌آوری گل‌هایی که مدت زیادی از شکفتن آن‌ها گذشته است بپرهیزید.

برگ‌ها: برگ‌ها را بهتر است‌ وقتی‌ تازه ‌روییده‌اند و رنگ ‌سبز درخشانی‌ دارند جمع‌آوری ‌کنید.

ریشه‌ها و ریزوم‌ها: زمان مناسب بر جمع‌آوری ریشه‌ها در پاییز است هنگامی که بخش‌های هوایی گیاه مرده‌اند و پیش از آن که سخت شدن زمین در این کار اشکال ایجاد کند، جمع‌آوری را انجام دهید. در گیاهان چند ساله از سال دوم رشد گیاه به بعد ریشه‌ها را جمع‌آوری کنید. اگر برداشت ریشه‌ها زودتر از موعد انجام شود، آن‌ها نرم و اسفنجی بوده و پس از خشک شدن به سرعت خرد شده و کیفیت خود را از دست می‌دهند و اگر دیرتر جمع‌آوری شوند سخت و غیر قابل استفاده خواهند بود. در برخی موارد از قبیل ریشه قاصدک و ریزوم گل حسرت (سورنجان) زمان مناسب جهت جمع‌آوری‌ فصل‌ بهار است. پیازها و غدد زیرزمینی را نیز باید در اوایل پاییز جمع‌آوری‌ کرد.

میوه‌ها و دانه‌ها: میوه‌های آبدار را باید بعد از رسیدن کامل جمع‌آوری کرد. دانه‌ها را باید بعد از خشک شدن کامل و قبل از پراکنش آن‌ها بر سطح زمین جمع‌آوری نمود. روش جمع‌آوری دانه‌ها از قبیل رازیانه و زیره آن است که سر شاخه حاوی دانه‌ها را جمع‌آوری کرده و پس از خشک شدن روی پارچه تمیزی تکان دهید.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
تاریخچه درمانی گیاهان
جمع‌آوری گیاهان دارویی
نکات مهم در جمع‌آوری گیاهان دارویی
خشک کردن گیاهان دارویی
نکات مهم در مورد خشک کردن گیاهان دارویی به روش طبیعی
نکات مهم در مورد نگهداری گیاهان دارویی
نکات مهم در تهیه داروهای گیاهی
سنجش مقدار دارو
روش‌های تهیه داروهای گیاهی
روش تهیه روغن دم کرده سرد (cold Infused Oil)
روش تهیه روغن دم کرده داغ (Hot Infused Oil)
مواد مؤثره گیاهان دارویی
مواد موثره گیاهی عبارتند از
1- تانن‌ها
نقش فیزیولوژیکی تانن‌ها در گیاهان
اثرات فیزیولوژیک و فارمالوژیک تانن‌ها در انسان
2- ساپونین‌ها
اثرات فیزیولوژیک و فارماکولوژیکی ساپونین‌ها
3- گلیکوزیدها
خواص فیزیولوژیک و فارماکولوژیک گلیکوزیدهای سیانوژنیک
نقش گلیکوزیدها در گیاهان
4- فلاونوئیدها
انتشار فلاونوئیدها
اثرات فلاونوئیدها در گیاهان
اثرات فارماکولوژیک و فیزیولوژیک فلاونوئیدها در انسان
آخرین اثر کلی فلاونوئیدها
5- آلکالوئیدها
انتشار آلکائیدها در گیاهان
نقش آلکالوئیدها در گیاهان
اثرات فارماکولوژی و فیزیولوژیکی آلکالوئیدها در انسان
تقسیم‌بندی آلکالوئیدها بر اساس خواص درمانی
6- موسیلاژ
مهمترین اثرات درمانی موسیلاژها
7- اسانس‌ها
8- مواد تلخ
9- آنتی بیوتیکها
10- اسیدسیلیسیک
11- اسید سالی سیلیک
12- پکتین‌ها
آشنایی با برخی واژه‌های گیاهی
خانواده کاسنی (Asteracae Compositae)
کاسنی Cichorium intybus
بابونه آلمانی: Matricaria chamomilla
بومادران Achilla millefolium
گل قاصدTaraxacum officinale
همیشه بهار Calendula officinalis
غافث (Agrimonia eupatria Asteraceae)
پای خر Tussilago farfara
کنگر فرنگی Cynara scolymus
باباآدمArcticum lappa
گلرنگ Carthamus tinctorius
خار مریم Silybum marianus
سرخارگل Echinacea purpurea
افسنطین Artemisia absinthium
گل گندم Centaurea cyanus
درمنه ترکی Artemisia spp
شوید Anethum graveolens
جعفریPetroselinum crispum
زیره سبز Cumin cyminum
زیره سیاه Carum carvi
زیره کرمان Bunium persicum
گشنیز Coriandrum sativum
آنغوزه Ferula assa – foetida
رازیانه foeniculum vulgare
خانواده نعناع (Lamiaceae Labiatae)
مریم گلی Salvia officinalis
نعناع Mentha spp
اسطوخودوس فرانسوی Lavandula angustifolia
رزماری Rosmarinus officinalis
آویشن باغی Thymus vulgaris
باد رنجبویه Melissa officinalis
مرزنجوش Origanum vulgare
زوفا Hyssopus officinalis
کلپوره Teucrium polium
دم شیر Leonurus cardiaca
گل سرخ Rosa spp
شیر خشت Cotoneaster discolor
زالزالک Crataegus spp
خانواده سنبل الطیب Valerianaece
سنبل الطیب Valeriana officinalis
خانواده هوفاریقون Hypericaceae
علف چای Hypericum perforatum
زیرفون (Tilia platyphyllus T. cordata)
خانواده بقولات (Fabaceae Leguminosae)
خارشتر Alhagi camelorum
شیرین بیان Glycyrrhiza glabra
یونجهMedicago sativa
سنا Cassia angustifolia
اکلیل الملک Melilotus officinalis
خانواده برگ بوLauraceae
دارچین Cinnamomum zeylanicum
خانواده گل شیپوریAraceae
اکسیرترکیAcorus calamus
خانواده علف هفت بند Polygonaceae
انجبار Polygonum bistorta
علف هفت بند Polygonum aviculare
بسفایج Polypodium vulgare
ریوند چینی Rheum palmatum
شقایقPapaver rhoeas
خانواده شوند Caprifoliaceae
آقطی Sambucus nigra
صابونی Soponaria officinalis
خانواده سیب زمینی Solanaceae
عروسک پشت پرده Physalis alkekengi
تاجریزی Solanum nigrum
تاتوره Datura stramonium
خانواده شب بو Cruciferae
علف چشمه Nasturtium officinalis
شاهی Lepidium sativum
قدومه Alyssum hamalocarpum
کیسه کشیش Capsella bursa – pastoris
خانواده گاوزبان Boraginaceae
گاوزبان ایرانی Echium amoenum
گاوزبان (اروپایی) Borago officinalis
سپستان Cordia myxa
خانواده پنیرک Malvaceae
چای ترش Hibiscus sabdariffa
پنیرک Malva sylvestris
خانواده زنجبیل Zingiberaceae
زردچوبه Curcuma longa
زنجفیل Zingiber officinale
خانواده بادام هندی Combretaceae
هلیله Terminalia chebula
بلیله Terminalia bellerica
خانواده آلاله Ranunculaceae
آدونیس Adonis vernalis
آقونیطون Aconitum napellus
سیاه دانه Nigella sativa
خانواده مورد Myrtaceae
مورد Myrtus communis
اکالیپتوس Eucalyptus globulus
میخک Syzygium aromaticum
خانواده اسپند Zygophyllaceae
خارخسک Tribulus terrestris
اسپندPeganum harmala
خانواده پسته Anacar diacae
سماقRhus coriaria
خانواده عنابRhamnaceae
عناب Zizyphus jujube
سدر Zizyphus spina – christi
سیاه توسه Rhamnus frangula
خانواده شاه پسندVerbenacaeae
به لیمو Lippia citriodora
شاه پسند وحشی Verbena officinalis
پنج انگشتVitex agnus – custus
خانواده بنفشه Violaceae
بنفشه سه رنگViola tricolor
خانواده کدو Cucurbitaceae
کدوی تخمه کاغذی Cucurbita pepo
هندوانه ابوجهلCitrullus colocynthis
خانواده روناسRubiaceae
گنه گنهCinchona spp
خانواده کور Capparidaceae
کور Capparis spinosa
خانواده شاه تره Fumariaceae
شاه تره Fumaria officinalis
خانواده زرشک Berberidaceae
زرشک Berberis vulgaris
خانواده انگورک Saxifragaceae
قره قاط Ribes biebersteinii
خانواده بارهنگ Plantaginacae
اسفرزه Plantago psyllium
خانواده کتان Linaceae
کتانLinum usitatissimum
خانواده گل ساعتی Passifloraceae
گل ساعتی Passiflora incarnata
خانواده فرفیون Euphorbiaceae
کرچکRicinus communis
خانواده شال سنجد Meliaceae
زیتون تلخ Melia azadirachta
خانواده پامچال Primulaceae
پامچالPrimula veris
خانواده چای Theaceae
چای Camellia sinensis
خانواده مو Vitaceae
درخت موVisit vinifera
خانواده شاهدانه Cannabinaceae
شاهدانهCannabis sativa
رازک Humulus Lupulus
خانواده نارنج Rutaceae
نارنج Citrus aurantium
خانواده عشقه Araliaceae
جین سنگ جین سنگ چینی (کره‌ای) Panax ginseng
جین سنگ (آمریکایی) Panax quinquefolium
جین سنگ سیبریاییEleutherococus senticosus
بلوط Quercus spp
خانواده زیتون Oleaceae
زیتون Olea europaea
خانواده گزنه Urticaceae
گزنه دو پایه Urtica dioica
خانواده جنتیانا Gentianaceae
جنتیانا Gentiana lutea
خانواده خرفه Portulacaceae
خرفه Portulaca oleracea
خانواده جینکو Gynkgoaceae
جینکو Ginkgo biloba
خانواده گندم (Graminaceae Graminae)
یولاف Avena sativa
خانواده زنبق Iridaceae
زعفران Crocus sativus
خانواده گل حسرت Colchicaceae
سورنجان Colchicum automnale
خانواده لاله Liliaceae
سیرAllium sativum
صبر زرد Aloe vera
خانواده بورسراسه Burseraceae
کندر Boswellia spp
خانواده جوزبویا Myristicaceae
جوزبویا Myristica Fragrans
خانواده فلفل Piperaceae
فلفل سیاه Piper nigrum
نهانزادان آوندی Pteridephytes
دم اسب Equisetum arvense
پرسیاوشان adiantum capillus-veneris
منابع