معرفی و دانلود کتاب میرعزا کاشانی در قلمرو تعزیه

معرفی کتاب میرعزا کاشانی در قلمرو تعزیه

سمانه کاظمی در کتاب میرعزا کاشانی در قلمرو تعزیه، یکی از مهم‌ترین تعزیه‌سرایان تاریخ کشور را معرفی کرده و برخی از مشهورترین سروده‌های او، مثل مجلس شهادت امام حسین و تعزیه‌ی روز عاشورا را مرور و بررسی می‌کند. نویسنده در این کتاب همین‌طور در مورد مجلس شهادت حضرت سلطانعلی (برادر امام جعفر صادق (ع)) صحبت می‌کند، صحنه‌ها، شخصیت‌ها و دستگاه‌های آوازی آن را توضیح می‌دهد و مجلسی را که میرعزا از آن ارائه کرده، تشریح می‌کند.

درباره‌ی کتاب میرعزا کاشانی در قلمرو تعزیه

تعزیه از اصیل‌ترین و باستانی‌ترین آیین‌های نمایشی ایرانی به شمار می‌رود. تا پیش از اسلام نشانه‌هایی از هنرهای نمایشی در این سرزمین وجود داشت و می‌توان ردپاهایی از آن را در نقاط مختلف یافت؛ مثل آیین سوگ سیاووش که از هرات تا مازندران اجرا می‌شد. ولی با نفوذ مذهب اسلام و مخالفت آن با هر نوع شمایلی، این هنر کاملاً به محاق رفت و فراموش شد. سال‌ها بعد اما نمایش دوباره سر برآورد؛ این‌بار با دین ترکیب شد و از درون آن هنری شکل گرفت که به نام «تعزیه» شهرت پیدا کرد. تعزیه در اساس شبیه‌سازی و ذکر مصیبت حادثه‌ی کربلا بود. اما تعزیه‌خوان‌ها، علیرغم حساسیت‌های دینی و محدودیت‌هایشان، سعی کردند خلاقیت بیشتری در آن به خرج دهند. استفاده از موسیقی و آواز به همراه اکت‌های تئاتری باعث شد تا این هنر خیلی زود در میان مردم به محبوبیت برسد.

در زمان قاجار، به خاطر علاقه‌ی شاهان این سلسله، مخصوصاً ناصرالدین شاه، تعزیه مورد حمایت قرار گرفت و فراگیرتر شد. تا جایی‌که این آیین‌ها در تکیه‌ی معروف دولت با حضور هزاران نفر اجرا می‌شد. تعزیه را اساساً باید هنری بومی و فولکلور تلقی کرد، چرا که هر شهر و منطقه‌ای تعزیه‌خوان‌های خود را داشتند. بااین‌وجود برخی از هنرمندان آن به شهرت رسیدند و امروزه ما نام‌شان را بسیار می‌شنویم. از جمله‌ی آن‌ها، میرعزا کاشانی است. از او تعزیه‌نامه‌هایی به‌جای مانده که هنوز هم در کشور اجرا می‌شوند. کتاب میرعزا کاشانی در قلمرو تعزیه نوشته‌ی سمانه کاظمی، اثری است که می‌کوشد این شخصیت و هنرمند مذهبی را معرفی کند. با وجود شهرت آثار میرعزا، زندگی او همیشه در هاله‌ای از ابهام بوده و اطلاعات زیادی از آن در دسترس نیست. این کتاب به سروده‌های مهم او می‌پردازد و برخی از آن‌ها را مرور می‌کند.

نام واقعی میرعزا، سید مصطفی کاشانی بود. او در دوران قاجار و مصادف با عصر ناصری در کاشان می‌زیسته. از روایت‌ها پیداست که در آن روزگار چنان مشهور بوده که ناصرالدین شاه شخصاً او را به حضور پذیرفته. در تکیه دولت نیز اجرا کرده که همین اتفاق کمک زیادی به شهرت یافتن او کرد. با این وجود اجرای یکی از تعزیه‌ها که غیرمستقیم وضعیت ناامن کشور را نقد می‌کرد، به مذاق ناصرالدین شاه خوش نیامد و او را برکنار کرد. تصور می‌شود او کاتب بیش از سیصد تعزیه‌نامه بوده. گرچه بخشی از آن‌ها از بین رفته ولی تعزیه‌گردان مشهور معاصر، ناصر فیاض توانسته بخشی از آثار او را ثبت و ضبط کند؛ از جمله یکی از درخشان‌ترین سروده‌های او، مجلس حضرت سلطانعلی نام دارد. سمانه کاظمی در کتاب میرعزا کاشانی در قلمرو تعزیه، گفت‌وگویی با فیاض داشته و بخشی از سروده‌هایی را که او مکتوب کرده، ذکر کرده است. کاظمی در ادامه به زندگی و نحوه‌ی شهادت حضرت سلطانعلی پرداخته و صحنه‌ها، شخصیت‌ها و دستگاه‌های آوازی آن را توضیح داده است. همین‌طور از شباهت آن با واقعه‌ی کربلا گفته و نسخه‌ی میرعزا را با نسخه‌ی دیگر تعزیه‌سراها مقایسه کرده. در پایان نیز چند مجلس معروف دیگر این تعزیه‌خوان مثل تعزیه‌ی روز عاشورا و شهادت امام حسین را نقل می‌کند.

کتاب میرعزا کاشانی در قلمرو تعزیه را انتشارات سوره مهر منتشر کرده است.

کتاب میرعزا کاشانی در قلمرو تعزیه برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی این کتاب به همه‌ی علاقه‌مندان هنر تعزیه و به‌طورکلی هنرهای نمایشی و پژوهشگران این حوزه توصیه می‌شود.

در بخشی از کتاب میرعزا کاشانی در قلمرو تعزیه می‌خوانیم

تاریخ، واقعه‌ی شهادت طفلان مسلم‌بن عقیل را که یک سال پس از شهادت مسلم اتفاق می‌افتد این‌چنین بیان می‌کند:

شیخ صدوق به سند خود روایت کرده که یکی از شیوخ اهل کوفه که گفت چون امام حسین(ع) به درجه‌ی رفیع شهادت رسید، اسیر کرده شد از لشکرگاه آن حضرت دو طفل کوچک از جناب مسلم‌بن عقیل آوردند ایشان را نزد ابن‌زیاد، آن ملعون طلبید زندانبان خود را و امر کرد او را که این دو طفل را در زندان کن و برایشان تنگ بگیر و غذای لذیذ و آب سرد به ایشان مده. آن مرد نیز چنین کرد و آن کودکان در تنگنای زندان به سر می‌بردند و روزها روزه می‌داشتند و چون شب می‌شد دو قرص نان جوین با کوزه‌ی آبی برای ایشان، پیرمرد زندانی می‌آورد و به آن افطار می‌کردند تا مدت یک سال حبس ایشان به طول انجامید. پس از این مدت طویل یکی از آن دو برادر، دیگری را گفت که ای برادر مدت حبس ما به طول انجامید و نزدیک شد که عمر ما فانی و بدن‌های ما پوسیده وبالی شود.

پس هرگاه این پیرمرد زندانی بیاید حال ما را برای او نقل کن و نسبت ما را به پیغمبر (ص) به او بگو شاید بر ما توسعه دهد. پس گاهی که شب داخل شد آن پیرمرد به حسب عادت هر شب آب و نان آن کودکان را آورد. برادر کوچک او را فرمود که ای شیخ محمد (ص) را می‌شناسی؟ گفت: بلی چگونه نشناسم و حال آن‌که آن جناب پیغمبر من بود. گفت: جعفربن ابی‌طالب را می‌شناسی؟ گفت: بلی! جعفر همان کسی است که حق‌تعالی دو بال به او عطا خواهد کرد که در بهشت با ملائکه طیران کند. آن طفل فرمود که علی‌بن ابی‌طالب (ع) را می‌شناسی؟ گفت: چگونه نشناسم! او پسرعمّ و برادر پیغمبر من است. آنگاه فرمود ای شیخ ما از عترت پیغمبر تو می‌باشیم. ما دو طفل مسلم‌بن عقیلیم اینک در دست تو گرفتاریم. این‌قدر سختی بر ما روا مدار و پاس حرمت نبوی را در حق ما نگه دار.

شیخ چون این سخنان را بشنید بر روی پای ایشان افتاد و می‌بوسید و می‌گفت جان من فدای شما ای عترت محمد مصطفی (ص). این دَرِ زندان است. گشاده بر روی شما به هر جا که خواهید تشریف ببرید.

فهرست مطالب کتاب

چکیده
مدخلی بر روان‌شناسی تعزیه
شاعران خاموش
تعزیه‌نامه‌ها
نخستین دیدار
دیدار با هاشم فیاض
اصل تقویم
آخرین گفت‌وگو
آخرین گفت‌وگوی هاشم فیاض
سروده‌ی مرتضی سلیمانی در مدح استاد هاشم فیاض
میرعزا شکسپیر کاشان
میرعزا که بود؟
جستاری در مجلس شهادت حضرت سلطانعلی (ع)
اثبات نسب و محل دفن حضرت سلطانعلی (ع)
تذکره‌ی حضرت سلطانعلی‌بن امام محمدباقر (ع)
تدارک قتل حضرت سلطانعلی (ع)
مقدمات جنگ
ملحق شدن منافقین به کفار
عزم آن حضرت به رزم
شهادت خواجه جلال
حضرت سلطانعلی در آستانه‌ی شهادت
وصایای آن حضرت
شهادت خواجه ملکشاه
چگونگی قتل حضرت سلطانعلی (ع)
دفن کردن شهداء
شهادت سلطان محمود و حسین
به‌دست آوردن زرینه کفش و به هلاکت رساندن او
ثواب زیارت آن حضرت
اشعاری در مدح حضرت سلطانعلی (ع)
سروده‌ی خباز کاشانی
سروده‌ی سید مرتضی میر جعفری خاوه‌یی (اختر)
سروده‌ی سید رضا میر جعفری (حامی)
قالیشویان؛ بازتاب واقعه‌ی عاشورا
شباهت ناگزیر مجلس شهادت سلطانعلی با واقعه‌ی بزرگ عاشورا
شخصیت‌ها در مجلس شهادت سلطانعلی (ع)
اشتباهات مجلس شهادت سلطانعلی (ع)
شمار ابیات مجلس شهادت سلطانعلی (ع)
دستگاه‌ها و مایه‌های آوازی در مجلس شهادت سلطانعلی (ع)
صحنه‌ها، مکان‌ها و شخصیت‌ها در مجلس شهادت سلطانعلی (ع)
مجلس شهادت حضرت سلطانعلی (ع) از میرعزا
مقایسه‌ی نسخه‌ی شهادت امام حسین (ع) میرعزا با نسخه‌ی شهادت امام حسین (ع) طهران
مجلس تعزیه‌ی امام حسین (ع) نسخه‌ی میرعزا
مجلس شهادت امام حسین (ع) از: میرعزا
مجلس شهادت امام حسین (ع) - روز دهم - طهران
جستاری در مجلس غارت و آتش‌زدن خیمه‌ها
فهرست منابع