معرفی و دانلود کتاب علم اطلاعات و دانش شناسی: درآمدی بر چیستی، چرایی، گستره و کارکردها

معرفی کتاب علم اطلاعات و دانش شناسی: درآمدی بر چیستی، چرایی، گستره و کارکردها

کتاب علم اطلاعات و دانش شناسی، نوشته‌ی رحمت‌الله فتاحی، نخستین کتاب نسبتاً جامع این حوزه است که حاصل تجربه‌ی چندین ساله‌ی نویسنده در آموزش درس مقدمه‌ی علم اطلاعات و دانش‌شناسی و مبانی کتابداری می‌باشد. هدف از نگارش این کتاب تبیین ماهیت متفاوت علم اطلاعات و دانش‌شناسی نسبت به کتابداری (به مفهوم سنتی آن) است تا گستره‌ی آگاهی دانشجویان این رشته را وسیع‌تر سازد و آن‌ها را با محتوا و تأثیر این رشته بر جامعه آشنا‌تر کند.

درباره‌ی کتاب علم اطلاعات و دانش‌شناسی

کتاب علم اطلاعات و دانش‌شناسی، اثر رحمت‌الله فتاحی، با توجه به تحولات چشم‌گیر محتوایی، ساختاری و کاربردی این موضوع و اهمیت بالای شناخت پیشینه‌ی تاریخی کتابداری و کتاب‌شناسی، تألیف و تدوین شده است. گفتنی است که مبانی و اطلاعات ارائه‌شده در این اثر برای دانشجویان و تازه‌واردان این رشته و نیز شاغلان، بسیار ضروری است؛ زیرا حاصل کند‌وکاو این مطالب، شناختی‌ست که چارچوب های فکری و عملی لازم برای خدمت بهتر را در ذهن خواننده شکل می‌دهد؛ چیزی که نتیجه‌اش نمی‌تواند جز تحقق آرمان‌های حرفه ای و رضایت شغلی باشد.

علم اطلاعات و دانش‌شناسی، در دهه‌های اخیر، به لحاظ محتوایی و عملکردی، تحولات گسترده و نوآورانه‌ای را به چشم دیده است که آن‌ را مستلزم نام و نگاهی نو می‌کند. از مهم‌ترین این رخدادها و تحولات، می‌توان به رشد فعالیت‌های اقتصادی، علمی، صنعتی و... در سه دهه‌ی اخیر اشاره کرد که در ابتدا موجب رشد صعودی حجم داده و اطلاعات شده و در نتیجه گسترش کتابخانه‌ها، مراکز اطلاعاتی و فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی را در پی داشته است.

از آنجا که سه عنصر مهم در علم اطلاعات و دانش‌شناسیْ داده، اطلاعات و دانش هستند، این علم چیستی، چرایی، گستره و کارکردهای این سه عنصر و ابعاد نظری و عملی آن‌ها را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد که تأثیرپذیری بالایی از علوم و فنون دیگر از جمله زبان‌شناسی، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، مدیریت، اقتصاد، علوم رایانه و فناوری اطلاعات و... دارند و همین موضوع سبب شده است تا علم اطلاعات و دانش‌شناسی به سمت رویکردی بینارشته‌ای هدایت شود. در این راستا اندیشه‌ورزان این علم، از نظریات و روش‌های علمی رایج در علوم دیگر بهره می‌گیرند تا در جهت تقویت مبانی نظری و پیشبرد فعالیت‌های خود، گامی مؤثر بردارند.

کتاب علم اطلاعات و دانش‌شناسی در دو بخش تدوین شده است که بخش نخست آن به ماهیت، چیستی، چرایی و پیشینه‌ی این علم پرداخته و در بخش بعد تحلیل‌هایی در جهت تبیین فرآیندهای این حرفه و در نهایت، آینده‌ی آن ارائه می‌شود. رحمت‌الله فتاحی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد، کتاب علم اطلاعات و دانش‌شناسی را با نظر به راهنمایی دانشجویان و علاقه‌مندان این رشته تدوین و نشر کتابدار در انتشار و چاپ آن اهتمام ورزیده است.

کتاب علم اطلاعات و دانش‌شناسی برای چه کسانی مناسب است؟

اگر دانشجو، فارغ‌التحصیل، شاغل یا حتی علاقه‌مند به حرفه‌ی کتابداری و دانش‌شناسی هستید، با مطالعه‌ی این کتاب می‌توانید رسالت‌ها و ابعاد علمی و کاربردی این رشته را بشناسید و با راهنمایی‌های راهگشای نویسنده با مأموریت‌ها و خدمات مراکز اطلاع رسانی آشناتر شوید.

در بخشی از کتاب علم اطلاعات و دانش شناسی: درآمدی بر چیستی، چرایی، گستره و کارکردها می‌خوانیم

برای فهم آینده باید از روش‌های آینده‌نگاری یا آینده‌پژوهی بهره برد. با کمک این روش‌ها می‌توان تحولات، تغییرات و روندهای پیشِ رو را که احتمال رخ‌دادن آن‌ها زیاد است پیش‌بینی کرد. برای این منظور، لازم است انواع سناریوهای محتمل را با استفاده از مطالعه منابع مرتبط با آینده و نیز مصاحبه با اندیشمندان شناسایی کرد. بسیاری از اندیشمندان نسبت به آینده حرفه واکنش نشان داده‌اند. برخی افراد بر این باورند که در آینده، جایی برای کتابخانه‌ها وجود نخواهد داشت؛ زیرا همه مردم به اطلاعات ضروری خود در اینترنت و پایگاه‌های اطلاعاتی دسترسی دارند. اما بیشتر اندیشمندان بر این اصل خدشه‌ناپذیر تأکید دارند که جامعه همچنان به داده، اطلاعات و دانش نیاز دارد و این کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی هستند که باید به‌گونه‌ای نوین و متناسب با نیازهای افراد جامعه، شرایط آسان و سریع ارائه خدمت را فراهم کنند.

برخی از اندیشمندان نسبت به ادامه روند کنونی خدمات سنتی هشدار داده‌اند. آن‌ها تأکید می‌کنند که نیازهای جامعه به‌دلایل گوناگون و از جمله، دسترسی به فناوری‌های نوین اطلاعاتی دگرگون ‌شده است و کتابخانه‌ها باید خود را با این روندها و نیازهای جدید سازگار کنند. رابین به این نکته اشاره دارد که روش‌های دسترسی به اطلاعات سریعاً در حال تغییرند و این مسئله‌ای اساسی در برابر کتابداران است. کتابداران نه تنها باید خوانندگان سنتی را که مهارت‌های خواندن آن‌ها ضعیف است راضی نگه دارند، بلکه به تغییرات بنیادی ناشی از فناوری‌های اطلاعاتی نیز توجه داشته باشند. پرسش کلیدی که رابین مطرح می‌کند این است: «آیا ارزش‌های اجتماعی سنتی کتابداری باید بافت بهره‌گیری از فناوری‌های اطلاعاتی توسط کتابداران را شکل بدهد یا اینکه فناوری‌های اطلاعاتی بافت اجتماعی جدید را به‌وجود می‌آورد که معنا و اهمیت کتابخانه‌ها و کتابداران را تغییر می‌دهد؟».

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار: چرا این کتاب؟
بخش نخست: شناخت کتابداری، علم اطلاعات و دانش‌شناسی
فصل نخست: فلسفه وجودی حرفه: خدمت به جامعه در راستای ارتقاء آگاهی، سعادت و رفاه فردی و اجتماعی
کتابداری، علم اطلاعات و دانش‌شناسی در خدمت آموزش، پژوهش و توسعه علم
تبیین چیستی سه مفهوم بنیادی حرفه
رویکردهای شناخت انواع منابع دانش
دسته‌بندی انواع واژه‌نامه‌ها
چرایی تغییر نام «کتابداری» به «علم اطلاعات و دانش‌شناسی»
گزیده خواندنی‌های بیشتر
فصل دوم: شناخت ارزش‌های حرفه
ارزشمندی ارتباطی، اجتماعی و فرهنگی
ارزشمندی علمی و آموزشی
ارزشمندی اخلاقی
ارزشمندی اقتصادی و تجاری
گزیده خواندنی‌های بیشتر
فصل سوم: شناخت گستره محتوایی و کارکردهای علم اطلاعات و دانش‌شناسی
علم اطلاعات و دانش‌شناسی چه محتوا و کارکردهایی دارد؟
کارکرد نخست: نیازشناسی
کارکرد دوم: مجموعه‌سازی
کارکرد سوم: سازماندهی
کارکرد چهارم: خدمت
کارکرد پنجم: مدیریت
گزیده خواندنی‌های بیشتر
بخش دوم: شناخت چیستی، اهمیت و کارکردهای داده، اطلاعات و دانش
فصل چهارم: شناخت چیستی و کارکردهای داده، اطلاعات و دانش
شناخت چیستی داده و کارکردهای آن
مفهوم و تعریف داده
نوع‌شناسی داده‌ها و منابع داده‌ای
ویژگی‌ها، قابلیت‌ها و کارکردهای داده
مدیریت داده
شناخت چیستی اطلاعات و کارکردهای آن
مفهوم اطلاعات
اطلاعات از داده‌ها شکل می‌گیرد
نوع‌شناسی اطلاعات و منابع اطلاعاتی
ویژگی‌ها، قابلیت‌ها و کارکردهای اطلاعات
مدیریت اطلاعات
شناخت چیستی دانش و کارکردهای آن
چرخه دانش
نوعشناسی دانش و منابع دانش
ویژگی‌ها، قابلیت‌ها و کارکردهای دانش
مدیریت دانش
فصل پنجم: نقش داده، اطلاعات و دانش در زندگی فردی و اجتماعی
نیاز به داده، اطلاعات و دانش به‌منزله اصلی کلی در زندگی
جایگاه داده، اطلاعات و دانش در فرایند رشد فردی و اجتماعی
گزیده خواندنی‌های بیشتر
فصل ششم: به‌سوی آینده: چگونه می‌توان حرفه را برای خدمت بهتر به جامعه پویا کرد؟
آینده چگونه است؟
راهبردهایی برای پویاسازی حرفه
نیاز اساسی در فضای کنونی
رویکردهای به پویاسازی
توجه به نیازها و اولویت‌ها (در جامعه و حرفه)
توجه به زمینه‌های فعالیت
گزیده خواندنی‌های بیشتر
کتابنامه