معرفی و دانلود کتاب از سیاحت در یک حماسه: منطق روایی و وحدت هنری در شاهنامه

معرفی کتاب از سیاحت در یک حماسه: منطق روایی و وحدت هنری در شاهنامه

مطالعه‌ی کتاب از سیاحت در یک حماسه، نوشته‌ی محمود امیدسالار، به پژوهشگران ادبیات، دانشجویان این رشته و علاقه‌مندان شاهنامه‌ی فردوسی کمک می‌کند تا نگرشی واقع‌بینانه نسبت به تحقیقات شاهنامه‌پژوهان ایرانی و غربی داشته باشند. همچنین به ایشان یاری می‌رساند تا جنبه‌های فرهنگی و هنری این اثر فاخر و امانت‌داری فردوسی را در هنگام سرایش شاهنامه، مورد واکاوی قرار دهند.

درباره‌ی کتاب از سیاحت در یک حماسه

برای تمامی ایرانیان، چه دوستدار ادب فارسی باشند و چه نباشند، حکیم ابوالقاسم فردوسی و اثر سترگ او، شاهنامه، نیازی به معرفی ندارند. اصولاً حتی افرادی که هیچ نسبتی با ادبیات کهن فارسی نداشته‌اند و هرگز سراغی از آن نگرفته‌اند نیز با فردوسی و کتاب شاهنامه آشنایی دارند و به ارزش و اهمیت آن واقف‌اند. از سوی دیگر، بسیاری از پژوهشگران حوزه‌ی ادبیات نیز، بخش عمده‌ای از مطالعات خود را به بررسی جوانب گوناگون شاهنامه و بازنمایی هنر فردوسی در سرایش آن، معطوف کرده‌اند. بااین‌حال، شاهنامه‌پژوهی و سیر در اندیشه‌ی فردوسی، نقطه‌ی پایانی ندارد و به نظر نمی‌رسد تا سده‌های بعد نیز به انتها برسد. از میان انبوه آثاری که برای واکاوی شاهنامه نوشته شده‌اند، می‌توان به کتاب از سیاحت در یک حماسه (Poetics and Politics of Iran's National Epic, the Shahnameh)، اثر اندیشمندِ فاضل، محمود امیدسالار، اشاره کرد که بیشتر بر زمینه‌ی فرهنگی شاهنامه و تشریح آن متمرکز شده‌ است.

نویسنده در تلاش بوده تا با تعمق در پژوهش‌های انجام‌شده از سوی محققان ایرانی و غربی، در رابطه با شاهنامه، گزارشی دقیق از مشخصه‌های بارز این دسته از تحقیقات ارائه کند. بااین‌وجود در تحلیل‌های خود از شاهنامه، بیش از هر چیز، به ابیات آن تکیه کرده و سخنان دسته‌اول فردوسی را در مرکز توجه قرار داده. کتاب حاضر فصول و عناوین متنوعی را دربرمی‌گیرد. در ادامه، به برخی از موضوعات محوری مطرح‌شده در این اثر اشاره می‌کنیم.

محمود امیدسالار در مقدمه‌ی کتاب کوشیده تا مروری بر جریان شاهنامه‌پژوهی در جهان غرب داشته باشد. همچنین این نکته را به مخاطبان خود گوشزد می‌کند که بررسی‌های شاهنامه‌پژوهان آمریکایی و تحقیقات آن‌ها پیرامون شاهنامه، رنگ‌و‌بوی ملی‌گرایانه و استعماری دارند. این موضوع از نگرش محققان آمریکایی نسبت به تضاد فعلی میان ایران و ایالات متحده سرچشمه می‌گیرد. مؤلف در ادامه سعی داشته تا شاهنامه‌پژوهی غربی را با تیغ تیز انتقادات خود تشریح کند و چهره‌ی واقعی آن را به خوانندگان کتاب بشناساند. از سوی دیگر تلاش کرده معایب شاهنامه‌پژوهی در ایران را نیز تحلیل کند و صورت متعصبانه‌ی آن را در برابر مخاطبان آشکار نماید.

یکی از ویژگی‌های بارز فردوسی که اثرات آن در سراسر شاهنامه قابل‌ مشاهده است، به دقت و وسواس وی در امانت‌داری مربوط می‌شود. حکیم ابوالقاسم فردوسی در سرایش شاهنامه کوشیده تا به منابعی که در اختیار داشته، به‌ویژه شاهنامه‌ی ابومنصوری پایبند باشد. اگرچه امروزه می‌دانیم که تمام مطالب بیان‌شده در شاهنامه‌ی ابومنصوری منطبق با واقعیت نیستند، بلکه با افسانه‌پردازی همراه شده‌اند، بااین‌وجود، تلاش فردوسی برای امانت‌داری به منبعی که در اختیار داشته، درخور توجه و البته تحسین است. در فصل چهارم کتاب، این موضوع به‌طور مفصل بررسی شده.

مهارت بالای فردوسی در کاربرد صنایع ادبی و تبحر وی در سخنوری، بر کسی پوشیده نیست. در هشتمین فصل کتاب از سیاحت در یک حماسه، جنبه‌های هنری شاهنامه به‌تفصیل موشکافی شده‌اند.

محمود امیدسالار در طی سال‌ها پژوهش در زمینه‌ی شاهنامه، ثابت کرده که در تحقیقات علمی خود هرگز نه گرفتار کج‌روی شده و نه اجازه داده که تعصبات کورکورانه و ملی‌گرایانه او را از جست‌و‌جو برای یافتن حقیقت بازدارند. این محقق در اثر حاضر هم مانند سایر تألیفات خود، با دیدگاهی انتقادی به بررسی شاهنامه‌پژوهی پرداخته. در عین حال، تلاش کرده اطلاعات سره را از ناسره تفکیک کند و مجموعه‌ای از مباحث و مطالب دقیق، معتبر و مستند را به خوانندگان کتاب از سیاحت در یک حماسه عرضه نماید. بااین‌اوصاف، پیشنهاد می‌کنیم از هیچ فصل این کتاب سرسری نگذرید و سعی کنید نکات مطرح‌شده در آن‌ را به‌خوبی دریابید. مطالعه‌ی این اثر نه‌تنها گنجینه‌ای از اطلاعات غنی را در رابطه با شاهنامه به شما ارائه می‌کند، بلکه موجب رشد تفکر انتقادی و بینش علمی شما می‌شود.

خواندن کتاب پیش‌رو برای تمامی افرادی که به‌ واسطه‌ی رشته‌ی تحصیلی یا موقعیت شغلی خود، ناچارند اطلاعاتشان را در زمینه‌ی ادبیات کلاسیک ایران افزایش دهند، مفید و در واقع، ضروری خواهد بود.

مصطفی حسینی برگردان این کتاب حوزه‌ی نقد ادبی را به عهده داشته و چاپ و نشر آن نیز از سوی انتشارات کتاب هرمس صورت گرفته.

کتاب از سیاحت در یک حماسه برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندان ادبیات حماسی، دوستداران شاهنامه‌ی فردوسی و پژوهشگرانی که به تحقیق در زمینه‌ی ادبیات کهن فارسی مشغول‌اند، حتماً مطالعه‌ی کتاب از سیاحت در یک حماسه را در اولویت برنامه‌های خود قرار بدهند.

در بخشی از کتاب از سیاحت در یک حماسه: منطق روایی و وحدت هنری در شاهنامه می‌خوانیم

همزمان با کاهش جمعیت در اروپا، جمعیت‌ها و شهرهای خاورمیانه در اوایل قرون وسطا عموماً با آهنگی شتابناک در حال رشد بود. نهادهای تحقیقاتی عمومی و خصوصی بسیاری در سرتاسر سرزمین‌های اسلامی فعال بود. تلاش‌های فراوانی نیز صرفِ ترجمۀ حجم انبوهی از علوم پیشااسلام ایرانی، یونانی، و سانسکریت -- که در اختیار اندیشمندان مسلمان بود -- شد و علوم عقلی و فلسفه در خاورمیانه روی در ترقی داشت. دولت‌های محلی متمرکز قدرتمندی، که اسماً زیر لوای خلافت بغداد بودند، در بخش‌های وسیعی از امپراتوری اسلام با سازمان‌ها و دستگاه‌های اداری عریض و طویل، دستِ‌کم در پارس، در امور مربوط به ادارۀ کشور از الگوی امپراتوری ایرانِ پیشااسلام تقلید می‌کردند. از همه مهم‌تر اینکه، ادبیات‌های غیرمذهبیِ عربی و فارسی و شمار دیگری از زبان‌ها بعد از حملۀ اعراب شکوفا شد.

با در نظر گرفتنِ این حقایق مسلّم، سؤال این است که چگونه می‌توان جامعۀ پویای فکری ایران قرن چهارم را با فرهنگ‌های رو به انحطاط اروپای غربی یکی انگاشت؟ چرا باید جامعۀ ایرانی روزگارِ فردوسی را جامعه‌ای «قرون وسطایی» تصور کرد؟ چگونه می‌توان شاعر فرهیخته‌ای مانند فردوسی را با کسانی مانند جفری مانموثی مقایسه کرد؟ فردوسی و جفری در دو زمینۀ اجتماعی کاملاً متفاوت کار می‌کردند. زندگی در جامعه‌ای رو به قهقرا اروپا را فلج کرده بود، ایرانیان این بختِ بلند را داشتند که جزئی از جامعه‌ای بالنده بودند. همان‌طور که مایکل ت. کلنچی متخصص قرون وسطای انگلیسی به‌طرز قانع‌کننده‌ای استدلال کرد، رشد «ذهنیت ادبی» در انگلستان زمانی بین فتح نُرمان‌ها در سال 1066 م و پایانِ حکومت ادوارد اول در اولین دهۀ قرن چهاردهم اتفاق افتاد. شاید بازگفتِ این حقیقت قرینه‌ای برای مقایسۀ جایگاه ادبیت در فرهنگ کشور فردوسی و جفری مانموثی باشد.

فهرست مطالب کتاب

یاد و سپاس
پیشگفتار
مقدمه
فصل اول. شاهنامه و اقتدار احتمالی غرب
فصل دوم. سفر یک حماسه: تاریخِ مختصر انتقال شاهنامه
فصل سوم. در وطن: شاهنامه به فارسی جدید
فصل چهارم. امانتداری مفرط: فردوسی و منبعِ کهنش
فصل پنجم. چرا شاهنامه؟
فصل ششم. فردوسی در غبارِ افسانه‌ها
فصل هفتم. شاعر، شهریار، و زبان
فصل هشتم. وحدت و انسجام هنری
فصل نهم. رقابت دو برادر
فصل دهم. کُشتن دیوها، عزلِ پادشاهان: داستانِ اکوانِ دیو
فصل یازدهم. از هوسرانی و برکناری
نتیجه‌گیری: شاهنامه و استبداد اروپامحوری
کتابنامه
نمایه