معرفی و دانلود کتاب سینمای مقاومت: نظریه‌ها، سیاست‌ها، نقدها

معرفی کتاب سینمای مقاومت: نظریه‌ها، سیاست‌ها، نقدها

کتاب سینمای مقاومت تألیف و گردآوری شهاب اسفندیاری، متشکل از چندین مقاله در باب سینمای ضداستعماری و ضدسلطه است و می‌کوشد این گونه‌ی هنری را از جنبه‌های مختلف تحلیل و واکاوی کند. این مقالات با این ایده که فیلم می‌تواند ابزاری هویت‌بخش باشد و در برابر استعمار غربی بایستد، ژانر، نشانه‌شناسی، ساختار روایی، زیبایی‌شناسی و روابط متقابل سینمای مقاومت ایران را موردمطالعه قرار می‌دهند و تلاش می‌کنند به نمونه‌ی ایده‌آل و مطلوب آن برسند.

درباره‌ی کتاب سینمای مقاومت

سینما از همان ابتدای شکل‌گیری‌اش، از سرگرمی صرف فراتر رفت و به ابزاری سیاسی تبدیل شد. قدرت و نفوذ این فرم هنری چنان بود که دولت‌ها خیلی زود دریافتند می‌توانند از آن برای اهداف خود بهره ببرند. شاید اولین و معروف‌ترین نمونه‌ی آن آلمان نازی باشد. گوبلز با تأسیس استودیوها و استخدام کارگردان‌های معروف آلمانی شروع به ساخت فیلم‌هایی کرد که عملاً برای تبلیغ و در خدمت پروپاگاندای نازی‌ها بودند. پس‌ از آن، حکومت شوروی سعی کرد از این ابزار هنری به نفع خود استفاده ببرد. اما سینما قرار نبود فقط ابزاری برای قدرتمندان و حکام و بازوی تبلیغاتی آنان باشد. طبقات ضعیف‌تر هم به‌مرور به قدرت آن پی بردند، از آن برای مقاومت و مبارزه استفاده کردند و تلاش نمودند تا با دوربین حقیقت ماجرا را نشان دهند. قدیمی‌ترین نمونه‌ی آن شاید سینمای مقاومت فرانسه باشد که در حین اشغال این کشور در جنگ‌جهانی دوم شکل گرفت. سینمایی که سعی می‌کرد واقعیت جنگ را افشا کند و مردم را به ایستادگی در برابر مهاجمین و اشغالگران تشویق نماید. این الگو در کشورهای جهان سوم و دیگر مستعمرات هم تکرار شد و به یک فرم سینمایی موفق و قدرتمند تبدیل گشت.

کتاب سینمای مقاومت تألیف و گردآوری شهاب اسفندیاری می‌کوشد این فرم را تعریف کند و نشان دهد که از چه قدرتی برخوردار است. مقالات این کتاب با بررسی سینمای ضدسلطه و استعمار در ایران و دنیا، تلاش دارند ثابت کنند که فیلم به‌عنوان ابزاری هویت‌بخش می‌تواند در برابر هجوم و تبلیغات بیگانگان بایستد و آن‌ها را افشا کند. فیلم‌ها می‌توانند مردم را با هم متحد سازند و هویت بومی و ملی‌شان را به آن‌ها یادآوری کنند.

مفهوم سینمای مقاومت در ایران پس از انقلاب شکل گرفت و تکامل پیدا کرد. عموماً فیلم‌هایی که در ژانر جنگ یا اصطلاحاً دفاع مقدس هستند، در سینمای مقاومت دسته‌بندی می‌شوند. جنگ ایران و عراق که بلافاصله پس از انقلاب سال 1357 شکل گرفت، عریان‌ترین مواجهه‌ی ایران با غرب، مخصوصاً آمریکا بود. تصور بر این است که در آن زمان غرب به سرکردگی آمریکا تمام تلاش خود را برای شکست انقلاب و از بین بردن هویت اسلامی-ایرانی انجام داده و تمام تسلیحات نظامی خود را به کار گرفت. آن‌ها با مقاومت و دفاع همه‌جانبه‌ی نیروهای ایرانی عقب‌نشینی کردند و به هیچ‌یک از اهدافشان دست نیافتند. این‌چنین دفاع مقدس نمونه‌ای از مقاومت در برابر استیلای غرب و سینمای جنگ، نمونه‌ای از سینمای مقاومت تلقی می‌شود.

با همه‌ی این‌ها، سینمای مقاومت در کشور همیشه موفق نبوده و گاهی ضعف‌هایی داشته و حتی ضد خود عمل کرده. شهاب اسفندیاری در کتاب سینمای مقاومت مجموعه مقالاتی را گردآوری کرده که با دیدی انتقادی به جنبه‌های مختلف این سینما می‌پردازند و آن را تحلیل می‌کنند. در این مقالات به مفاهیمی همچون ژانر، نشانه‌شناسی، زیبایی‌شناسی، نقش زنان، ساختار روایی و روابط متقابل سینمای مقاومت پرداخته می‌شود. نویسندگان با اشاره به سینمای مقاومت فرانسه و فلسطین، تلاش می‌کنند این سینما را در ایران بازتعریف کنند، عناصر آن را بشناسند و به نمونه‌های متعالی و مطلوب آن برسند. گفتنی‌ست کتاب سینمای مقاومت را نشر سوره‌ی مهر منتشر کرده است.

کتاب سینمای مقاومت برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی این کتاب به پژوهشگران سینما و علاقه‌مندان به این هنر پیشنهاد می‌شود.

در بخشی از کتاب سینمای مقاومت: نظریه‌ها، سیاست‌ها، نقدها می‌خوانیم

فیلم مشتی‌اسماعیل از حیث سبک‌شناختی در روایت سینمایی، به رویکردهای ناتورالیستی نزدیک می‌شود. اشخاص درون فیلم طوری با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند که به طور ضمنی حضور دوربین را دائماً انکار می‌کنند. انگار دیواری شیشه‌ای محیط آنان را از دریچه لنز دوربین جدا می‌کند. در چنین ساختاری، مخاطب خود را در جایگاهی می‌بیند که گویی می‌تواند از پشت دیوار شیشه‌ای و به طور نامرئی وارد زندگی اشخاص درون فیلم شود و جزئیات مشخصی از روابط آنان را به تماشا بنشیند و درباره آن به طور فعالانه قضاوت کند. موجودیت این دیوار چهارم شیشه‌ای، به طور مشخص، در صحنه‌هایی که مشتی‌اسماعیل در محیط خانه با اعضای خانواده‌اش گفت‌وگو می‌کند ملموس‌تر می‌شود. آن‌ها بدون اعتنا به حضور دوربین درباره مسائل جاری باهم گفت‌وگو می‌کنند (سوراخ بودن چکمه‌های مشتی‌اسماعیل و آب گرفتن آن‌ها، بدرقه کردن مشتی‌اسماعیل هنگام عزیمت به شالیزار، قدردانی مشتی‌اسماعیل از نیکی‌های همسر و دخترش، نخ کردن سوزن از سوی مشتی‌اسماعیل، و...). یکی از نقاط اوج این رویکرد روایت‌گری سینمایی در این فیلم مربوط به زمانی است که پیرمرد نابینا شب‌هنگام در اتاق نگهبانی شالیزار تنهاست و پیش از خوابیدن در بسترش با صدای بلند و لحنی طنازانه ملاقات فرشته مرگ را آرزو می‌کند. بینندگان فیلم در این صحنه ‌تنها کسانی هستند که در آن لحظه، به طور نامحسوس، در تاریکی اتاق مشتی‌اسماعیل حضور دارند و از آرزوی او مطلع می‌شوند.

جایگاه بینندگان، به‌ عنوان افرادی که در موقعیتی نامرئی در حال دید زدن رفتار اشخاص درون فیلم‌اند، به طور مشخص از طریق ویژگی نابینا بودن مشتی‌اسماعیل تقویت می‌شود. بینندگان در قبال فعالیت‌های مشتی‌اسماعیل مواجهه‌ای مکاشفه‌ای را تجربه می‌کنند. آنان این فرصت را پیدا می‌کنند که نحوه تصمیم‌گیری پیرمرد نابینا در مواجهه با شرایط را به تماشا و قضاوت بنشینند.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار ناشر
درآمدی بر معنا و ضرورت مقاومت در سینمای امروز ایران و جهان. دکتر شهاب اسفندیاری
بازنمایی مقاومت و ضد مقاومت در جنگ جهانی دوم در سینمای فرانسه. دکتر سید علی روحانی
زمان و مکان در سینمای ملی فلسطین: راهکارهای مقاومتی در برابر صهیونیسم. وحیداله موسوی
بررسی مقایسه‌ای سازوکار اقتباس کارآمد در سینمای انیمیشن ایران و انیمیشن تجاری ایالات ‌متحده بر بنیاد حماسه ملی و ادبیات پایداری. ناصر مقدم و لاله مقدم
ساختار روایی در سینمای مقاومت: زبان، زیباشناسی، و بلاغت. آرین طاهری و آرش طاهری
بررسی مفاهیم نظریه ژانر در سینمای جنگ تحمیلی. مریم سادات نقیبی و دکتر علی‌اصغر فهیمی‌فر
بررسی روابط متقابل سینما و نیروهای مسلح. علیرضا خوشنویس
تحلیل نشانه‌شناختی نقش زن در چهار فیلم دفاع مقدس. لیلا عزتی و نعیمه آقانوری
مهندسی فرهنگ دفاع مقدس؛ نقدی بر رویکرد دفاع‌ مقدس دولتی با نگاهی به فیلم اخراجی‌ها. محسن ‌حسام‌مظاهری
تولیدات نمایشی ضد دفاع مقدس و بازنمایی دفاع مقدس؛ ابعاد نشانه‌ای و معنایی تحریف جنگ در پنج سریال متأخر تلویزیون ایران. علی جعفری