معرفی و دانلود کتاب عدالت حق مدار: آگاهی، رفاه، امنیت

معرفی کتاب عدالت حق مدار: آگاهی، رفاه، امنیت

جهانی که در آن زندگی می‌کنیم، هر لحظه در حال تغییر است و باید در راستای این تغییرات، یک چارچوب کلی برای ایجاد خط مشی در جامعه‌ی اسلامی وجود داشته باشد. کتاب عدالت حق مدار نوشته‌ی علی اصغر پورعزت، دانشیار دانشگاه تهران، اثری پژوهشی است که ویژگی‌های یک سیستم خط مشی‌ گذاری مناسب را با تکیه بر اصول اعتقادی اسلامی ترسیم کرده است.

درباره‌ی کتاب عدالت حق مدار

با وجود چالش‌های تازه‌ی هرروزه و پیچیدگی‌های فرهنگی‌ای که در جامعه اتفاق می‌افتد، تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری عمومی دیگر نمی‌تواند همان راه‌های ساده و کلیشه‌ای گذشته را دنبال کند. امروز خط مشی‌ گذاران با مسائل گوناگونی روبه‌رو هستند؛ برخی از آن‌ها ریشه در گذشته دارند، برخی زاییده‌ی شرایط جدید هستند و بعضی از آن‌ها هم به آینده ربط دارند. برای همین سیاست‌گذاری همزمان که از تجربه‌های تاریخی عبرت می‌گیرد، باید با نیازهای امروز همسو باشد و خودش را برای آینده آماده کند.

کتاب عدالت حق مدار نوشته‌ی علی اصغر پورعزت، دانشیار دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، تلاشی است برای ارائه دادن چارچوبی که بتوان با آن در جوامع اسلامی و با توجه به اصول اولیه‌ی اسلام و در نظر گرفتن تمام مذاهب اسلامی خط مشی‌ای ارائه داد که لزوما وارداتی یا تقلید از نظام‌های غربی نباشد. ایده‌هایی که صرفا به مباحث نظری و غیرکاربردی محدود نشوند و اصولی باشند که بتوانند مبنای ساخت یک سیستم سیاست‌گذاری مؤثر، اخلاق‌مدار و بومی قرار بگیرند. به همین دلیل مبانی استدلالی مطرح شده در کتاب متکی به فهم صریح از ظاهر آیات قرآن کریم و روایات معتبر نهج‌البلاغه بوده‌اند تا رویکرد علمی و معتبر نسبت به ارزش‌های اعتقادی و فرهنگی در دین اسلام حفظ شود.

مطالب کتاب عدالت حق مدار در هفت فصل تنظیم شده است. فصل اول به اصولی می‌پردازد که در تمام جوامع اسلامی باید حفظ شوند و مورد خدشه قرار نگیرند. فصل‌های دوم تا پنجم به بررسی الزامات فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی سیاست‌گذاری در چنین جوامعی اختصاص دارند. علی اصغر پورعزت در فصل ششم ویژگی‌های یک نظام اداری مناسب برای اجرای این سیاست‌ها را معرفی می‌کند، و در فصل پایانی به بررسی دیدگاه اسلامی درباره‌ی عدالت و تفاوت آن با سایر دیدگاه‌های رایج در فلسفه‌ی سیاسی می‌پردازد.

این اثر به همت انتشارات علمی و فرهنگی به بازار نشر روانه شده است.

کتاب عدالت حق مدار برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب برای کسانی نوشته شده است که دغدغه‌ی طراحی نظام‌های کارآمد و اخلاق‌محور در مدیریت عمومی دارند؛ چه دانشجویان و پژوهشگران حوزه‌ی علوم سیاسی و اسلامی، و چه سیاست‌گذاران، مدیران و کارشناسانی که به دنبال مدل‌های بومی برای حکمرانی هستند.

در بخشی از کتاب عدالت حق مدار: آگاهی، رفاه، امنیت می‌خوانیم

در فرهنگ حق‌مدار، سلطه‌جویی و سلطه‌گری کاملاً نفی می‌شود و مسئولیت تأمین امنیت، برعهدۀ حکومت قرار می‌گیرد. اهمیت امنیت به حدی است که حتی تعرض دشمن به اموال اقلیت‌های دینی ساکن در پناه حکومت اسلامی، ننگ مسلمانان تلقی می‌شود؛ این حادثه، چنان برای امام علی (ع) غم‌انگیز است که ایشان، گرفتاری در اندوه و غم مرگبار را برای مرد مسلمانی که از چنین حادثه‌ای مطلع می‌شود، روا می‌داند (← نهج‌البلاغه، خطبۀ 27).

اهمیت حفظ جان مردم به حدی است که در شمار مهم‌ترین وظایف حکومت قرار می‌گیرد. در حکومت حق‌مدار، حق حیات آدمیان بسیار محترم است، تا حدی که اگر یک لشکر بر قتل فقط یک نفر، متحد و همرأی شوند، کشتار همۀ آن لشکر جنایتکار، مباح و روا می‌گردد؛ یعنی حاکم حق‌مدار موظف است که برای حفظ جان، یا گرفتن انتقام، برای آن انسان جان‌باخته، وارد جنگ شود! حکمرانان موظفند که وحشت از دل‌های مردمان بزدایند و نگهبان جان و مال مردم باشند و حتی سزاوار و شایسته است که در این راه فدا شوند و به شهادت برسند. در امتداد همین باور، در یکی از نبردها، امام علی (ع) از دشمن می‌خواهد تا مردم را به یک سو نهد و خود به پیکار او درآید (← نهج‌البلاغه، نامۀ 10)! یعنی حیات و زندگی مردم در نظر امام (که خود جان جهان است)، بر زندگی خودش برتری دارد! این‌چنین است که مردم در عصرها و نسل‌های متوالی، شیفتۀ امام می‌شوند و تا حد شهادت در کنار او مجاهدت می‌کنند یا برای ادامۀ راه او تلاش می‌نمایند.

در یکی از مهم‌ترین اسناد سیاسی به‌جای‌مانده از امام علی (ع) (نامۀ 53 به مالک اشتر)، تأکید شده است که هیچ حکومتی با ریختن خون حرام، برپای نمی‌ماند. بنابراین، حکومت حق‌مدار موظف و مسئول امنیت‌گستری است و این امر از مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی عملکرد و موفقیت آن محسوب می‌شود.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل اول: مبانی معرفتی خط‌مشی‌گذاری حق‌مدار
جایگاه عقل در دستگاه معرفتی ما
راه‌های تدوین اصول موضوعۀ خط‌مشی‌
روش‌شناسی استنباط اصول موضوعۀ خط‌مشی‌
مبانی خط‌مشی ما
توحید اصل اول و آخر
برابری مبتنی بر توحید
آزادی مبتنی بر توحید
دلالت‌های قرآنی و روایی دال بر توحید، برابری و آزادی
نتیجۀ بحث
مباحث و سؤالاتی برای مطالعۀ بیشتر
کارگاه اول: مبانی فلسفی عدالت‌ورزی
فصل دوم: قضایای مبنایی خط‌مشی‌گذاری حق‌مدار
مقدمه: استخراج گزاره‌های منطقی برای تعریف عدالت
تناسب حق و تکلیف
تسهیل کمال‌گرایی
گزاره‌های زیربنایی عدالت حق‌مدار
مشخصه‌های اصلی سیستم خط‌مشی‌گذاری حق‌مدار
نتیجۀ بحث
مباحث و سؤالاتی برای مطالعۀ بیشتر
کارگاه دوم: اصول ناظر بر خط‌مشی‌های عادلانه
فصل سوم: تصویر رفاه و خرد در جلوه‌های اقتصادی عدالت حق‌مدار
مقدمه: دسترسی برابر به رفاه
اقتصاد به مثابه ابزار
جلوه‌های اقتصادی جامعۀ حق‌مدار
جهاد مستمر برای ریشه‌کن ساختن فقر
نمونه‌های روایی دربارۀ ضرورت اقدام حکومت به فقرزدایی
ضرورت ساده‌زیستی حکمرانان و کارگزاران عالی‌رتبه
نمونه‌های روایی دربارۀ ساده‌زیستی کارگزاران عالی‌رتبه
تأمین هزینۀ زندگی کارکنان، قضات و سپاهیان
نمونه‌های روایی دربارۀ وظیفۀ حکومت در تأمین هزینۀ زندگی کارکنان
تسهیل تجارت سالم و تضمین امنیت آن
نمونه‌های روایی دربارۀ نقش حکومت در تسهیل‌گری تجارت
ملاحظات عدالت بین نسلی
مساوات و برابری در عرصۀ اقتصادی جامعه
نمونه‌های روایی دربارۀ مساوات و برابری آحاد جامعه
تصویرپردازی از عرصۀ اقتصادی جامعۀ حق‌مدار
نتیجۀ بحث
سؤالاتی برای مطالعۀ بیشتر
کارگاه سوم: تصویرپردازی از اقتصاد حق‌مدار
فصل چهارم: تصویر امنیت و مشارکت در جلوه‌های سیاسی عدالت حق‌مدار
مقدمه: بهره‌مندی از امنیت
سیاست بر مدار صداقت
جلوه‌های سیاسی جامعۀ حق‌مدار
مبارزه با ترس و ناامنی
نمونه‌های روایی دربارۀ اهمیت امنیت عامه
احترام به آرای عامه
نمونه‌های روایی دربارۀ اهمیت احترام به آرای عامۀ مردم
مشاوره با مردم و پرهیز از استبداد و خودکامگی
نمونه‌های روایی دربارۀ اهمیت مشاوره با مردم و پرهیز از خودکامگی
حکومت مقتدر و قاطعیت در اجرای قانون عادلانه
نمونه‌های روایی دربارۀ اهمیت برخورداری جامعه از حکومت مقتدر تابع قانون
تصویرپردازی از عرصۀ سیاسی جامعۀ حق‌مدار
نتیجۀ بحث
سؤالاتی برای مطالعۀ بیشتر
کارگاه چهارم: تصویرپردازی از سیاست حق‌مدار
فصل پنجم: تصویر آگاهی و رشد در جلوه‌های فرهنگی عدالت حق‌مدار
مقدمه: برخورداری از آگاهی
فرهنگ به مثابه معرفت
جلوه‌های فرهنگی جامعۀ حق‌مدار
آگاهی‌بخشی و تعلیم عامه
نمونه‌های روایی دربارۀ ضرورت آگاهی‌بخشی و آموزش عمومی
تأمین شرایط بلوغ عامه
نمونه‌های روایی دربارۀ ضرورت افزایش بلوغ عامه
الگوپردازی از صالحان
نمونه‌های روایی دربارۀ الگوپردازی از صالحان
نوع‌شناسی گروه‌های اجتماعی بر اساس خطبۀ 32 و حکمت 139
شفاف‌سازی و پاسخگویی به عامه
نمونه‌های روایی دربارۀ ضرورت شفاف‌سازی و پاسخگویی به عامه
نتیجۀ بحث
سؤالاتی برای مطالعۀ بیشتر
کارگاه پنجم: تصویرپردازی از فرهنگ حق‌مدار
فصل ششم: سیستم اداری و زمینۀ اجرای خط‌مشی‌ حق‌مدار
مقدمه: خط‌مشی‌ دانش‌بنیان
خط‌مشی‌ به مثابه محصول دانش
پیچیدگی و تنوع جوامع انسانی و چالش خط‌مشی‌گذاری برای تحقق عدالت
الزامات طراحی سیستم خط‌مشی‌گذاری یادگیرنده برای تحقق عدالت
مجریان خوب نظریۀ خوب عدالت
چالش‌های خط‌مشی‌ در توسعۀ عدالت اقتصادی
چالش‌های خط‌مشی‌ در توسعۀ عدالت سیاسی
چالش‌های خط‌مشی‌ در توسعۀ عدالت فرهنگی
خط‌مشی‌ به مثابه اداره
سیستم اداری شایسته‌سالار
ویژگی‌های خرده‌سیستم قانون‌گذاری حق‌مدار
ویژگی‌های خرده‌سیستم اجرایی حق‌مدار
ویژگی‌های خرده‌سیستم قضایی حق‌مدار
جلوه‌ها و جنبه‌های گوناگون در ادارۀ عدل
نتیجۀ بحث
سؤالاتی برای مطالعۀ بیشتر
کارگاه ششم: تصویرپردازی از ادارۀ عدل
فصل هفتم: عدالت حق‌مدار در چالش نظریه‌پردازی‌ها
مقدمه: نظریه‌ای برای عدالت
عدالت در چالش نظریه‌پردازی‌ها
آرمان عدالت لیبرالی
آرمان عدالت سوسیالیستی
آرمان عدالت اجتماع‌گرایی
آرمان عدالت تأنیث‌گرایی
آرمان عدالت فرانوگرایان
آرمان عدالت لیبرال دموکراسی
آرمان عدالت تقدیرگرایی
آرمان عدالت حق‌مدار و توحید
نتیجۀ بحث
مباحث و سؤالاتی برای مطالعۀ بیشتر
کارگاه هفتم: الزامات عملی تحقق عدالت حق‌مدار
منابع و مآخذ
فهرست نمایه