معرفی و دانلود کتاب سیری در رساله‌های موسیقایی

معرفی کتاب سیری در رساله‌های موسیقایی

کتاب سیری در رساله‌های موسیقایی نوشته‌ی حسین محمدزاده صدیق به معرفی اجمالی رساله‌های علمی و فنی موسیقی فارسی دوره اسلامی با نگاهی گذرا به نخستین رسالات عربی موسیقایی و اشارتی به برخی آثار ترکی فارسی نگاران می‌پردازد.

کتاب در دو بخش اصلی معرفی رساله‌های عربی و فارسی و گزیده‌های متون رساله‌های موسیقایی فارسی و دو بخش ضمیمه تدوین شده است و با توجه به گنجایش کتاب در هر بخش همه آن‌چه لازمه دانستن است، به ایجاز و اختصار بیان شده است. بخش ضمیمه نخست متن مصاحبه‌ای است که پس از تکثیر درس‌‍نامه در سال 1378 در مطبوعات چاپ شده و بخش ضمیمه دوم متن مثنوی هفت جام اثر ملا محمد بن سلیمان فضولی شاعر و موسیقی‌شناس سده دهم را تشکیل می‌دهد که از چاپ انتقادی دیوان وی برداشته شده است.

در این مثنوی در 317 بیت لطائف عرفانی به زبان آلات موسیقایی تبیین شده است. در این کتاب صناعت موسیقی در هفت بخش، دسته‌بندی مطالب رساله‌های موسیقایی، سبک شناسی نثر رساله‌های موسیقایی، رساله‌های عربی موسیقایی، رساله‌های فارسی موسیقایی، مصاحبه، گزیده‌های متون رساله‌های موسیقایی فارسی، پیوست و افزوده‌ها گنجانده شده است. این کتاب در اصل با محتوایی درسی، برای دانشجویان دانشگاه‌های هنر و دلبستگان و کاوشگران متن شناسی آثار مکتوب تاریخ موسیقی پژوهشی تالیف شده است.

در قسمتی از کتاب سیری در رساله‌های موسیقایی می‌خوانید:

موسیقی، صناعتی است مرکب از جسمانی و روحانی، و تألیف غناء و الحان از وی است. هر صناعتی که به دست مردم کرده می‌شود، هیولی و اشکال او جسمانی باشد الّا صناعات موسیقی که موضع آن، جواهر روحانی است و آن نفوسِ سمع است، و تأثیرات او، جمله روحانی است و نفس به سبب او حرکت کند بدان جهت که موسیقار باشد.

و اصل این مطلب از سخن‌های مسجّع نهادند تا به روزگاری که شعر گفتن بسیار شد. پس وزن‌های شعر مقطّع به اصل موسیقی کردند و بر آن غناء کردند و بنای تألیف‌های ضرب و نقرت و ایقاع بر آن نهادند، و تأثیر او در نفس مردم ظاهر است و مبیّن، چنانک گویند: در دو قبیله، دو مرد را خصومتی عظیم خاست به سبب خونی که میان ایشان بود و هیچ کس ایشان را صلح نمی‌توانست دادن. یکی از اهلِ فضل دعوی کرد که من ایشان را صلح دهم؛ چنانک هیچ کس در میان نبود. چون این دعوی کرد، اهل هر دو قبیله را حاضر کرد و شراب پیش آورد. چون شراب در هر دو شخص اثر کرد، این مرد مدّعی، سازی بیرون آورد و نوایی بزد که از بهر این کار ساخته بود، چون به میانه‌ی نوا رسید در هیچ کس در آن مجلس غضب نماند؛ خاصه در آن هر دو شخص، چنانک گریستن بدیشان افتاد و برخاستند بی‌آنک کسی گفت، و یکدیگر را در آغوش گرفتند و صلح کردند و آن شخصی را که این ساز ساخته بود، حرمتی عظیم پدید آمد.

فهرست مطالب کتاب

جدول اختصارات
پیشگفتار
1. صناعت موسیقی
11. لغت موسیقی
21. جایگاه موسیقی در طبقه‌بندی علوم
31. موسیقی حلال و موسیقی حرام
41. انواع موسیقی به لحاظ کاربرد محتوایی
51. حراست از موسیقی متعالی
61. موسیقی عرفانی فارسی
71. تغنّی در قرآن
2. دسته‌بندی مطالب رساله‌های موسیقایی
12. نوع‌بندی رسالات موسیقی
22. مطالب رسالات نظری فقها و علمای دین
32. مطالب رسالات علمی و فنی
132. بخش تألیف
232. بخش ایقاع
332. ایقاع و نت‌نویسی امروز
432. آلات الحان
5 32. آداب خنیاگری
42. رسالات غنایی و منظومه‌ها
3. سبک‌شناسی نثر رساله‌های موسیقایی
13. لغات فنی رسالات
23. اصطلاحات فولکلوریک
33. ویژگی‌های دستوری
43. فواید ادبی رسالات
4. رساله‌های عربی موسیقایی
14. رسالات کندی
24. الموسیقی الکبیر
34. الاغانی
44. مختصر فی فنّ الایقاع
54. الکافی فی الموسیقی
64. رسالات اورموی
5. رساله‌های فارسی موسیقایی
15. دانشنامه
25. مجمل‌الحکمه
35. آداب خنیاگری
35. فصوص روحانی
55. برگردان‌های فارسی از الادوار
65. رساله‌ی چنگ
75. خلاصئ‌الافکار فی معرفئ‌الادوار
85. درّئ‌التاج لغرّئ‌الدّباج
95. مغنی‌نامه
105. طرب نسیمی تبریزی
115. رسالات عبدالقادر مراغه‌ای
125. نقاوئ‌الآثار
135. نفایس‌الفنون
145. رساله‌ی موسیقی جامی
155. مناظره‌ی صاحبدل و چنگ
165. هفت جام
175. صیحه و صدا
185. قطعه‌ی منظوم
195. رقعه‌ی صائب تبریزی
205. رساله‌ی بنایی
215. بهجئ‌الرّوح
225. انیس‌الارواح
235. رساله‌ی حافظ صدر خیابانی
245. سلطانیه
255. احیاء‌الملوک
265. تعلیم‌النّغمات
275. کرامیه
285. منظومه در بیان علم موسیقی
295. منظومه‌ی رمل
305. منظومه‌ی هزج
315. رساله‌ی مقامات‌السّالکین
325. رساله‌ی امیرخان کوکبی
335. مصطلحات موسیقی
345. رساله‌ی غزنوی
355. بحر محیط
365. بحورالالحان
375. غنا و موسیقی
385. رساله‌ی اذکاریه
395. مجمع‌الادوار
6. مصاحبه
7. گزیده‌های متون رساله‌های موسیقایی فارسی
درس اوّل: مقدمه‌ی دانشنامه‌ی علایی
درس دوّم: تخریج نفس ناطقه
درس سوّم: دیباچه‌ی کنزالتّحف
درس چهارم: در بیان شرف صناعت موسیقی
درس پنجم: در وصیت موسیقاری
درس ششم: دعوت منظوم
درس هفتم: در علم موسیقی
درس هشتم: در بحور اصول و حرکات هر یک
درس نهم: آوازات منظوم
درس دهم: اندر آداب خنیاگری
درس یازدهم: مغنّی‌نامه
درس دوازدهم: در ذکر اسامی آلات الحان
درس سیزدهم: غزلیّات مولوی رومی
درس چهاردهم: شعر و موسیقی
درس پانزدهم: پیر چنگی
درس شانزدهم: حکایت‌هایی از «قارا مجموعه‌ی‌» شیخ صفی
درس هفدهم (1): تک‌بیت‌ها
(2): رقعه‌ی صائب
درس هجدهم (1): آداب مجالس
(2): خاتمه
پیوست
هفت جام
8. افزوده‌ها