معرفی و دانلود کتاب شرحی بر سنت حفاظت معماری در ایران: با تکیه بر شواهد تاریخی حفاظت در مسجد جامع اصفهان

معرفی کتاب شرحی بر سنت حفاظت معماری در ایران: با تکیه بر شواهد تاریخی حفاظت در مسجد جامع اصفهان

کتاب شرحی بر سنت حفاظت معماری در ایران نوشته‌ی محسن عباسی هرفته با به‌کارگیری رویکردی تحلیلی، ساختار مداخلات حفاظتی در معماری ایران را بررسی می‌کند. این اثر با استفاده از مبانی نظری و شواهد تاریخی، به تبیین الگوها، انگیزه‌ها و ویژگی‌های مداخلات در گذشته می‌پردازد و در نهایت به شناسایی سنتی منسجم در حفاظت معماری ایرانی دست پیدا می‌کند.

درباره‌ی کتاب شرحی بر سنت حفاظت معماری در ایران

کتاب شرحی بر سنت حفاظت معماری در ایران با مقدمه‌ی دکتر مهدی حجت، اثری است که تلاش می‌کند ضمن بازخوانی تجربه‌های تاریخی، مطلبی منسجم از اصول، انگیزه‌ها و شیوه‌های مداخلات حفاظتی در معماری ایران با مطالعه موردی مسجد جامع اصفهان ارائه دهد. محسن عباسی هرفته از این جهت شواهد تاریخی حفاظت را در مسجد جامع اصفهان بررسی می‌کند که معتقد است تمام ویژگی‌ها و مواردی که در کتاب مورد بررسی قرار خواهد گرفت در این مسجد یافت می‌شود.

نویسنده در آغاز، پیش‌زمینه‌ای نظری برای رسیدن به یک زبان مشترک با خواننده برای ورود به بحث حفاظت معماری ارائه می‌دهد. این بخش مقدماتی، شامل تاملاتی درباره‌ی مفهوم معماری، نسبت حفاظت با فهم معماری و بررسی سه رویکرد فلسفی، سنتی و تجربی در تبیین حفاظت است. نویسنده سپس با جمع‌بندی مباحث، زمینه را برای ورود به موضوع مداخله و جایگاه آن در حفاظت ایجاد می‌کند.

پس از فصل تمهیدیه که برای آشناکردن مخاطب با مباحث کتاب نوشته شده است، مبحث اصلی آغاز می‌شود. در فصل اول به گونه‌شناسی مداخلات حفاظتی در گذشته پرداخته می‌شود. این فصل بر اساس معیار تعامل با ساختار بنا، مداخلات را به دو گروه عمده تقسیم می‌کند، مداخلات تقویتی و مداخلات مخرب. در ادامه، این تقسیم‌بندی با جزئیات بیشتری مورد بررسی قرار می‌گیرد و نویسنده با دسته‌بندی مداخلات حفاظتی به سه نوع تثبیت، تکمیل و تحویل ساختار موجود، چشم‌اندازی روشن‌تر از انواع رویکردها در مواجهه با کالبد بنا ارائه می‌دهد.

فصل دوم به علت‌شناسی و زمینه‌شناسی حفاظت در گذشته می‌پردازد. در این فصل، عوامل گوناگون مانند تقویت کالبد، گسترش فضا، نیازهای دسترسی و تغییر الگوهای معماری زمانه به‌عنوان علل و انگیزه‌های اصلی مداخلات معرفی می‌شوند. سپس انگیزه‌های مردم و حکومت به‌عنوان دو دسته از نیروهای موثر تحلیل می‌شوند. بخش دوم فصل به بررسی تداوم کارکرد به‌عنوان رویکرد اصلی حفاظت اختصاص دارد، جایی که مفاهیم کارکرد معماری، جایگاه آن در مداخلات و عوامل زمینه‌ساز مانند نقش حکومت، افراد تاثیرگذار، گرایش‌های مذهبی و فناوری زمانه بررسی می‌شوند. این فصل همچنین به نقش عامه، نخبگان و حکومت در فرآیند حفاظت می‌پردازد.

فصل سوم با عنوان ریخت‌شناسی مداخلات حفاظتی در گذشته، انواع اقدامات اجرایی که در گذشته برای حفظ بناها انجام می‌شده است را تحلیل می‌کند. این اقدامات شامل نگهداری، تعمیر، بازسازی و نوسازی هستند که هر یک با زیرشاخه‌هایی مانند نوسازی و الحاق یا تخریب و نوسازی توضیح داده می‌شوند. هدف این فصل، شناسایی قالب‌های فیزیکی و کالبدی مداخلات در طول زمان است.

در فصل چهارم با عنوان ویژگی‌های حفاظت در گذشته، کتاب شرحی بر سنت حفاظت معماری در ایران به بررسی ویژگی‌هایی می‌پردازد که وجه تمایز مداخلات سنتی در معماری ایران هستند. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به ارتباط نظام‌مند میان مداخلات، انجام حداقلی و ضروری تغییرات، استمرار در روند حفاظت و توجه تدریجی به تغییر اشاره کرد. همچنین مفاهیمی مانند احترام به معماری گذشته، تبعیت از ساختارها و اصول قبلی، پیوند میان جدید و قدیم و استفاده مجدد از عناصر قدیمی در بناهای جدید مطرح می‌شوند. مفهوم «استکمال» به‌عنوان تکامل تدریجی و هدفمند بنا از دیگر مباحث کلیدی این فصل است که در کنار موضوع روزآمدی در تکنیک، مصالح و ساختار، منظومه‌ای از اصول حفاظت سنتی را روشن می‌سازد.

عنوان فصل پنجم پیدایی یک سنت نام دارد. در این فصل، نویسنده نخست مفاهیم سنت، جامعه سنتی و خرده‌سنت‌ها را توضیح می‌دهد سپس با بررسی ویژگی‌های عمومی خرده‌سنت‌ها، به تطبیق آن با ویژگی‌های حفاظت معماری ایرانی می‌پردازد. مفهوم سنت حفاظت، مخاطبان آن و ارکان آن یعنی ثبات و تغییر در ادامه فصل تحلیل می‌شوند. در این چارچوب، ثبات به‌عنوان عامل حفظ تمامیت معماری و تغییر به‌عنوان شرط تداوم حیات بنا معرفی می‌شود. اصولی چون ثبات ساختار و پذیرش تغییر در چارچوب این سنت، در کنار ویژگی‌های باز، فعال و افزایشی بودن این سنت، مبنای نظری محکمی برای فهم حفاظت در بستر فرهنگی ایران فراهم می‌آورد.

در فصل ختمیه، کتاب با جمع‌بندی مباحث بر ضرورت درک سنت حفاظت معماری تاکید می‌کند و یادآور می‌شود که شناخت کامل این سنت نیازمند درک عمیق از نگاه‌ها، انگیزه‌ها، و عملکردهای گذشته است.

کتاب شرحی بر سنت حفاظت معماری در ایران که به همت انتشارات دانشگاه یزد منتشر شده، نه‌تنها برای دانشجویان و پژوهشگران معماری و مرمت بناها، بلکه برای تمامی علاقه‌مندان به تاریخ معماری ایران سودمند است. خواننده در این مسیر با لایه‌هایی از اندیشه و تجربه‌ی حفاظت آشنا می‌شود که حاصل تعامل نسل‌های مختلف با معماری ارزشمند خود بوده‌، تعاملاتی که اکنون به‌صورت سنتی زنده در میراث ما حضور دارند.

کتاب شرحی بر سنت حفاظت معماری در ایران برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب برای دانشجویان، پژوهشگران و متخصصان حوزه معماری، مرمت و حفاظت ابنیه تاریخی مناسب است. همچنین علاقه‌مندان به شناخت سنت‌های معماری ایران و شیوه‌های مداخلات تاریخی در بناها می‌توانند از این کتاب استفاده کنند.

در بخشی از کتاب شرحی بر سنت حفاظت معماری در ایران: با تکیه بر شواهد تاریخی حفاظت در مسجد جامع اصفهان می‌خوانیم

این تحقیق بر مبنای مراجعه به شواهد مداخلات بر جا مانده تاریخی، قصد شناخت حفاظت معماری در گذشته را دارد. اولین گام در رجوع به این مداخلات، شناخت درست مداخلات حفاظتی و ارائه معیار تشخیص و تصویری درست از این مداخلات است تا تمایز میان مداخلات مخرب و حفاظتی قابل تشخیص باشد. شاید در ابتدای امر این موضوع بدیهی به نظر بیاید؛ اما در ادامه ملاحظه خواهد شد که این تشخیص، آنچنان که به نظر می‌رسد، آسان نیست و نیاز به معیارهای مشخص و دقیق دارد. به همین دلیل در اولین فصل کتاب پیش‌رو، به گونه‌بندی مداخلات صورت گرفته در معماری ایران در مرحله اول و سپس گونه‌بندی مداخلات حفاظتی پرداخته می‌شود.

بدین منظور مداخلات شناسایی شده از زاویه پیامدی که پس از تحققشان در بنا داشته‌اند (حفاظت یا تخریب) گونه‌بندی شده‌اند. گونه‌شناسی از کارامدترین روش‌هایی است که امکان این تفکیک را به‌صورت روشمند فراهم می‌آورد و در مطالعات تاریخی معماری جایگاه درخوری دارد. اما در این جا قبل از هر چیز می‌بایست معیاری در جهت تشخیص و تعیین مداخلات حفاظتی و مخرب تعیین شود. چرا که اساسا «گونه شناسی عبارت است از دسته‌بندی نمونه‌ها [در اینجا مداخلات] بر طبق مقاصد مشترک..» (لنگ، 1383) یا به تعبیری ساده‌تر «گونه‌شناسی، دسته‌بندی و طبقه‌بندی نمونه‌ها بر اساس معیارهای مشترک است» (سلطانی و دیگران، 1391). از این رو در ادامه ابتدا به جستجوی معیاری در سنجش مداخلات از این حیث پرداخته خواهد شد.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
پیشگفتار
ساختار کتاب
فصل تمهیدیه
فصل اول: گونه‌شناسی مداخلات حفاظتی (در گذشته)
فصل دوم: علت‌شناسی و زمینه‌شناسی حفاظت (در گذشته)
فصل سوم: ریخت‌شناسی مداخلات حفاظتی (در گذشته)
فصل چهارم: ویژگی‌های حفاظت (در گذشته)
فصل پنجم: پیدایی یک سنت: سنت حفاظت معماری
فصل ختمیه:‌ جمع‌بندی و نتیجه‌‌گیری
منابع و مآخذ
پیوست‌ها
فهرست شکل‌ها
فهرست نقشه‌ها
فهرست تصاویر