معرفی و دانلود کتاب نمایش روحوضی: زمینه، زمانه و عناصر خنده ساز

معرفی کتاب نمایش روحوضی: زمینه، زمانه و عناصر خنده ساز

محمدباقر انصاری در کتاب نمایش روحوضی، تاریخچه، ساختار و عناصر خنده‌ساز در نمایش‌های شاد ایرانی را مورد بررسی قرار می‌دهد و به مفاهیمی همچون ماهیت خنده، انواع کمدی، انواع نمایش‌های شادی‌آور، انواع جناس، ایهام نقیضه‌پردازی و... می‌پردازد. خواننده در این کتاب با کمدی روحوضی یا تخته حوضی که قدمت زیادی در هنر نمایشی ایران دارد، آشنا و از تأثیرات آن بر جامعه آگاه خواهیم شد.

درباره‌ی کتاب نمایش روحوضی

محمدباقر انصاری در کتاب نمایش روحوضی، مقدمه‌ی کاملی درباره‌ی تاریخچه‌ی نمایش، به‌ویژه نمایش روحوضی نگاشته است. او می‌نویسد، نمایش در ایران به دو شکل وجود داشته که یکی تعزیه و دیگری نمایش روحوضی است. تعزیه که از حمایت افراد مذهبی در جامعه برخوردار بود، خصوصاً در دوران صفویه، توانست به رشد چشمگیری دست یابد. از طرفی، نمایش روحوضی، به منظور عنصری فرح‌بخش با درون‌مایه‌ی انتقادی به وجود آمد و در مراسم شادی اجرا می‌شد. یکی از اهداف این نوع نمایش، جدا از ایجاد فضایی شاد و نشاندن خنده بر لبان حضار، ایجاد بستری بود تا برگزارکنندگان این نمایش بتوانند از شرایط اجتماعی انتقاد کنند.

محمدباقر انصاری این‌طور ادامه می‌دهد که پس از کودتای 28 مرداد 1332، آفتاب پرفروغ نمایش‌های روحوضی به تدریج غروب کرد. او توضیح می‌دهد که این اتفاق به دلایل مختلفی مثل سانسور از سوی دولت، پدیدار شدن رسانه‌های نوین مانند رادیو و تلویزیون و خصوصاً نگرش تحقیرآمیز روشنفکران ایرانی غرب‌گرا، روی داد. نویسنده در کتاب نمایش روحوضی در پی آن است که به سه سؤال کلیدی جواب دهد که عبارت‌اند از چگونگی کاربرد عناصر نمایش روحوضی در تئاتر کمدی ایران، احتمال احیای این نمایش سنتی، و اینکه آیا می‌توان از عناصر نمایش روحوضی استفاده کرد تا یک سبک ملی در کمدی ایران ساخت یا خیر.

محمدباقر انصاری در کتاب نمایش روحوضی، تاریخ نمایش را بررسی کرده و از دیدگاه افراد برجسته‌ای مثل زیگموند فروید و هنری برگسون درمورد خنده و کمدی، بهره می‌گیرد تا برای احیای این نوع نمایش، چارچوب مستحکمی ارائه کند. این کتاب را انتشارات سوره مهر چاپ و منتشر کرده است.

کتاب نمایش روحوضی برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به رشته‌ی نمایش، خصوصاً هنر نمایشی ایران علاقه دارید و می‌خواهید از تاریخچه و تأثیرات نمایش روحوضی در ایران آشنا شوید، این کتاب منبع ارزشمندی در این زمینه خواهد بود.

در بخشی از کتاب نمایش روحوضی: زمینه، زمانه و عناصر خنده ساز می‌خوانیم

از حیث دوران و خصوصیات، کمدى کهن اولین شکل از کمدى است که با آثار نویسندگان یونان باستان (قرن پنجم ق. م) به‌ویژه آریستوفان به وجود آمد؛ در حقیقت با آثار خود او بود که اصول این نوع از نمایش کمدى بنیان نهاده شد؛ چه اینکه به سبب غلبه‌ى آرا و رویکردهاى نمایشى او، به این گونه کمدى‌ها، لقب «کمدى آریستوفان» نیز داده‌اند.

کمدى کهن از منظر اسلوب، نمایشى آمیخته با تخیّل، اسطوره، واقع‌گرایى، بذله‌گویى، بى‌پردگى و هجو بود که همچنان‌ که پیشتر اشاره شد، از دل آیین‌هاى دیونیزوسى به وجود آمد.

در این کمدى‌ها بزرگان اجتماع که به زعم آریستوفان عموماً دشمن آرمان‌هاى انسانى بودند، با زننده‌ترین کلمات به تمسخر و ریشخند گرفته مى‌شدند؛ از سوى دیگر در کنار این رویکرد نیز همسرایان، با تبیین اهداف نادرست، از ارزش‌هاى مثبت اجتماعى دفاع مى‌کردند.

دو نمونه‌ى مهم نمایش کمدى کهن «پرندگان» و «غوکان» اثر آریستوفان است که در اوّلى مخاطب با مضحکه‌اى از سیاست و اسطوره‌ى آتنى روبروست و در دومى با داستانى که بر رفتن دیونیزوس، خداى بارورى و فلاحت به جهان اموات و فراخواندن اوریپید، تراژدى‌نویس یونان باستان به جهان زندگان استوار است.

آغاز جنگ‌هاى پلوپونزى (400-330ق. م) و ویرانى شهر آتن پایان دوران کمدى کهن و آغاز دوره‌اى است که به آن کمدى میانه مى‌گویند.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل اول: بازشناسی ‌ماهیت ‌خنده
1-1. خنده و رویکردهاى پزشکى
2-1. خنده و رویکردهاى عصب‌شناختى
3-1. خنده و رویکردهاى روانشناختى، فلسفى
1-1-3. زیگموند فروید و روانکاوى خنده
2-1-3. هنرى برگسون و تکرار ماشینى خنده
4-1. خنده و خندیدن در آینه‌ى اسلام
فصل دوم: کمدی چیست؟
12. ریشه‌ها
2 2. تعاریف
32. گونه‌ها و اشکال
1-2-3. کمدى کهن (Old Comedy)
2-2-3. کمدى میانه (Middle Comedy)
3-2-3. کمدى نو (New Comedy)
4-2-3. کمدى احساساتى / کمدى احساس‌گرایانه
5-2-3. کمدى رمانتیک (Romantic Comedy)
6-2-3. کمدى متعالى (High Comedy)
7-2-3. کمدى سیاه (Black Comedy)
8-2-3. کمدى خلق و خو (Comedy of Humors)
9-2-3. کمدى رفتار (Comedy of Manners)
10-2-3. کمدى موقعیت (Situation Comedy)
11-2-3. کمدى بکوب بکوب (Slap Stick)
12-2-3. کمدى هنرمندان / کمدیا دلارته (Commedia dellarte)
13-2-3. کمدى -تراژدى (Comedy - Tragic)
فصل سوم: ماهیت و ساختار نمایش های شادی آور ایرانی
1-3. ریشه‌ها و پیشینه‌ها
2-3. گونه‌ها و تفاوت ها
1-3-2. صندوق کابلی
2-3-2. کچلک بازی
3-3-2. بقال بازی
4-3-2. روحوضی (تخت حوضی)
فصل چهارم: بررسی عناصر خنده ساز در نمایش روحوضی
1-4. ضرورت‌ها
2-4. بررسی عناصر خنده‌ساز (کمیک)
1-4-2. جناس
1-2-1-4. جناس لفظی
2-2-1-4. جناس بصری
2-4-2. ایهام
3-4-2. بهره‌مندی از «حقیقت ساده»
4-4-2. استفاده از ترکیبات «مضحک»
5-4-2. تکرار
1-2-5-4. تکرار طوطی‌وار یک گفتار
2-2-5-4. تکرار سؤال و جواب
3-2-5-4. تکرار یک عمل
6-4-2. نعل وارونه
1-2-6-4. نعل وارونه در مقام وساطت
2-2-6-4. نعل وارونه در مقام آشتی‌کنان
3-2-6-4. نعل وارونه در مقام خواستگاری
4-2-6-4. نعل‌وارونه در مقام شناسایی و معارفه
5-2-6-4. نعل وارونه در مقام ابراز دلیری و شجاعت یا مهارت
6-2-6-4. نعل وارونه در مقام مجازات
7-4-2. پکری/ پکری‌زدن
8-4-2. حرف تو حرف آوردن
9-4-2. همدردی
10-4-2. نوا در‌آوردن
11-4-2. لطیفه
12-4-2. نقیضه‌پردازی (پارودی)
13-4-2. شیرین‌ کاری
14-4-2. درگیری فیزیکی
15-4-2. رقص و موسیقی
1-2-15-4. رقص شاطری
2-2-15-4. رقص شیش کباب
3-2-15-4. رقص نجاری
نتیجه‌گیری و پیشنهادات
پی نوشت ها
منابع
بررسی کمدی و ریشه های شکل گیری نمایش روحوضی در ایران